نگاهی به نتایج گزارش سالانه مؤسسه اقتصاد و صلح از وضعیت صلح و تروریسم در جهان

اسدالله افشار

یکم) نگاهی به برخی از یافته های کلیدی در آخرین گزارش شاخص جهانی تروریسم- 2023

هدف شاخص جهانی صلح (Global Peace Index) ارائه یک تصویرداده‌ محور پیرامون صلح، امنیت و توسعه در جهان است. این شاخص تلاش می‌کند با استفاده از داده‌های مربوط به صلح، خشونت و توسعه، به تحلیل بحران‌های جهانی بپردازد.

شاخص جهانی صلح یکی از عناوین زیرمجموعه «چشم‌انداز بشریت»[1] است که توسط «مؤسسه اقتصاد و صلح»[2] محاسبه و گزارش می‌شود. این مؤسسه یک اندیشکده مستقل است که شعبه مرکزی آن در سیدنی استرلیا قرار دارد و پنج شعبه دیگر در سطح جهان دایرکرده‌است. این مجموعه دربرگیرنده پژوهشگران، متخصصان امور کشورهای مختلف، و متخصصان و مشاوران صلح می‌باشد.

گزارش شاخص جهانی تروریسم 2023 خلاصه ای جامع از روندها و الگوهای کلیدی جهانی تروریسم در دهه گذشته ارائه می دهد. شاخص سالانه جهانی تروریسم، که اکنون در دهمین سال خود قرار دارد، توسط اندیشکده پیشرو بین المللی موسسه اقتصاد و صلح (IEP) تهیه شده است و جامع ترین منبع را در مورد روندهای تروریسم جهانی ارائه می دهد.

در اینجا برخی از یافته های کلیدی از شاخص جهانی تروریسم 2023 در پنج نمودار آورده شده است.

1- حملاتی که با افزایش 26 درصدی مرگبارتر از گذشته شده اند

دهمین ویرایش سالانه شاخص جهانی تروریسم (GTI) نشان می‌دهد که حملات مرگبارتر هستند و در هر حادثه 26 درصد افراد بیشتری جان خود را از دست می‌دهند – اولین افزایش مرگ‌ومیر در پنج سال اخیر-پس از بهبود قابل توجهی در فعالیت‌های تروریستی بین سال‌های 2016 و 2019، پیشرفت‌ها با حملات و تلفات تقریباً یکسان از سال 2019 به بعد کاهش یافته است. تعداد کشورهایی که مرگ را ثبت کرده‌اند از 43 کشور در سال 2020 تا 42 کشور در سال 2022 متغیر می باشد.

2- دولت اسلامی (داعش)[3] و گروه های وابسته به آن در سال 2022 برای هشتمین سال متوالی با حملات در 21 کشور، مرگبارترین گروه تروریستی جهان باقی ماندند.

در سال گذشته، تروریسم منجر به کشته شدن 6701 نفر شد که 38 درصد کمتر از اوج آن در سال 2015 بود. با این حال، میزان مرگ و میر دو گروه مرگبار تروریستی در حال افزایش است. داعش، مرگبارترین، شاهد افزایش 12 درصدی به 2.9 کشته در هر حمله بود، در حالی که نرخ مرگ و میر الشباب[4] در بالاترین سطح خود از سال 2017 است و با افزایش 32 درصدی به 2.5 نفر در هر حمله رسیده است. این نشان می دهد که اثربخشی این دو گروه در حال افزایش است.

دو گروه تروریستی مرگبار بعدی ارتش آزادیبخش بلوچستان(BLA)[5] و جماعت نصرت الاسلام والمسلمین (JNIM) بودند. داعش برای هشتمین سال متوالی مرگبارترین گروه تروریستی باقی ماند، در حالی که ارتش آزادیبخش بلوچستان که در پاکستان فعالیت می کند، اکنون سریع ترین گروه تروریستی در حال رشد در جهان است و مرگ و میر ناشی از تروریسم با افزایش 9 برابری به 233 کشته در سال 2022 رسیده است.

3- تروریسم در کشورهایی با اکولوژی ضعیف و شوک های ناشی از آب و هوا رشد می کند

از 830 میلیون نفری که در سطح جهان با ناامنی غذایی مواجه هستند، 58 درصد در 20 کشوری که بیشترین آسیب را از تروریسم متضرر شده اند زندگی می کنند. شش کشور از ده کشوری که بیشتر تحت تأثیر تروریسم قرار گرفته اند نیز در میان 25 کشور با بدترین تهدیدهای زیست محیطی و کمترین انعطاف پذیری در گزارش تهدید اکولوژیکی در سال 2022 قرار دارند که وابستگی متقابل بین تخریب و درگیری زیست محیطی را تجربه و بیش از گذشته لمس می کنند.

4-تروریسم ایدئولوژیک همچنان برجسته ترین و مرگبارترین شکل تروریسم در غرب است

در غرب ، تعداد حملات همچنان در حال سقوط است ، با سقوط پی در پی هر سال از سال 2017، چهل حمله در سال 2022 ثبت شده تا کاهش 27 درصدی در مقایسه با 55 حمله در سال 2021 ، با شاخص پایین 9 در سال 2021 که به 19 در سال 2022 افزایش یافته است.

ده نفر از کشته ها در اثر حمله یک فرد آمریکایی مسلح صورت گرفته که مردم عادی را در سوپر مارکتی در بوفالوی نیویورک به قتل رسانده است. این اولین افزایش عملیات تروریستی می باشد که منجر به کشته شدن تعدادی در غرب در سال 2019 شده است. تروریسم با انگیزه ایدئولوژیک ، که مشخصا همان افراط گرایی سیاسی می باشد، همچنان رایج ترین نوع تروریسم در غرب بشمار می آید، که البته این نوع تروریسم در مقایسه با تروریسم با انگیزه مذهبی از زمان اوجش در سال 2016 ؛ 89 درصد کاهش یافته است( البته نسبت به این آمار باید به دیده شک نگریست زیرا این مؤسسه یا این گونه مراکز توسط صیهونیزم بین الملل مدیریت و هدایت می شوند که از اساس با دین و مذهب از ریشه مخالفت داشته و دشمنی تاریخی و دیرینه دارند).

5- مرگ و میر ناشی از تروریسم در ساحل 7 ٪ افزایش یافته است

قطب تروریسم به سرعت در حال تغییر و حرکت به سمت کشورهایی است که با بی ثباتی سیاسی ، درگیری و تخریب اکولوژیکی به ویژه در ساحل روبرو هستند. مرگ و میر ناشی از تروریسم در ساحل 7 ٪ افزایش یافته و اکنون بالاتر از آسیای جنوبی و MENA است. این منطقه همچنین تحت تأثیرترین منطقه در جهان قرار دارد و 43 ٪ از مرگ و میر ناشی از تروریسم در سطح جهان را نشان می دهد. این منطقه همچنین با برخی از بدترین تخریب اکولوژیکی روبرو است که با تغییر آب و هوا تقویت می شود.

دوم) وضعیت صلح در قاره سبز نسبت به ۱۵ سال پیش

نتایج گزارش سالانه موسسه اقتصاد و صلح نشان می‌دهد وضعیت صلح در قاره سبز نسبت به ۱۵ سال پیش بدتر شده است. مطابق تحلیل این موسسه، تهاجم گسترده روسیه به اوکراین و پیامدهای آن از دلایل اصلی وخامت وضعیت صلح در جهان بوده و باعث شده صلح در این قاره نسبت به ۱۵ سال پیش کمتر شده باشد.

کارشناسان این اندیشکده در گزارش خود برای شاخص صلح جهانی در سال ۲۰۲۳ از رهبران اروپایی خواسته‌اند که از تجربیات گذشته درس بگیرند.

استیو کیللئا، رئیس موسسه اقتصاد و صلح گفت: «اگر به جنگ‌های مدرن نگاه کنیم درمی‌یابیم که پیروزی در آن‌ها تقریباً معنایی ندارد. فقط به تهاجم روسیه به افغانستان و به دنبال آن حمله آمریکا به افغانستان و همینطور موارد عراق و سوریه فکر کنید. بشار اسد هنوز بر سر قدرت است. اوکراین امروز در بن‌بست است. درگیری‌های دیگری مانند یمن هم وجود دارند که تقریباً برای یک دهه ادامه یافته‌اند.»

کیللئا با اشاره به جنگ در اوکراین اضافه کرد: «اگر بعد از حمله روسیه به خاک اوکراین در سال ۲۰۱۴ کشورهای اروپایی متحد بودند و روشن می‌کردند که در صورت رخ دادن یک تهاجم دیگر چه تبعاتی متوجه مسکو خواهد شد، فکر نمی‌کنم به جایی که امروز هستیم می‌رسیدیم.»

بنا برآمار این موسسه، روسیه و اوکراین هم‌اکنون در میان 10 کشوری هستند که کمترین میزان صلح در آنان برقرار است.

