حمله و تجاوز رژیم صهیونی با چراغ سبز آمریکا به دوحه قطر؛ نظم منطقه‌ای را به لرزه انداخت
بمباران میز مذاکره این‌بار؛ در دوحه قطر!
اسدالله افشار
عصر روز سه شنبه 18 شهریور1404؛ 15 جنگنده رژیم صهیونیستی با 12 موشک شهر دوحه پایتخت قطر را هدف قرار دادند که طی این حمله دستکم 10 نفر به شهادت رسیدند. حمله‌ای که به‌گفته منابع غربی و منطقه‌ای، هدفش جلسه و مقر چند تن از رهبران سیاسی حماس بوده و تلفات جانی و خسارت‌های مادی برجای گذاشته است.[1] این عملیات - انجام‌شده درکشوری که هم‌اکنون نقش میانجی و میزبان مذاکرات آتش‌بس را بازی می‌کرد- بلافاصله بازتاب‌های دیپلماتیک، امنیتی و حقوقی شدیدی در منطقه و فراتر از آن به‌دنبال داشت و پرسش‌های بنیادینی درباره قلمرو مشروعیت نظامی، اعتبار تضمین‌های امنیتیِ متحدان، و کارکرد ابزارهای دیپلماسیِ منطقه‌ای مطرح کرد.
لازم به ذکراست؛ این حمله منجر به افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی شد و قیمت نفت تنها ساعتی بعد از این حمله با یک دلار افزایش به 63.2 دلار رسید.
۱) خلاصه واقعه
بمباران میز مذاکره این‌بار در حالی در دوحه قطر[2]اتفاق افتاده است که نمایندگان حماس با دعوت و پیشنهاد ترامپ برای مذاکره با نمایندگان آمریکا و رژیم صهیونیستی آماده می‌شدند، مورد هدف واقع شده اند. این مدل رفتار وحشیانه ناجوانمردانه مختص آمریکاییان و رژیم صهیونی است و باز دراین برهه حساس از زمان تکرار گردید. صهیونیست‌ها با 10 تُن بمب و موشک، کشور قطر و محل حضور سران و نمایندگان حماس را در حالی که میز مذاکره را آمریکایی‌ها چیده بودند، بمباران کردند. اگرچه در ترور سران حماس شکست خوردند اما معلوم شد، آمریکا و رژیم صهیونیستی مذاکره را برای «بمباران و جنگ» می‌خواهند نه برای «یک چیز دادن و یک چیز گرفتن»! مقامات قطری و حماس اعلام کردند که برخی افراد کشته یا زخمی شده‌اند اما رده‌های عالی‌تر حماس زنده مانده‌اند. ایالات متحده می‌گوید از عملیات «اطلاع » داشته اما رئیس‌جمهور آمریکا نیز «ناراضی» توصیف شده است! قطر هم در واکنش به این حمله اعلام کرد که از میانجیگری برای آزادی گروگان های اسرائیلی در غزه کنار می کشد و این اقدام را به شدت محکوم می نماید.
این حمله با واکنش های مختلفی در عرصه بین المللی همراه بود و اغلب کشورهای عربی و اسلامی و سازمان های بین المللی این حمله رژیم صهیونیستی را محکوم کردند.[3]
۲) ارزیابی حقوق بین‌الملل: تجاوز به حاکمیت یا اقدام مشروع؟
حمله روی خاک یک دولت دارای حاکمیتِ مستقل (حتی اگر آن دولت میزبان گروهی مسلح باشد) بلافاصله پرسش حقوقی در پی دارد: اصول منشور سازمان ملل، ممنوعیت استفاده یکجانبه از زور و قاعده «حاکمیت سرزمینی» را روشن می‌سازد مگر آنکه کشور میزبان عملاً به ابزاری برای تهدیدی مستمرتبدیل شده و گزینه‌های دیگری وجود نداشته باشد. حمله درحالی‌که قطربه‌عنوان میانجی آتش‌بس حضورداشت، می‌تواند استدلال‌های حقوقی اسرائیل را ضعیف کند و موجب محکومیت بین‌المللی شود. در عمل، حتی اگر اسرائیل ادعا کند اقدام دفاعی یا پیش‌دستانه انجام داده، پیامد های حقوقی و سیاسیِ حمله به قلمروخاک یک کشور بسیار سنگین است.