از نظر صلح و امنیت، اوکراین بدترین وخامت در وضعیت را در جهان متحمل شده است. هرچند با وجود جنگ در اوکراین، اروپا همچنان آرام‌ترین منطقه روی کره زمین به شمار می‌رود.

از10 کشور نخست صلح‌آمیز جهان، هفت کشور متعلق به قاره اروپا هستند وایسلند برای شانزدهمین سال متوالی در جایگاه اول قرار گرفته است.[6]

سه شنبه: 31 / 05 / 1402 – 5 صفر 1445- 22 آگوست 2023

1- vision of humanity.

2- institute for economics and peace.

[3] - داعش یا دولت اسلامی عراق و شام، گروه تکفیری منشعب از القاعده است، که در ۱۳۹۲ش/۲۰۱۳م در عراق اعلام ظهور کرد و توانست بخش‌هایی از این کشور و سوریه را تصرف کند ولی تا پاییز ۱۳۹۶ش/اواخر ۲۰۱۷م تمام آنها را از دست داد. بنیان‌گذار و اولین رهبر این گروه، ابوبکر بغدادی (درگذشت: ۱۳۹۸ش) بود. رهبران داعش هدف کلان خود را احیای خلافت عنوان کرده و با تکفیر مسلمانان مخالف خود، حملات مرگبار بسیاری علیه آنان بخصوص شیعیان انجام داده است. تشکیلات کلی داعش از یک رهبر و یک شورای فرماندهی نظامی تشکیل شده است. اعضای شورا همه عراقی هستند. داعش به مرور توانست با جذب طرفدار و عضوهای جدید که بخشی از آنها در دیگر گروه‌های سلفی فعالیت می‌کردند، فعالیت خود را در خاورمیانه، شرق آسیا، شمال آفریقا و حتی اروپا گسترش دهد. پاییز ۱۳۹۳ش/ اواخر ۲۰۱۴م شاخه این گروه در افغانستان و آسیای میانه با نام دولت اسلامی ولایت خراسان یا شاخه خراسان به‌وجود آمد که مسئولیت ده‌ها حمله را در این کشور بویژه علیه شیعیان هزاره به‌عهده گرفته است. دولت اسلامی عراق و شام به عراق و سوریه منحصر نمی‌شود بلکه منظور از شام کشورهای سوریه، اردن، لبنان، فلسطین اشغالی و بخش‌هایی از غرب و عراق و صحرای سینا است. آنان با برگزیدن این نام، آرمان بازگشت به دوران اقتدار خلافت اموی را در سر می‌پرورانند، اما در اصل محدوده خلافت داعش و نقشه سیاسی این گروه کل سرزمین‌های اسلامی از غرب چین تا اندلس را شامل می‌شود. ساختار آنان یک ساختار جهانی و فراتر از مرزبندی‌های ملی است. در همین راستا گروه‌های سلفی از اندونزی تا مغرب با آنان بیعت کردند. داعش علی‌رغم شکست در کشورهای عراق و سوریه همچنان خطرناک‌ترین و مرگبارترین گروه تروریستی در سطح جهان شناخته می‌شود. در گزارش ۲۰۲۳م موسسه اقتصاد و صلح اشاره شده است که داعش در سال ۲۰۲۲م برای هشتمین سال متوالی مرگبار‌ترین گروه تروریستی باقی مانده است؛ زیرا بیشترین حملات با بیشترین تلفات مربوط به داعش و شاخه‌های تابعه آن بوده است. داعش از یک رهبر و یک شورای فرماندهی نظامی تشکیل شده است. اعضای شورا همه عراقی هستند. علت آن است که ابوبکر بغدادی عضویت افراد با تابعیت غیر عراقی را در شورا نمی‌پذیرفت. تعداد اعضای شورای نظامی، بین ۸ تا ۱۳ نفر است و فرماندهی آن را یک افسر عراقی به نام حجی بکر برعهده دارد. فرماندهان درجه دوم به بعد اجازه دیدار با بغدادی و فرمانده شورا را ندارند و با آنها از طریق دیگر اعضای شورای نظامی در ارتباط هستند. نیروهای امریکایی، ابوبکر البغدادی، رهبر داعش را در ۵ آبان سال ۱۳۹۸ هجری شمسی/۲۷ اکتبر ۲۰۱۹م در یک روستا از استان ادلب سوریه کشتند. این نیروها همچنین رهبر بعدی داعش، عبدالله قرداش، معروف به ابوابراهیم الهاشمی القرشی را نیز در ۱۵ بهمن ۱۴۰۰ش در همان منطقه به قتل رساندند. داعش رهبر فعلی خود را «ابوالحسن الهاشمی القرشی» گفته است.

[4] - جنبش جوانان مجاهدین معروف به الشباب یک گروه سیاسی دولت خواهی سومالیایی است که از سال ۲۰۱۲ بخشی از شبکه القاعده شده‌است. این گروه در گذشته بخش‌هایی از مرکز و جنوب سومالی را در کنترل خود داشت اما در سال ۲۰۱۵ شهرهای بزرگ را از دست داده و تنها چند منطقه روستایی را در تصرف خود دارد. تعداد سربازان الشباب در سال ۲۰۱۴ بین ۷ تا ۹ هزار نفر برآورد شده‌است. این گروه در فهرست سازمان‌های تروریستی ایالات متحده، بریتانیا، کانادا، استرالیا و امارات قرار دارد. الشباب هدف خود را «جهاد علیه دشمنان اسلام» می‌داند و بارها به نیروهای دولتی و اتحادیه آفریقا در موگادیشو حمله کرده‌است. و عملیات‌های خونباری را هم در سایر نقاط آفریقا انجام داده‌است. این گروه در جریان جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل، ده‌ها تماشاگر این بازی‌ها را قتل‌عام کردند. در سال ۲۰۱۳ با حمله به یک مرکز خرید در نایروبی، پایتخت کنیا ۶۷ نفر را کشتند و در دوم آوریل ۲۰۱۵ با حمله به خوابگاه دانشجویان دانشگاه «گاریسا» در کنیا ۱۴۸ دانشجوی مسیحی را کشتند. هر دو حمله توسط مردان نقابدار مسلح انجام شد که افراد را به رگبار گلوله می‌بستند.تجارت عاج فیل، یکی از مهم‌ترین منبع مالی الشباب و بوکوحرام است. عاج در کشور مبدأ، کیلویی صد دلار به واسطه‌ها فروخته می‌شود، اما زمانی که به چین یا تایلند می‌رسد کیلویی ۲۱۰۰ دلار قیمت پیدا می‌کند.

[5] - ارتش آزادی‌بخش بلوچستان (Balochistan Liberation Army)، (مخفف: BLA) یکی از گروه‌های تجزیه‌طلب در پاکستان است که برای جداسازی ایالت بلوچستان پاکستان فعالیت می‌کند. ارتش آزادی‌بخش بلوچستان در کنار گروه‌های دیگر آزادی‌طلب بلوچ (جبهه آزادی‌بخش بلوچستان (BLF)، ارتش جمهوری‌خواه بلوچ (BRA)، ارتش متحد بلوچ (UBA)، ببرهای آزادی‌خواه بلوچستان (BLT)، گارد آزادی‌خواه بلوچ (BLG) و لشکر بلوچستان (LB)) درصدد مستقل شدن از سلطه حکومت مرکزی پاکستان و تشکیل کشوری آزاد هستند. ارتش آزادی‌بخش بلوچستان، توسط حکومت‌های ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا، بریتانیا و حکومت مرکزی پاکستان یک گروه تروریستی به‌شمار می‌آید. مقر اصلی این گروه، در قندهار و در افغانستان است اما عمده فعالیت این گروه در ایالت بلوچستان و علیه نیروهای مسلح پاکستان انجام می‌شود. این گروه همچنین به بمب‌گذاری و کشتن غیرنظامیان و افراد خارجی، پاک‌سازی قومی و حذف اقلیت‌های قومی در بلوچستان متهم است. اما این گروه ادعا دارد هیچ‌وقت عملیاتی تروریستی انجام نداده‌است و تنها هدف‌شان بازپس‌گیری سرزمین مادری‌شان بلوچستان از دست دشمن خود پاکستان است. آن‌ها اعتقاد دارند که پاکستان از سال ۱۹۴۸ به کشتار وحشیانه و غارت منابع بلوچستان پرداخته‌است. بالاچ مری از سال ۲۰۰۰ تا زمان کشته‌شدنش در ۲۰۰۷، رهبری این گروه را بر عهده داشت. برخی گزارش‌ها حاکی از رهبری حربیار مری، پسر خیربخش مری و برادر بالاچ مری از سال ۲۰۰۷ است اما او در سال ۲۰۱۵ در یک مصاحبه اعلام کرد که با این گروه ارتباطی ندارد. تجزیه ایالت بلوچستان از پاکستان و تشکیل کشور بلوچستان هدف اصلی این گروه است. گفته می‌شود این گروه با دولت هند در ارتباط بوده و از طرف هند، کمک مالی دریافت می‌کند. روزنامه هندو نیز گزارش‌هایی از حضور مخفیانه رهبران زخمی و بیمار این گروه برای مداوا در هندوستان، منتشر کرده‌است. در روز سه‌شنبه ۲ ژوئیه ۲۰۱۹ وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا اعلام کرد که ارتش آزادی‌بخش بلوچستان را به فهرست سازمان‌های تروریستی اضافه کرده‌است.

[6] - پایگاه خبری ایران اکونومیست ( به نقل از خبرگزاری ایسنا): پنجشنبه ۰۸ تير ماه ۱۴۰۲ - ۱۰:۴۳- کد خبر : 62962.

درک ارزش و جایگاه وحدت اسلامی درمیان امت مسلمان

اسدالله افشار

امرحق راحجت ودعوی یکی است

خیمه‌های ما جدا، دل‌ها یکی است

ازحجاز وچین وایرانیم ما

شبنم یک صبح خندانیم ما

"اقبال لاهوري"

درمیان قاموس ها،گلواژه ای که دررأس برترین ها قراردارد، و بسیارجاذب، دلگشا وزیباست، واژه وحدت و اتحاد است.اتحاد،نخ تسبیحی است که مهره ها را درکنارهم نگه می دارد،وارتباط منظمی بین آن ها برقرارمی سازد،وآن هاراازپراکندگی ودورافتادگی وگم شدن حفظ می کند؛اگرآن نخ پاره شود،انسجام مهره ها گسسته شده،وهرکدام به جایی فروخواهد افتاد. وحدت عامل مهم حرکت بخش برای انقلاب ها بوده،وانسان ها رادرگذرپیشرفت به سوی پیروزی ها، از دست اندازها وگردنه های صعب العبور،عبورمی دهد، به ناتوانی ها توان بخشیده، ودشواری ها را آسان می کند وناممکن ها را ممکن می سازد . نقش سازنده وتوان بخش اتحاد درپیروزی انقلاب اسلامی درحدی بود که برای همگان روشن گردیدکه درمیان عوامل پیروزی،سه عامل دررأس عوامل قرارداشت که عبارت اند از:«اسلام ناب، مساله رهبری ومساله اتحاد.»آری اهمیت وحدت وانسجام به قدری است که درکناراسلام ناب،ومقام رهبری (ولایت) می درخشد، وازآن به عنوان عامل مهم پیروزی یاد می شود.اصولا نمی توان بین اسلام ورهبری اسلامی با مساله وحدت، جدایی فرض کرد، چراکه اسلام منهای وحدت، ویا ولایت منهای وحدت،هم چون شیرمثنوی است که چنین شیری راخدا نیافریده است .

بر همین اساس امیرمؤمنان علی (ع) درسخنی مساله رهبری اسلامی را چنین ترسیم کرده ومی فرماید: «ومکان القیم بالامر مکان النظام من الخرزیجمعه ویضمه،فان انقطع النظام تفرق الخرزوذهب:موقعیت رهبر اسلامی؛همانند نخ تسبیحی است که مهره ها رادرنظام می کشد، و جمع کرده وارتباط می بخشد، اگر آن نخ پاره شود، مهره ها پراکنده می شوند و هر کدام به جایی خواهد افتاد.»(1)

وحدت مسلمانان، توان آنان را دربرابردشمنان، صدها وهزارها برابرمی کند،درست مانند سدهای بزرگی که درنقاط مختلف جهان ساخته شده ومبدأبزرگ ترین نیروهای صنعتی است،وسرزمین های وسیعی را زیرپوشش روشنایی وآبیاری قرارداده است،این قدرت عظیم چیزی جزنتیجه به هم پیوستن دانه های ناچیزباران نیست.بنابراین اتحاد وانسجام دانه های باران باعث ایجاد سدهای عظیم باآن همه توانایی ها شده است.وقتی که ازدانه های باران درپرتووحدت وبه هم پیوستگی چنان آثاراعجازآمیزبروزکند،قطعا اتحادوانسجام مسلمانان آثاروبرکات اعجازآمیزبیش تری درپیشرفت اهداف عالی انسانی وجلوگیری از مقاصد غیرانسانی استعمارخواهد داشت وموجب سربلندی وعزت واقتداربی نظیرخواهد شد.

خسارات جبران‌ناپذیرتفرقه و نفاق برپیکرامت واحده اسلامی

درتاریخ پرفرازونشیب اسلام،تفرقه ونفاق بین مذاهب و ملل اسلامی ازمسأئل بغرنج وبنیان‌کن جوامع اسلامی بوده است که خسارات و لطمات مادی و معنوی جبران‌ناپذیری برپیکرامت واحده اسلامی وارد ساخته است. این زخم خونین درچهره زیبای امت اسلامی از دید مصلحان امت پنهان نمانده و نگرانی آنان را برانگیخته است. ازین رو، در مقاطع تاریخی متعددی، این مصلحان درصدد ایجاد وحدت بین مسلمین برآمده تا التیام‌بخش دردهای قلب خونین امت اسلامی باشند.اما هریک ازاینان اهداف ویژه‌ای را نیزدنبال می‌نمودند.

چهره شاخص مصلحان وحدت‌طلب امت اسلامی «سید جمال الدین اسدآبادی» است که به همراه شاگردش«شیخ محمد عبده»، وحدت اسلامی را از مهمترین اهداف آرمانی خود می‌دانست و در این راه تلاش وکوشش فراوانی به عمل آورد. در این راستا، وی وطن خاصی برای خویش انتخاب نکرد ودر طول عمرمبارزاتی خود به کشورهای متعدد سفر نمود و سکنی گزید. دیگر فردی که در راه وحدت اسلامی اقدام نمود، رئیس جامع‌الازهرمصر، شیخ محمود شلتوت بود که فتوای جواز پیروی ازفقه شیعه را صادر نمود و مذهب تشیع را در ردیف چهارمذهب فقهی اهل سنت برسمیت شناخت. تأسیس مرکز«دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه» در قاهره توسط ایت‌الله محمد تقی قمی درایجاد این گرایش معتدل در شخص شیخ محمود شلتوت مؤثربود وتلاش‌های بی‌شائبه مرجع تقلید تامه جهان تشیع،حضرت آیت‌الله العظمی بروجردی درصدور فتوای شیخ شلتوت و برسمیت شناخته شدن مذهب شیعه درکنارمذاهب چهارگانه اهل تسنن که وحدت اسلامی را وارد مرحله نوینی می‌کرد نقش بسزایی داشت. علی‌رغم این تلاش های وحدت‌طلبانه علمای شیعه واهل تسنن،دولت ها وملت های اسلامی همچنان درتب وتاب تفرقه می‌سوختند و استعمارگران شرق و غرب با دامن‌زدن به آتش تفرقه به غارت منابع کشورهای اسلامی می‌پرداختند.

آغازنهضت اسلامی امام خمینی درسال 1342 و وقوع انقلاب اسلامی 1357 ایران نقطه عطف تفکروحدت اسلامی - وحدت شیعه وسنی ازیک طرف و وحدت کشورها و دولت های اسلامی از طرف دیگر- بودکه شخص امام خمینی(ره)منادی این وحدت بود. اندیشه وحدت ازدیدگاه امام خمینی(ره) وسیله و ابزاراصلی و نفی سبیل و سلطه غیرمسلمانان برامت اسلامی بوده و وحدت رمزپیروزی و بقاء»امت اسلامی.

ارزش وحدت درصدراسلام

حفظ وحدت درصدراسلام، موجب انسجام و فشردگی مسلمانان شد،آن ها درپرتو همین همدلی و هماهنگی توانستند برخیل دشمنان مختلف فائق آیند و به امتیازات فوق العاده دست یازند، چراکه قرآن به آن هافرموده بود: «واعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا واذکروا نعمت الله علیکم اذ کنتم اعداء فالف بین قلوبکم فاصبحتم بنعمته اخوانا: وهمگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام و هرگونه وسیله رحمت) چنگ زنید و پراکنده نشوید، ونعمت خدا را برخود به یاد آورید که چگونه دشمن یکدیگربودید،واو میان شما الفت ایجادکرد، و به برکت نعمت اوبرادرشدید.» (2)

قرآن تفرقه واختلاف را درردیف عذاب های آسمانی عنوان کرده و می فرماید: «قل هوالقادرعلی ان یبعث علیکم عذابا من فوقکم اومن تحت ارجلکم اویلبسکم شیعا ویذیق بعضکم باس بعض: بگو خداوند قادراست که ازبالا یا اززیرپای شما، عذابی برشما بفرستد،یا به صورت دسته های پراکنده شما را با هم بیامیزد، وطعم جنگ (و اختلاف) را به هریک ازشما به وسیله دیگری بچشاند.» (3)

قرآن به تفرقه افکنان هشدار داده و آنها را جدای از اسلام ودشمن مسلمانان معرفی کرده و با قاطعیت می فرماید: «ان الذین فرقوا دینهم و کانوا شیعا لست منهم فی شیء انما امرهم الی الله: همانا کسانی که آیین خود را پراکنده ساختند، و به گروه های گوناگون تقسیم شدند، توهیچ گونه رابطه ای با آن ها نداری، سر و کارآن ها تنها با خدا است.» (4)