۳) محرک‌ها و انگیزه‌های راهبردی اسرائیل
در نگاه راهبردی، انگیزه‌ها را می‌توان در چند محور دید: (الف) تلاش برای حذف یا اخلال در شبکه فرماندهی و مذاکراتِ حماس؛ (ب) ارسال پیامی بازدارنده به گروه‌های مقاومت و به‌ویژه جلوگیری از استفاده از پایتخت‌های منطقه‌ای به‌عنوان «پناهگاه امن»؛ و (ج) اعمال فشار پیش از یا همزمان با عملیات زمینی یا فشرده‌سازیِ دیپلماتیک اسرائیل. با این حال، انتخاب هدف در دوحه هزینه‌های بلندمدتی دارد که احتمالاً بیش از فایده کوتاه‌مدت آن خواهد بود.
۴) نقش و پاسخ ایالات متحده
اظهارنظرهای رسمی ونشت اطلاعات نشان می‌دهدکه آمریکا از حمله «اطلاع» داشته و رئیس‌جمهور آمریکا (دونالد ترامپ) از انجام این حمله ابراز ناخشنودی کرده است!آیا واقعا جامعه جهانی این ادعای دروغین را باور می کند؟ تناقضِ روابط (اطلاع‌رسانی محدود به ایالات متحده اما عمل عمدتاً یکجانبه توسط اسرائیل) اعتبار واشینگتن را نزد کشورهای خلیج و متحدان منطقه‌ای تضعیف می‌کند و سئوالاتی درباره عمق هماهنگی دفاعی و تبادل اطلاعات مطرح می‌سازد. پیامد عملی این رویداد می‌تواند کاهش اعتماد متحدان منطقه‌ای به تضمین‌های امنیتی آمریکا و افزایش هزینه دیپلماسی واشینگتن باشد.
۵) تاب‌آوریِ شورای همکاری خلیج فارس و اعتبار منطقه‌ای عرب‌ها
حمله به دوحه، مرکز دیپلماسی قطر و میزبان پایگاه‌های استراتژیک آمریکا، اعتبار مجموعه‌ای از ائتلاف‌ها (شورای همکاری خلیج، اتحادیه عرب، مسیرهای نرمال‌سازی با اسرائیل) را به چالش کشید. اگرچه برخی کشورها روابط عادی‌شده‌ای با اسرائیل دارند، این رویداد نشان می‌دهد که نرمال‌سازی دیپلماتیک به‌تنهایی تضمین‌گرامنیت نیست وآسیب‌پذیری‌های بزرگی دربرابر عملیات‌های فرامرزی وجود دارد؛ امری که می‌تواند دامنِ رقابت‌های منطقه‌ای و شکاف‌های سیاسی را وسیع‌تر کند.
۶) مخاطرات نظامی و سناریوهای تشدید
این حمله خطر واکنش‌های زنجیره‌ای را افزایش می‌دهد: از پاسخ‌های دیپلماتیک و قطع همکاری امنیتی تا حملات تلافی‌جویانه از سوی گروه‌های متحد یا حتی عملیات محدود از سوی کشورهای منطقه. وجود پایگاه‌های نظامی خارجی و عبورازحریم هوایی کشورهای ثالث(گزارش‌هایی ازعبورازآسمان عربستان/اردن منتشر شده‌اند) نیز امکان اشتباه محاسباتی و درگیری ناخواسته را بالا می‌برد.
۷) پیامد برای روند آتش‌بس و میانجیگری
حمله به نقطه‌ای که برای مذاکرات آتش‌بس انتخاب شده، اعتماد به میانجی‌ها (به‌ویژه قطر) را تحت فشار می‌گذارد و می‌تواند مذاکرات را به‌صورت موقت یا بلندمدت فلج کند. طرف سوم‌های مذاکره‌کننده ممکن است دیگر برای تسهیل گفتگوها حاضر نباشند یا شروط سخت‌تری بگذارند که بازگشت به میز مذاکره را دشوار کند.