قرآن؛ گروه گرایی و پراکندگی را از برنامه های مشرکان دانسته، و مسلمانان را به شدت ازآن نهی کرده و به انسجام تحت پوشش توحید دعوت فرموده وبا صراحت می فرماید:«ولاتکونوامن المشرکین من الذین فرقوادینهم وکانوا شیعا: از مشرکین نباشید،ازکسانی که دین خود راپراکنده ساختند، و به دسته ها وگروه ها تقسیم شدند.» (5)

ترغیب به وحدت و برادری دركلام معصومين عليهم السلام

درگفتار پیامبر(ص) و امام علي(ع) با تعبیرهای جالب و عمیق به مسأله وحدت و برادری ترغیب شده و از هر گونه پراکندگی وتفرقه نهی گردیده است، و در بعضی از این موارد به دلیل آن نیزاشاره شده است، به عنوان نمونه، نظرشما را به چندگفتارازآن ها جلب می کنیم:

پیامبر اکرم (ص) فرمود:«المسلمون ید علی من سواهم: مسلمانان، یک پارچه چون یک دست نیرومند در مواجه با بیگانگان هستند.» (6)

ونیزفرمود: «المسلمون کالرجل الواحد اذا اشتکی عضو من اعضائه تداعی له سائر جسده: مسلمانان نسبت به همدیگرهم چون یک مرد هستندکه هرگاه عضوی از اعضای او دردمند شود، اعضای دیگراو نیز احساس درد می کنند.»(7)

نظیراین مطلب با اندکی تفاوت ازامام صادق (ع) نقل شده آن جا که فرمود:«المؤمن اخو المؤمن کالجسد الواحد،ان اشتکی شیئا منه وجد الم ذلک فی سائرجسده:مؤمن برادرمؤمن است،مانند پیکری که هرگاه عضوی ازآن دردمند شود،اعضای دیگرهم احساس درد کند.» (8)

امیرمؤمنان علی(ع)درفرازی ازیکی از خطبه هایش خطاب به مسلمانان چنین فرمود:«و الزموا السواد الاعظم،فان یدالله مع الجماعة،وایاکم والفرقه، فان الشاذ من الناس للشیطان،کما ان الشاذ من الغنم للذئب: به جمعیت عظیم مسلمانان بپیوندید،که دست خدا با جماعت است، و از پراکندگی دوری کنید که انسان تنها بهره شیطان است، چنان که گوسفند تک رو و بازیگوش و از گله جا مانده طعمه گرگ خواهد بود.»(9)

امام علی (ع) به قدری نسبت به گروهک خوارج که موجب تفرقه در میان سپاه آن حضرت شدند و با شعارهای فریبنده برای خود دسته جدا کرده بودند، اظهاربیزاری می کند که به دنبال سخن فوق می فرماید :« الا من دعا الی هذا الشعار فاقتلوه و لوکان تحت عمامتی هذه: آگاه باشید! کسی که به این شعار (اغوا گر و تفرقه افکن خوارج) دعوت کند،گرچه درزیرعمامه من پناه آورده باشد،اورا بکشید.» (10)

ازاین بیانات چنین استفاده می شودکه رعایت حفظ اتحاد،ارزش بسیارعمیق ومهمی است که پیامبر (ص) وامامان(ع) ما را به آن دعوت کرده اند، وبه عکس گناه تفرقه افکنی وپراکندگی به قدری بزرگ است که به منادیان و پدید آورندگان آن به شدت هشدار داده شده،تا مسلمانان با اظهار تنفراز آن ها و از هرگونه تفرقه افکنی،عوامل اختلاف را ازجامعه خود طرد کرده و برای حفظ وحدت خود، از هیچ گونه کوششی دریغ ننمایند. (11)

مفهوم اختلاف ووحدت

واژه «اختلاف» و«وحدت» از معدود کلماتی است که همواره تکیه کلام زمامداران و حاکمان بوده، از این رو مفهوم کلی این دو واژه بسیارروشن است؛ اما نکته ای که نباید مورد غفلت قرارگیرد این است که:آیا واژه وحدت و اختلاف چون دو واژه عدل و ظلم اند که یکی به طور مطلق مذموم و دیگری ممدوح است و صدق مفهوم دادگری یا ستمگری درموردی، آن عمل شایسته یا ناشایست می نماید؟

در پاسخ باید گفت: به رغم ذهنیت افکار عمومی، چنین نیست و اختلاف و وحدت هیچ یک ارزش ذاتی ندارند؛ بلکه ارزش یا ضد ارزش بودن هر کدام، متغیری از موضوع، هدف و کیفیت رسیدن به آن است؛ به تعبیر دیگر موضوع وحدت می تواند رعایت و التزام به قوانین الهی باشد، چنان که قرآن کریم می فرماید:«وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَمیعا وَ لا تَفَرَّقُوا وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللّهِ عَلَیْکُمْ اِذْ کُنْتُمْ اَعْداءً فَاَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَاصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ اِخْوانا: وهمگی به ریسمان خدا(قرآن و اسلام وهرگونه وسیله رحمت) چنگ زنید و پراکنده نشوید، و نعمت خدا رابرخود به یاد آورید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان شما الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمت او برادر شدید.»

و یا رعایت قوانینی باشد که با نظرخواهی و جمع بندی آرای اندیشمندان، کارشناسان و نخبگان ملتی یا ملل جهان،با هدف حصول نظم وامنیت همگانی با رأی اکثریت تصویب شود و بیشترین منافع را برای عموم دارا باشد و در سایه آن، رشد و شکوفایی و توسعه همه جانبه ملت یا تجاوزات جهانی و ترقی و تعالی بشری به دست آید.چنین وحدتی که ریشه درتفاهم و وفاق دارد بی تردید مطلوب است وایجاد اختلاف درآن نارواست. ولی اگر موضوع وحدت، اطاعت فرمان های ستمگر و دیکتاتوری باشد که به منافع و برتری طلبی های خویش واطرافیان یا قوم و نژاد خود می نگرد و افکار عمومی و دیدگاه های دیگران را درآن نادیده گرفته می شود، چنین وحدتی ارزش محسوب نمی شود ودفاع پذیرنیست. همچنین اگرموضوع وحدت استراتژی ابرقدرتی است که با هدف تک قطبی نمودن جهان وسلطه بر همه ملل از طریق باج خواهی و باج دادن و تهدید و تطمیع شکل گیرد و منافع ملت های مستضعف نادیده گرفته شود، هیچ منصفی حفظ چنین وحدتی راکه با ظلم و ستم به اقشار ضعیف توأم است، روا نمی داند؛ بلکه دراین موارد اختلاف و شکستن این گونه وحدت برای جایگزین نمودن وفاقی دیگر سزاوار است.

قرآن کریم می فرماید:«و تَعَاوَنُواْ عَلَی الْبرِّ و التَّقْوَی و لاَ تَعَاوَنُواْ عَلَی الاِثْمِ وَالْعُدْوَان...: و(همواره) در راه نیکی وپرهیزگاری با هم همکاری کنید و(هرگز) درراه گناه و تجاوز همکاری ننمائید.»(12)

این آیه شریفه بیانگر یک اصل کلی اسلامی تعاون بر «برّ و تقوا» است که سراسر مسائل اجتماعی و حقوقی و اخلاقی و سیاسی را در بر می گیرد. طبق این اصل مسلمانان موظفند در کارهای نیک تعاون و همکاری کنند، ولی همکاری در اهداف باطل و اعمال نادرست و ظلم تعاون بر «اثم و عدوان»، به طور مطلق ممنوع است؛ گرچه مرتکب آن دوست نزدیک یا برادر انسان باشد.

این قانون اسلامی،درست برضد قانونی است که عصر جاهلیت و حتی جاهلیت امروزنیزحاکم است که «انصر اخاک ظالما او مظلوما: برادر (یا دوست و هم پیمانت) را حمایت کن، خواه ظالم باشد یا مظلوم!»(13) در آن روز اگر افرادی از قبیله ای حمله به افراد قبیله دیگر می کردند، بقیه افراد قبیله به حمایت آن ها بر می خاستند، بدون این که تحقیق کنند حمله عادلانه بوده یا ظالمانه؛ این اصل در مناسبات بین المللی امروز نیز وجود دارد. به طوری که اغلب کشورهای هم پیمان، و یا آنها که منافع مشترکی دارند، در مسائل مهم جهانی به حمایت یکدیگر برمی خیزند، بدون این که اصل عدالت را رعایت کنند و ظالم و مظلوم را از هم تفکیک نمایند(؟!!) چنان که تاریخ بشر شاهد است که تحت شعار وحدت و تبعیت محض به ویژه آن گاه که رنگ دینی تقدس به خود گرفته، چه مفاسد و حوادث ناگوار و جبران ناپذیری بر جوامع بشری تحمیل گشته است و چه بسیار از مصلحان و دانشمندان، مظلومانه به بند کشیده شده و یا زیر چرخ کاروان وحدت جان باخته و ملت ها و تمدن های بزرگ بشری درسراشیبی انحطاط افتاده اند.

اما شریعت اسلام، بر این قانون جاهلی خط بطلان کشیده و دستور داده که مسلمانان با یکدیگر باید (تنها) در کارهای نیک و برنامه های مفید و سازنده تعاون و همکاری داشته باشند، نه در گناه و ظلم و تعدی.(14)

باتوجه به مطالب مطروحه درمی یابیم که وحدتی ارزشمند ومطلوب خواهد بودکه درسایه اختلاف آرا پدید آید. چنین وحدتی همان وفاق عملی یاالتزام به قانون است. دراین صورت اگرچه فرد دراعتقاد و نظر، مخالف فلان اصل یا قانون است؛ ولی چون مورد وفاق اکثر افراد است در عمل به آن ملتزم است. نکته مهمی که در فهم این دو واژه (اختلاف و وحدت) نباید از آن غفلت شود این است که اصولاً، واژه «وحدت» در مسایل اجتماعی در مواردی استفاده می شود که نوعی «اختلاف» وجود داشته باشد، تا همبستگی و وفاق ملی به وجود آید و بدون هیچ گونه اختلافات، اتحاد و همبستگی موجود بوده و نیاز به وحدت و همبستگی ندارد، و حال آن که در اسلام دعوت به همبستگی شده است.(15) از سوی دیگر برخی از اختلافات، معقول و منطقی است. چنان که اختلافات طبیعی، مانند اختلاف رنگ ها و قبیله ها لازمه آفرینش و خلقت انسان به حساب آمده است: « و من آیاته خلق السموات و الارض واختلاف السنتکم و الوانکم انّ فی ذلک لایات للعالمین»(16) براین اساس، معنای وحدت و همبستگی درجامعه آن نیست که در جامعه اختلاف رنگها، زبانها و سلیقه ها، تضارب اندیشه و جناح بندی های سیاسی و ... وجود نداشته باشد؛ زیرا در اسلام به انتقادهای سازنده، تضارب اندیشه و رقابت های سیاسی منطقی، توصیه شده و آنها از اصول پذیرفته شده هستند که این عناصر معمولاً اختلاف آورند. همین طورمعنای همبستگی و وحدت آن نیست که اقلیت های مذهبی ازعقاید خویش دست برداشته وعقیده ای واحد داشته باشند و یا برادران سنّی، شیعه و شیعیان سنّی شوند؛ بلکه مقصود از وحدت و همبستگی آن است که همه افراد وگروه های یک جامعه با بهره گیری ازعوامل وحدت و همبستگی و با اتخاذ سیاست های اصولی و منطقی در قبال سیاست های خصمانه دشمن مشترک خود، متحد بوده و از اختلافات غیر معقول پرهیزکرده و اختلافات خود را با تبادل اندیشه حل نموده و با صلح و صفا درکنار هم زندگی کنند.(17)

فلسفه امت واحده

بی تردید از مهم ترین مسائل امروز جهان اسلام، وحدت است که به دلایل زیرضروری می نماید:

1. وحدت اسلامی فراهم کننده قدرتی حقیقی است که می تواند، تکیه گاه استواری برای مسلمانان، در رویارویی های فرهنگی بین تمدن ها باشد، زیرا اگر چه مسلمانان از نیروی عظیم انسانی، امکانات مادی فراوان، موقعیت های استراتژیک، روحیه معنوی بالا،فرهنگ و دیدگاه اعتقادی و فکری مترقی برخوردارند؛اما چنانچه میان این اجزا و عناصرپراکنده، اتحادی ایجاد نشود- چنان که درحال حاضرچنین است - این مجموعه عظیم کارآیی نخواهد داشت. (18)

2. وحدت اسلامی می تواند، زمینه گسترده ای برای پژوهش و اجتهاد در منابع اسلامی فراهم آورد و بدین وسیله، در رویارویی های فکری، فرهنگی و حل مشکلات انسانی یاری رساند.

3. وحدت اسلامی موجب الگو شدن دیدگاه های اسلامی است. (19)

4. وحدت اسلامی برتوانایی و مقاومت جامعه در مواجهه با دشواری ها و بحران ها و برخورد با دشمنان خارجی می افزاید. قرآن کریم براین نکته تأکید دارد که وحدت، مایه استواری و نیرومندی است و اختلاف موجب شکست و سستی است: « و لاتنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم واصبروا ان الله مع الصابرین: و اختلاف کلمه نداشته باشید که بد دل خواهید شد و شأن و شوکتتان بر باد می رود و شکیبایی کنید که خداوند با شکیبایان است.»(20)

5. وحدت اسلامی دستاورد طبیعی تکامل انسان وگویای پیشرفت و رشد فکری جامعه دینی است. (21)

6. وحدت، عامل اساسی در پیروزی پیامبر اسلام و نیزپیروزی انقلاب اسلامی ایران بود؛ وحدت همواره و در همه جا عامل پیروزی بوده و خواهد بود. (22)

علل فروپا شی امت واحده

برخی عواملی که موجب فروپاشی امت واحده و حتی وحدت در میان آن ها می شود از این قرار است:

1. ظلم، حسد و نزاع در طلب دنیا

عده ای برای کسب مادیات، از روی علم و آگاهی، در کتاب خداوند اختلاف ایجاد کرده و موجب تفرقه و فروپاشی امت واحد شدند: «کان الناس امه واحده فبعث الله النبیین مبشرین و منذرین و انزل معهم الکتاب بالحق لیحکم بین الناس فیما اختلفوا فیه و ما اختلف فیه الا الذین اوتوه من بعد ما جاءتهم البینات بغیا بینهم: در آغاز مردم امت یگانه ای بودند و آن گاه خداوند پیامبران مژده آور و هشداردهنده برانگیخت و برآنان به حق کتاب های آسمانی نازل کرد تا در هر آن چه اختلاف می ورزند، در میان مردم داوری کند و در آن اختلاف نکردند؛ مگر کسانی که به آنان دین وکتاب داده شده بودکه پس ازآنکه روشنگری ها نصیبشان شد،از رشک ورقابتی که با هم داشتند( به اختلاف دامن زدند).»(23)

2. عدم موفقیت در ابتلا و آزمایش الهی

خداوند به رغم اینکه می توانست، مردم را قهرا به اتحادی که مطلوب اوست، وادارد؛ لکن به آنان اختیارداد که خود این راه را برگزینند تا بیازماید که چه کسانی نعمت های خدا را در راهی که مطلوب خداست، درراستای ایجاد وحدت، به کار می برند وچه کسانی تخلف کرده، به اختلاف و تفرقه چنگ می زنند: «ولو شاء الله لجعلکم امه واحده و لکن لیبلوکم فیما آتاکم: و اگر خداوند می خواست شمارا امت یگانه ای قرار می داد؛ ولی (چنین نکرد) تا شما را در آنچه به شما بخشیده است بیازماید.»(24)

3. فرقه گرایی ها و تفرقه طلبی های مردم

«و لاتکونوا من المشرکین من الذین فرقوا دینهم و کانوا شیعا: و از مشرکان می باشد، از همان کسانی که دینشان را پاره و پراکنده کردند و فرقه فرقه شدند.»(25)

4. تفرقه افکنی های دشمنان

دشمنان اسلام ازآغاز ظهوراسلام تاکنون، همواره برای تفرقه اندازی و فروپاشی وحدت اسلامی تلاش کرده و می کنند: « یاایها الذین آمنوا لاتتخذوا بطانه من دونکم لا یألونکم خبالا و دواما عنتم قد بدت البغضاء من افواهم و ما تخفی صدورهم اکبر:ای مؤمنان،از غیرخودتان کسانی را به همدلی نگیرید که ازهیچ نا بکاری درحق شما فروگذار نکنند و به رنج و محنت افتادن شما را خوش دارند و دشمنی از لحن و سخنشان آشکار شده است وآنچه دل هایشان پنهان می دارد، بدتراست.»(26)

5. وسوسه ها والقائات شیطانی

«وَ قُل‌ لِعِبادِی‌ یَقُولُوا الَّتِی‌ هِی‌َ أَحسَن‌ُ إِن‌َّ الشَّیطان‌َ یَنزَغ‌ُ بَینَهُم‌ إِن‌َّ الشَّیطان‌َ کان‌َ لِلإِنسان‌ِ عَدُوًّا مُبِیناً: به بندگانم بگو: سخنى بگويند كه بهترين [سخن] باشد چرا كه شيطان [به‌وسيله‌ی سخنان ناروا] ميان آن‌ها فتنه و فساد مى‌كند؛ زيرا [هميشه] شيطان دشمن آشكارى براى انسان بوده‌ است.»(27) مراد از بندگان در این آیه مؤمنین هستند و خطاب به پیامبر (ص ) می فرماید به بندگان مؤمن من بگو که در گفتارشان با مردم از کلمات نیکو ومؤدبانه استفاه کنند، به گونه ای که گفتارشان خالی از خشونت و ناسزا و پیامدهای بد آن مثل ضرب و شتم و اعمال بد، باشد و بدانند که گفتن این گونه سخنان ناشایست از آثار فریب شیطان است ، چون اوست که می خواهد میان انسانها افساد کند و علت این خواسته او این است که او دشمنی آشکار وظاهرالعداوه برای بشر است.