۸) توصیه‌های سیاستی (چند گزینه عملی)
برای قطر: تقویت مستندات قانونی و دیپلماتیک جهت اثبات نقض حاکمیت؛ فعال‌سازی مکانیسم‌های شورای امنیت و استفاده از سازوکارهای منطقه‌ای برای کسب حمایت.
برای آمریکا: شفاف‌سازی کامل نسبت به اطلاع‌رسانی و تبادل اطلاعات با متحدان منطقه‌ای، بازسازی اعتماد و بازنگری در تناسب اقدامات نظامی شریکان.
برای بازیگران منطقه‌ای: کاهش احتمال تشدید از طریق کانال‌های پشت‌پرده و ایجاد میزهای منطقه‌ای برای مدیریت بحران و جلوگیری از گسترش عمق درگیری.
9) مقایسه دو رویکرد: پاسخ ایران و انفعال عربی
وقتی رژیم صهیونیستی و ایالات متحده در حملات چندباره به خاک ایران، مراکز هسته‌ای و نظامی را هدف گرفتند، جمهوری اسلامی ایران در قالب عملیات «وعده صادق ۳» ، پاسخی کوبنده و آشکار داد. صدها موشک بالستیک و پهپاد نقطه‌زن، سامانه‌های پدافندی اسرائیل را در هم شکستند و نه‌تنها تل‌آویو را در شوک فرو بردند، بلکه آمریکا و ناتو را نیز درگیر دفاعی فرسایشی کردند. نتیجه آن شد که پس از ۱۲ روز جنگ، دشمنان ایران مجبور به اعلام آتش‌بس یک‌طرفه شدند؛ اعترافی تلخ به ناتوانی در برابر اراده و توان بازدارندگی تهران.
این تجربه، درس بزرگی برای جهان عرب دارد
ایران نشان داد که با تکیه بر شجاعت، انسجام ملی و ایمان به توان خود می‌توان معادلات امنیتی را تغییر داد.
کشورهای عربی اما با خرج میلیاردها دلار برای خرید امنیت کاذب از آمریکا و نرمال‌سازی با اسرائیل، به «گاو شیرده» تبدیل شده‌اند که حتی در روز خطر، پدافندشان اجازه ندارد از حریم هوایی خود دفاع کند.
اگر همین روند ادامه یابد، حمله به دوحه می‌تواند فردا به ریاض، ابوظبی، امان یا حتی آنکارا برسد. پس این قیاس ساده اما عمیق است: مقاومت ایران، امنیت و عزت آورد؛ سازش عربی، ناامنی و تحقیر.
تنها راه بیداری امت عرب و اسلامی، عبور از شرم‌ساریِ وابستگی و انتخاب راهی است که عزت ایران آن را پیش پای منطقه گذاشت.
10) جمع‌بندی و چشم‌انداز
حمله اسرائیل به دوحه نقطه عطفی در محاسبات منطقه‌ای ایجاد کرده است: نخست، نشان دهنده محدودیت‌های «نرمال‌سازی» در تأمین امنیت مطلق است؛ دوم، لزوم بازتعریف قواعد مواجهه با گروه‌های فراملی و حفاظت از فضای دیپلماتیک را برجسته می‌سازد؛ و سوم، ریسک تبدیل درگیری‌های محلی به بحران‌هایی با پیامدهای فرامرزی را افزایش می‌دهد. در کوتاه‌مدت احتمال تشدید تنش‌ها وجود دارد، اما در میان‌مدت مسیرهای دیپلماتیک و فشارهای بین‌المللی می‌تواند مانع از گسترش جنگ تمام‌عیار شود؛ مشروط براینکه بازیگران کلیدی به جای تقابل آشکار، از کانال‌های دیپلماتیک فعال و شفاف‌سازی استفاده کنند.
پنجشنبه: 20 / 06 / 1404- 18 ربیع الاول- 11 سپتامبر 2025
چاپ در پایگاه خبری تحلیلی نیک رو: پنجشنبه 20 / 06 / 1404- 11 : 08– شناسه: ۱۱۲۴۴0
لینک کوتاه: https://www.nikru.ir/p/112440
منابع عربی
1- الجزيرة نت. «الهجوم الإسرائيلي على الدوحة.. خطأ تكتيكي أم تصعيد محسوب؟» 10 أيلول/سبتمبر 2025.