جان کلام این که؛ از نگاه قرآن، انسان ها در آفرینش از یک گوهرند؛ یعنی همه از حضرت آدم به وجود آمدند! لیکن به سبب امتحان بشر و ظهور استعدادها و ظرفیت های او و نیز حسد و دنیاطلبی، فرقه گرایی، تفرقه افکنی های دشمنان و بدخواهان، القائات شیطانی، مسخره کردن متقابل افراد و گروه ها، دادن لقب های زشت به هم و سوء ظن به یکدیگر، این وحدت فرو پاشیده است. جهان اسلام امروز بیش از گذشته به این وحدت نیاز مبرم دارد آن هم وحدت عملی و صادقانه.

قرآن کریم برای تحقق دوباره این وحدت در میان امت واحده، این مؤلفه ها را پیشنهاد می دهد: اخوت میان مسلمانان، مودت، الفت، رحمت مسلمانان نسبت به هم، رأفت، عفو، فضل، صفح[1]، اصلاح، تعارف، احترام به سایرادیان وپیامبران الهی ورد انحصارطلبی گروهی خاص درمورد خداوند.(28)

یکشنبه: 29 / 05 / 1402- 3 صفر 1445- 20 آگوست 2023

پاورقی ها

1- سید رضی، نهج البلاغه،خطبه 146 .

2- آل عمران، آیه 103 .

3- انعام، آیه 64 .

4- همان، آیه 159 .

5- روم، آیات 31 و 32 .

6- علاء الدین بن علی المتقی، کنزالعمال، حدیث 441 .

7- همان، حدیث 759 .

8- محمدبن یعقوب کلینی، اصول کافی، ج 2، ص 166 .

9- سید رضی، نهج البلاغه، خطبه 127 .

10- همان .

11- حجت الاسلام والمسلمین محمد محمدی اشتهاردی، اتحاد و همدلی در فرهنگ اسلامی.

12- مائده، آیه 2.

13- تفسیرنمونه، ج 4، ص 253.

14- مائده، آیه 2.

15- آل عمران، آیه 103.

16- روم، آیه 22.

17- حجت الاسلام عسکری اسلامپورکریمی، اختلاف و پیامدهای ناگوارآن در قرآن،پاسداراسلام، اردیبهشت 1385، ص20،شماره 293 .

18- سید محمد باقرحکیم، وحدت اسلامی (ازدیدگاه قرآن وسنت)،ترجمه عبدالهادی فقهی زاده،تهران، تبیان، 1377، ص 31.

19- همان.

20- انفال ،آیه 46.

21- سید محمد باقرحکیم، پیشین،ص 117.

22- صلاح الدین حسام،«وحدت وضرورت آن»،وحدت مسلمین(دفترکنگره جهانی ائمه جمعه و جماعات)، ص 513.

23- بقره ، آیه 213.

24- مائده ، آیه 48.

25- روم ، آیه 32.

26- آل عمران ،آیه 118.

27- اسرا ، آیه 53.

28- شهید نعمت الله پیغان؛ دانش آموخته حوزه علمیه قم وپژوهشگرعلوم قرآنی بود.در1354در شهرستان زابل متولد گردید،بخشی ازدروس مقدمات و نیز سطوح مقدماتی و عالی را در حوزه علمیه مشهدگذراند وکارشناسی علوم قرآن و حدیث را ازدانشگاه علوم اسلامی رضوی دریافت کرد.درسال 79 به قم آمد و ضمن ادامه تحصیلات درحوزه علمیه قم، در مقطع کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث مشغول گردید او علاوه بر تدریس و تبلیغ، به نگارش رساله ها ومقالاتی پرداخت که دربرخی ازنشریات کشور منتشر شد. وسرانجام در25 اسفند 85 درحادثه خونین تاسوکی توسط گروههای افراطی متعصب وجاهل به شهادت رسید. (امت واحده از همگرایی تا واگرایی، پگاه حوزه ،12 اسفند 1385،ص17، شماره 203)

[1] - گذشت کردن - ناديده گرفتن- صفحه (در معناي "صفح "روي خوش نشان دادن نيز مستتر است. پس معناي صفحت عنه اين است که علاوه بر اينکه او را عفو کردم روي خوش هم به او نشان دادم ، و يا اين است که من صفحه روي او را ديدم در حالي که به روي خود نياوردم ، و يا اين است که آن صفحهاي که گناه و جرم او را در آن ثبت کرده بودم ورق زده و به صفحه ديگر رد شدم و اين معنا از ورق زدن کتاب اخذ شده ، گويا کتاب خاطرات او را ورق زده است.عبارت "أَفَنَضْرِبُ عَنکُمُ ﭐلذِّکْرَ صَفْحاً أَن کُنتُمْ قَوْماً مُّسْرِفِينَ"يعني :"آيا به جرم اينکه شما مردمي اسرافگريد از فرستادن قرآن به سوي شما صرفنظر کنيم"در واقع موضوع نازل کردن قرآن را به صفحه اي تشبيه کرده که با ورق زدن از آن عبور مي کنند و آن را ناديده مي گيرند)

چرایی بغض و کینه استکبارغرب از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

اسدالله افشار

تغییر معنای عبارات کلیدی یکی از مهم ترین ویژگی های قدرت های امپریالیستی است، از آزادی و دموکراسی گرفته تا حقوق بشر و تروریسم. آمریکا در این زمینه کارنامه مفصل و سنگینی دارد. ایالات متحده این استراتژی را از زمان جنگ جهانی دوم با شتاب بیشتری دنبال کرد و پس از حملات 11 سپتامبر آن را به شدت تشدید کرد.

یکی از ملموس ترین اقدامات واشنگتن در این زمینه، تروریستی اعلام کردن سپاه بود. در آوریل 2019، دولت ترامپ سپاه پاسداران را به عنوان یک سازمان تروریستی اعلام کرد. البته برچسب زدن به گارد توسط دولت آمریکا عجیب نیست. به گفته آمریکا، هرکس در مقابل نقشه های شوم آنها بایستد و در برابر آنها مقاومت کند تروریست است، از سپاه پاسداران در ایران گرفته تا گروه های مقاومت فلسطینی که برای بقا در نبردی نابرابر با ارتش اسرائیل می جنگند.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 تشکیل شد. این سپاه در حالی تأسیس شد که تهدیدات مختلف امنیتی و مرگبار تا حد زیادی علیه انقلاب نوپا وجود داشت. تهدیدها شامل تلاش های مختلفی از جمله کودتا برای ایجاد ناامنی در گوشه و کنار کشور بود. اما سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با آنها از جمله گروه های مسلح و تجزیه طلبان مقابله کرد.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درگیر مقابله با این تهدیدات بود که ناگهان صدام حسین به جمهوری اسلامی ایران حمله کرد. دو ابرقدرت وقت آمریکا و شوروی سابق از حامیان صدام در جنگ تحمیلی علیه ایران بودند.

جنگ هشت ساله علیه ایران در دهه 1980 به جنگ با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تبدیل شد. در سال پایانی جنگ، آمریکا مستقیماً وارد عمل شد و درگیری‌های متعددی بین نیروهای آمریکایی و سپاه پاسداران در خلیج فارس رخ داد. با وجود جنگ افروزی آمریکا، این درگیری ها نتایج مهم و راهبردی داشت: سپاه هیچ ترسی از ارتش آمریکا از خود نشان نداد و جسارانه با کمترین امکانات و تجهیزات در آن زمان جنگید و ایستادگی نمود.

پس از پایان تهاجم صدام که در آن او و حامیانش برای رسیدن به اهداف خود شکست هایی را متحمل شدند، نبرد برای سپاه به پایان نرسید. سپاه در عرصه های مختلف از تأمین امنیت کشور در عرصه های مختلف گرفته تا کمک به توسعه کشور، حضور در عرصه های علمی و مقابله با تحریم ها و خدمت به مردم در عرصه های مختلف از جمله بلایای طبیعی، مبارزه با اپیدمی ها، فقرزدایی و.... خوش درخشید و شد خار چشم آمریکا و تمامی دشمنان این سرزمین مقدس.

البته حوزه فعالیت سپاه محدود به جغرافیای ایران نبود؛ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به درستی فهمیده است که هدف اصلی آمریکا و همپیمانش از جمله رژیم صهیونیستی، تخریب حامیان جمهوری اسلامی است و در صورت عدم مقابله با این نقشه های شوم ، آثار مخرب آن به حدی گسترش خواهد یافت که مقابله با آنها در مراحل بعدی بسیار سخت تر و پرهزینه تر خواهد بود.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی روز پنج‌شنبه 26 مرداد ماه سال جاری در دیدار با مجمع عالی فرماندهان و مسئولان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ، سپاه را بزرگ‌ترین سازمان مبارزه با تروریسم در جهان خوانده و اظهار داشتند دو پیروزی و موفقیت در کارنامه درخشان سپاه بیش از سایرین برجسته است؛ اول مقابله با آمریکای تروریست و دوم شکست داعش.

در طول دو دهه گذشته، آمریکایی ها برنامه های زیادی برای غرب آسیا تنظیم کرده بودند که یکی از معروف ترین این طرح ها «خاورمیانه بزرگ» بود. حمله به افغانستان و عراق و اشغال این دو کشور به بهانه مبارزه با تروریسم بخشی از این توطئه بود. آنها برای اجرای طرح خود حدود هفت تریلیون دلار هزینه کردند و صدها هزار شهروند بی گناه در کشورهای مختلف منطقه قربانی این نقشه پلید شیطانی شدند. کاندولیزا رایس، وزیر امور خارجه وقت آمریکا، با بی شرمی قتل عام شهروندان لبنانی توسط اسرائیل در تهاجم سال 2006 را "درد زایمان خاورمیانه جدید" نامید!

شایان ذکراست سال ٢٠٠٦ زماني كه بمب هاي اسرائيل بر سر مردم بيروت فرود مي آمد، كاندوليزا رايس وزير امور خارجه وقت آمريكا با اعتماد به نفس كامل ضمن دفاع از این اقدام تل آویو گفت: این درد زايمان خاورميانه جديد است! امروز 17 سال از اظهارات رایس گذشته و منطقه غرب آسيا از آن روز تا حالا در مقاطع مختلف دوباره این درد زایمان را تحمل کرده، دردی که البته هرگز حداقل تا امروز به زايماني كه خانم رايس و هموطنان اش انتظار آن را مي كشيدند ختم نشد، اتفاقی که اگر رخ می داد و اين فرزند ناقص الخلقه آمريكايي ها به دنيا می آمد مسئولیت بزرگ کردن آن تا ابد بر دوش کشورهای منطقه از جمله متحدان عرب واشنگتن بود!

واشنگتن در راستاي طرح خاورميانه جديد و سياست تنش زايي كه هميشه دنبال كرده با حمله به افغانستان و عراق در مرحله اول و سپس تلاش براي بهره برداري از تحولات سیاسی منطقه سعي داشت تا نظم مطلوب خودش را حاكم سازد، برنامه ای كه به دليل نفوذ ايران در منطقه شكل گيري محور مقاومت و ورود دوباره روسيه در مقاطع مختلف و به خصوص بحران سوریه ناکام ماند، با این ناکامی طبیعی بود زايماني كه آمريكايي ها انتظار آن را مي كشيدند برای بار دوم رخ ندهد تا آمریکا برنامه ای تازه را از سر بگیرد. البته با روند امنيتي شدن منطقه كه به واسطه سياست های شکست خورده آمریکا و بیداری برخی دولت های منطقه و عدم دنباله روی آنان از سیاست های استعماری غرب و متحدانش؛ قطعا باید طرح خاورمیانه بزرگ با آن زایمان مد نظر آمریکا را شکست خورده در نظر گرفت و آمریکا را بازنده مسلم این فضاحت سیاسی قلمداد نمود. امروز بايد پذيرفت كه جهان از حالت تك قطبي خارج شده و ايالات متحده آمريكا ديگر قدرت سابق براي نقش آفريني بي چون و چرا درنظام بين الملل را ندارد،اين موضوع اگر چه اتفاق مثبتي است اما اگر كشورهاي منطقه از آن استفاده نكنند و به واسطه فضايي كه براي قدرت هاي منطقه اي جهت نقش آفريني در كنار قدرت هاي بزرگ مهيا شده درگير رقابت هاي تسليحاتي شوند اوضاع مي تواند به شدت بحراني شود و ثبات نسبی که به واسطه نظم دوره های پیش حاکم بوده دیر یا زود از هم فرو بپاشد.

کارشناسان به درستی معتقدند در حال حاضر شرایط در منطقه خاورمیانه بسیار پیچیده شده و به نظر می رسد ائتلاف های جدیدی با حضور قدرت های بزرگ در حال شکل گرفتن است. همانگونه که گفته شد آمریکا دیگر در این منطقه دست بالا را ندارد، روسیه از وضعیت منفعل دهه های ابتدایی فروپاشی شوروی فاصله گرفته و به دنبال نقش آفرینی بیشتر است، چین کم کم در حال تبدیل شدن به قدرت برتر اقتصادی جهان است و هیچ بعید نیست که طی 5 تا 10 سال آینده از سیاست های منفعل امروز خودش فاصله بگیرد، اروپا در بسیاری از حوزه ها حاضر به تبعیت بی چون و چرا از آمریکا نیست، حال به معادلات این قدرت های بزرگ باید قدرت های منطقه ای مثل ایران، عربستان و همراهان اش، ترکیه و رژیم صهیونیستی را هم افزود.

از نگاه تحلیل گران سیاسی در بین قدرت های منطقه ای ایران به واسطه موقعیت ویژه ژئوپلتیک خود و تهدید همیشگی که از جانب حضور آمریکا در منطقه حس می کرد طبیعی بود که با باز تر شدن فضا به سمت افزایش نفوذ خود در منطقه و تقویت توان دفاعی اش گام بردارد، این سیاست ایران که برخلاف ادعای آمریکا و برداشت غلط متحدان منطقه ای آن کاملا جنبه تدافعی داشت از سوی همسایگان به عنوان اهداف هجومی تعبیر شد و موجبات تشکیل محور آمریکایی- عربی- اسرائیلی را فراهم کرد.

سپاه پاسداران تنها نیرویی بود که توانست این نقشه پیچیده و بزرگ آمریکا و اسرائیل را در منطقه شکست دهد. در اینجا باید به یاد سردار سلیمانی، فرمانده سپاه قدس بود، مردی که با تیزبینی و شجاعت مثال زدنی خود حتی حسادت فرماندهان ارتش آمریکا را برانگیخت و طبق اعترافات آنان، خاورمیانه جدید را ترسیم کرد. آمریکا که نقشه هایش شکست خورده بود، در نهایت این مرد بزرگ را ناجوانمردانه و با عملیات ناجوانمردانه تروریستی به شهادت رساند.

عدم توانایی غلبه بر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در میدان نبرد و جبران شکست های آن، ایالات متحده از دستگاه تبلیغاتی بزرگ خود برای لکه دارکردن نقش سپاه پاسداران استفاده کرده و آن را به عنوان یک نیروی تنش زا و ضدامنیت در منطقه و جهان معرفی کرده است. تروریست خواندن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توسط بزرگترین دولت تروریستی جهان، نشانه از آن است که سپاه در مسیر صحیح حرکت نموده و این باعث غرور سازمان انقلابی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است، که محبوب و بدون مرز می باشد. آنچه آمریکا را عصبانی تر و گیج تر از گذشته کرده است ، گسترش تشکیل سازمان مبارزاتی شبیه و مدل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در غرب آسیا و حتی فراتر از آن است. [1]

با توجه به تحلیل جایگاه و عملکرد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ایران، منطقه و سطح بین الملل؛ رهبر معظم انقلاب در دیدارروز پنجشنبه 26 مرداد در بیست‌وچهارمین مجمع عالی فرماندهان و مسئولان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با تیزبینی و درایت تأکید می نمایند؛ پیدایش، رشد و بالندگی و بحران‌شکنی، و عملکرد سپاه را در ابعاد نظامی،‌ مردمی، خدماتی و سازندگی، منحصربه‌فرد و افتخارآمیز است.

معظم له در همین سخنرانی با‌ اشاره به استمرار رشد و زایش و استحکام درونی سپاه، گفتند: این مجموعه اکنون به کانونی عظیم و کاملاً مجهز و بزرگ‌ترین سازمان ضدتروریستی جهان تبدیل شده که بسیاری از ارتش‌های بزرگ جهان از انجام دادن اقداماتی شبیه فعالیت‌های آن، ناتوان هستند.

رهبر انقلاب، عملکرد سپاه را هم جذاب و چندوجهی خواندند و مواجهه پیروز با بحران‌ها را یکی از وجوه مستمر عملکردی این نهاد دانستند.

ایشان،‌ سپاه پاسداران را عامل شکست بحران‌ سازی های استکبار غرب و متحدانش و نجات مردم استان‌های درگیر خواندند و تأکید کردند: دشمنان درصدد بودند با ایجاد بحران‌های مستمر، انقلاب را زمین‌گیر و بی‌رمق کنند و بعد با یک اقدامی شبیه کودتای ۲۸ مرداد، کار انقلاب را تمام کنند اما سپاه جلوی تکرار کودتای ۲۸ مرداد را گرفت و نگذاشت ایران از مسیر صحیح آغازشده منحرف شود و به همین علت است که دشمنان تا این حد به سپاه بغض و کینه دارند.