2- الجزيرة. «الهجوم الإسرائيلي في الدوحة يشعل إدانات إقليمية ودولية». 9 أيلول/سبتمبر 2025.
3- المجلة. «الهجوم الإسرائيلي في قطر: نتنياهو يُبرّر إحراج الرئيس الأميركي». 10 أيلول/سبتمبر 2025.
4-العربي الجديد. «العدوان الإسرائيلي على قطر.. إدانات عربية ودولية واسعة». 10 أيلول/سبتمبر 2025.
5-العربي الجديد. «نجاة قادة حماس من الهجوم الإسرائيلي على الدوحة: شكوك حول نجاح العملية». 10 أيلول/سبتمبر 2025.
6-العربي الجديد. «هل كانت الولايات المتحدة متورّطة في هجوم إسرائيل على قطر؟» 10 أيلول/سبتمبر 2025.
7- روسيا اليوم (RT Arabic). «بيان عراقي ناري بعد الهجوم الإسرائيلي على الدوحة». 10 أيلول/سبتمبر 2025.
منابع لاتین
Al Jazeera. Israeli strike hits Doha amid Hamas talks. 10 Sep 2025. 1-
2- Associated Press. Qatar mediation role undermined by Israeli strike. 11 Sep 2025.
3- Fars News Agency. Iran’s Operation True Promise and its outcomes. Apr 2025.
4- Guardian, The. Israel risks backlash after Doha strike. 11 Sep 2025.
5- Haaretz. Reports suggest Israeli jets crossed Jordan and Saudi airspace. 10 Sep 2025.
6-New York Times. Biden administration caught off guard by Israeli strike in Qatar. 10 Sep 2025.
7-Reuters. US says it had limited knowledge of Israel strike in Qatar. 10 Sep 2025.
[1] - این حمله، یک اتفاق استثنایی و نشانه ای از عصر ترامپ است. همانطور که حمله اسرائیل و امریکا علیه ایران و هدف قرار دادن سردار سلیمانی با چراغ سبز ترامپ رخ داد. حرکت هایی که تنها در چارچوب شناخت ترامپ، قابل تفسیر و تحلیل هستند. حمله جنگنده های اسرائیل به رهبران حماس در دوحه پایتخت قطر، موفقیت آمیز نبود و آنها نجات یافتند اما حادثه، به خودی خود و فارغ از موفقیت یا عدم موفقیت، به شدت اتفاق مهم و دارای تبعات بزرگ است. این نخستین حمله اسرائیل به قطر و یکی از کشورهای جنوب خلیج فارس است. اسرائیل قبلا به عراق و ایران (غرب و شمال خلیج فارس) هم حمله داشت. قطر در حال میانجیگری و مذاکرات غیرمستقیم صلح میان اسرائیل و حماس بود که مورد حمله اسرائیل قرار گرفت. این رفتار خارج از چارچوب اسرائیل، ضربه دیگری به تصویر آسیب دیده اسرائیل در منطقه است. اسرائیل خود را یک دولت - کشور می داند اما رفتارهایش در چارچوب گروه های مسلح شورشی قابل تعریف است. قطر گرچه اسرائیل را به رسمیت نمی شناسد و دو طرف روابط رسمی دیپلماتیک یا سفارتخانه و سفیر ندارند اما از حدود 30 سال قبل، روابط غیررسمی را شروع کردند. در جام جهانی فوتبال در قطر، مقامات دوحه با راه اندازی پرواز از اسرائیل به قطر برای حضور تماشاگران اسرائیلی موافقت کردند. با هماهنگی اسرائیلی ها و از طریق پرواز به تل آویو، برای کارمندان دولت در غزه، پول نقد فرستادند. بارها در پرونده های مختلف میان اسرائیل و دیگر کشورها و گروه ها از جمله حزب الله و حماس و ... میانجیگری کردند. ضمن اینکه استقرار دفتر حماس در قطر نه با هدف حمایت از این گروه بلکه با هماهنگی امریکا و با هدف ایجاد زمینه ای برای مذاکرات با اسرائیل انجام شد. اما اسرائیل به هیچ کدام از این توافقات قبلی احترام نگذاشت و حمله نظامی به قطر را انجام داد. برخلاف تصور و پیش فرض ها، امکان حمله اسرائیل به جنوب خلیج فارس هم وجود دارد. پیام حمله این بود: اسرائیل حمله می کند حتی به کشوری که با تل آویو رابطه دارد. قطر دهمین کشوری است که اسرائیل به آن حمله می کند. قبلا به فلسطین، لبنان، سوریه، مصر، اردن، عراق، سودان، یمن و ایران حمله کرده بود. (غبیشاوی؛رضا. 15 نکته درباره حمله اسرائیل به قطر.سایت تحلیلی خبری عصرایران: چهار شنبه 19 شهریور ماه 1404/ ۱۰:۱۸ – کد خبر ۱۰۹۲۹۹۰)
[2] - قطر یکی از کشورهای عربی است که صددرصد به لحاظ نظامی و سیاسی، به آمریکا وابسته است و بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در منطقه را نیز در خود جای داده است. با پدافندهای قدرتمند و پیشرفته تجهیز شده و روابطی هم به صهیونیست‌ها دارد. بمباران این کشور که هیچ خصومتی نه با آمریکا و نه با رژیم صهیونیستی دارد و خدمات پیدا و پنهان زیادی هم به این دو رژیم ارائه کرده است، جای تأمل ندارد؟! چرا پدافندهای مدرن مستقر در قطر، عمل نکردند؟ آیا کنترل این پدافندها در دستان قطری‌ها نیست؟ آیا این بدان معنی نیست نباید در مسائل امنیتی و دفاعی، به دیگران وابسته بود؟ آیا کسانی که کشورهایی مثل قطر را «الگو» معرفی می‌کنند، از این شرایط و تحقیر عبرت می‌گیرند؟( چیدن میز مذاکره، وظیفه آمریکا بمباران، مأموریت اسرائیل. کیهان: پنجشنبه 20 شهریور 1404- شماره 23950)
[3] - «جاسم البدیوی» دبیر کل شورای همکاری خلیج فارس گفت: عملیات شرم آور اسرائیل در خاک قطر را به شدت محکوم می‌کنیم. وی بر همبستگی کامل این شورا با قطر تأکید کرد و گفت که از هر اقدامی که قطر انجام دهد، حمایت می‌کند. وزارت خارجه عربستان سعودی نیز با صدور بیانیه‌ای ضمن محکومیت این اقدام، خواستار محکومیت فوری آن از سوی جامعه جهانی شد. این وزارتخانه تصریح کرد که ریاض تمامی امکانات خود را برای پشتیبانی از قطر در هر اقدام متقابل در اختیار خواهد گذاشت. یمن نیز از طریق مهدی المشاط، رئیس شورای عالی سیاسی ضمن ابراز همبستگی کامل با حماس و محکوم کردن این تجاوز، هشدار داد: «آنچه در دوحه رخ داد، نشان می‌دهد که با وجود رژیم صهیونیستی هیچ صلح و ثباتی در منطقه ممکن نیست.» او افزود که آمریکا شریکی کامل در این جنایات است و تنها اتحاد کشورهای منطقه می‌تواند مانع تکرار چنین اقداماتی شود.وزارت خارجه اردن نیز در بیانیه‌ای این حمله را «نقض آشکار حقوق بین‌الملل و تهدیدی جدی برای امنیت ملت قطر» توصیف کرد.همچنین آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل این حمله را «نقض آشکار حاکمیت و تمامیت ارضی قطر» دانست.علاوه بر این، الجزایر، عراق، عمان کویت، ترکیه و سایر کشورهای عربی و اسلامی نیز با بیانیه‌هایی جداگانه این حمله را محکوم کردند و نسبت به پیامدهای خطرناک آن بر ثبات منطقه هشدار دادند.( پایگاه خبري-تحليلي مشرق نيوز: سه شنبه ۱۸ شهریور ماه ۱۴۰۴ / ۲۰:۴۲ - کد خبر 1747109)