فرمانده کل قوا عملکرد سپاه در دفاع مقدس را فصلی درخشان و بسیار مهم خواندند و افزودند: افزایش روزافزون توانایی‌ها، بُعد دیگری از عملکرد سپاه پاسداران است که برای ایران، امنیت و بازدارندگی ایجاد کرده است.

رهبرانقلاب،کاهش و عدم تکرار جمله «گزینه نظامی روی میز است» را ناشی از قدرت بازدارندگی و توانمندی‌های سپاه دانستند و گفتند: همه می‌دانند این جمله، دیگر سبک، بی‌معنا و بی‌ارزش شده است.

جان کلام این که ایشان تأثیرات فرامرزی سپاه پاسداران را هم عمیق و بسیار مهم دانستند و گفتند: عملکردها و جذابیت‌های سپاه در ابعاد مختلف، دشمن را نگران و ناچار کرده است با دروغ و شایعه و هیاهوی پوچ به تخریب سپاه بپردازد.

در منظومه فکری رهبر معظم انقلاب و در دیدگاه پرنافذ وپرصلابت ایشان شناخت دشمن مهم است و در شناخت آن نباید اشتباه کرد و همچنان باید با بصیرت نافذ و با انگیزه پاسداری عمیق‌تردر مقابله با اهریمنانِ خبیث، کینه‌ورز، عهدشکن و دروغگو که نماد آن آمریکای جنایتکار تروریست با متحدانش می باشد؛ تردید نکرد و همچنان باید هرچه فریاد داریم بر سر آمریکا بزنیم.

شنبه: 28 / 05 / 1402- 2 صفر 1445- 28 آگوست 2023

1. Dr. Hasani Ahanagar; Mohammad Reza. Why is the world's largest terrorist organization angry at the IRGC ?

Tehran Times (TT ). August 19, 2023 - 12:7

چندجانبه گرایی؛ رفاه و امنیت جهانی

اسدالله افشار

درمواجهه با عدم اطمینان روزافزون جهان، مقایسه قدرت ملی به سرعت تغییر کرده است و نظم جهانی جدیدی درحال شکل گیری است. از آنجایی که یکجانبه گرایی و هژمونیسم به طور فزاینده ای قادر به اداره جهان نمی باشد، توسعه چندجانبه گرایی به طور فزاینده ای مورد توجه و مورد بحث قرار می گیرد که به برخی از آن مباحث در ذیل اشاراتی خواهیم داشت.

1- چندجانبه گرایی باید برابر، آزاد، بی حاشیه و فراگیر باشد.

چندجانبه گرایی جهانی که پس از جنگ سرد ایجاد شد برای زمانه مترقی بود، اما مانع از تجدید حیات انحصارگرایی و حمایت گرایی نشد. به ویژه برای اقتصاد بازار نوظهور و کشورهای در حال توسعه، یک مکانیسم چندجانبه که به طور مداوم وسعت و عمق همکاری برد-برد را بررسی می کند باید از روح همکاری، فراگیری و برابری پیروی کند. برابری در چندجانبه گرایی فراتر از تفاوت های ایدئولوژی، نظام اجتماعی و مسیرهای توسعه است.

به منظور رفاه جهانی و امنیت جهانی، جهان ما به چندجانبه گرایی نیاز دارد. خواسته کلیدی دست اندرکاران کنشگری، چندجانبه گرایی است. وقتی استراتژی توسعه یک کشور با ابتکارات همکاری منطقه‌ای همسو باشد، می‌تواند به شناسایی مؤثرتر منافع و نگرانی‌های مشترک بین کشورها منجر شود. به عنوان مثال می توان به سازمان همکاری شانگهای (SCO) اشاره کرد.[1] در حال حاضر، سازمان همکاری شانگهای شامل 9 کشور عضو، 3 کشور ناظر و 14 کشور هم به عنوان شرکای گفت‌وگو در آن حضور دارند. سال 2023 بیست و دومین سال تاسیس سازمان همکاری شانگهای است. سازمان همکاری شانگهای به عنوان یک سازمان جامع منطقه ای مهم، نقش مثبتی در آوردن صلح، رفاه و توسعه در جهان ایفا می کند. "روح شانگهای" اعتماد متقابل، منفعت متقابل، برابری، مشورت، احترام به تمدن‌های گوناگون و پیگیری توسعه مشترک می باشد.

سازمان همکاری شانگهای در حوزه های مختلفی نظیر امنیتی، انرژی، فرهنگی و اقتصادی فعالیت دارد. مسایل امنیتی در آسیای میانه به ویژه تروریسم، جدایی طلبی و افراطی گری عموماً دغدغه اصلی این سازمان محسوب می‌شود.

«ساختار منطقه‌ای ضدتروریسم» سازمان همکاری شانگ‌های در نشست ژوئن ۲۰۰۴ در شهر تاشکند در ازبکستان تهیه و تصویب شد. این سازمان در سال ۲۰۰۶ اعلام کرد که بر اساس مفاد توافقنامه منطقه‌ای، با قاچاق مواد مخدر در طول مرز‌های کشور‌های عضو مبارزه خواهد کرد. گریگوری لگنینف در آوریل ۲۰۰۶ اعلام کرد که پیمان همکاری شانگ‌های قصد ندارد به سازمانی نظامی (مشابه پیمان ناتو یا پیمان ورشوی سابق) تبدیل شود. اما وی اذعان کرد که برای مقابله با تهدید‌های روزافزون تروریسم، جدایی‌طلبی و افراطی‌گری ممکن است نیاز به استفاده از نیرو‌های ارتش کشور‌های عضو به وجود آید. در همین راستا کشور‌های عضو چندین مانور مشترک نظامی به اجرا گذاشته‌اند. اولین مانور نظامی در سال ۲۰۰۳ طی دو فاز در قزاقستان و چین به اجرا درآمد.

مکانیسم بریکس[2]، که مشارکت فعال بیشترکشورهای آسیای غربی را به خود جلب می کند، همچنین نیروی مهمی برای اقتصادهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه برای حمایت از چندجانبه گرایی است. رشد اقتصادی و پتانسیل توسعه بریکس نشان داده است که کشورهای جهانی جنوب دارای ظرفیت قوی برای تأثیرگذاری بر جهان هستند.

امسال ریاست این اجلاس به عهده چین بود. در نشست تیرماه 1401، اعضای بریکس متعهد شدند که بانک توسعه جدید مستقر در شانگهای (NDB) را گسترش دهند و در این ارتباط اعلام کردند: «ما مشتاقانه منتظر گسترش بیشتر عضویت به شیوه‌ای تدریجی و متعادل از نظر نمایندگی جغرافیایی و متشکل از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه هستیم تا نفوذ بین المللی بانک توسعه جدید و همچنین نمایندگی و صدای بازارهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه را افزایش دهیم.»

اعضای بریکس این بیانیه مشترک ۷۵ ماده‌ای را پس ازنشست اجلاس مذکور اعلام کردند:

کشورهای عضو بریکس همچنین تاکید کرده‌اند که رویکردی مشابه با حاکمیت اقتصاد جهانی دارند و همکاری متقابل آنها می‌تواند کمک ارزشمندی به بهبود اقتصاد پس از همه گیری کووید -۱۹ باشد.

رهبران بریکس همچنین در مورد بحران جاری در اروپای شرقی گفتگو و اعلام کردند که ما از مذاکرات روسیه و اوکراین حمایت می‌کنیم. در این بیانیه مشترک آمده است: «ما نگرانی‌های خود در مورد وضعیت انسانی در اوکراین را اعلام می‌کنیم.»

کشورهای بریکس، همچنین بار دیگر بر لزوم حل و فصل موضوع هسته‌ای ایران از راه‌های صلح آمیز و دیپلماتیک طبق قوانین بین المللی تاکید کردند. آنها همچنین با مهم توصیف کردن توافق ۲۰۱۵ هسته‌ای ایران، خواستارر حفظ توافق هسته‌ای با ایران شدند.

پیوستن به بریکس برای ایران به‌مراتب اتفاقی مهم‌تر از احیای برجام و رفع موقتی تعداد اندکی از تحریم‌هاست کمااین‌که نگاه غیرمحدود به تعاملات تجارت بین‌الملل در دیپلماسی اقتصادی دولت سیزدهم و معطوف نکردن ارتباطات جهانی با غرب جایگاه ویژه‌ای دارد.

فقط یکی از مهم‌ترین دلایل اهمیت حضور در گروه بریکس این است که این گروه به‌واسطه دارا بودن نیمی از جمعیت جهان و بین ۲۵ تا ۲۸‌درصد از ظرفیت اقتصاد جهانی پتانسیل بالایی برای تاثیرگذاری بر اقتصاد جهانی دارد و از رشد پرشتاب اقتصادی و نفوذ در امور جهانی هم برخوردار است و از سوی دیگر یکی از رویکرد‌های اصلی اعضای بریکس هم این بوده که آن‌ها همیشه حامی کشور‌های درحال توسعه و کشور‌های جنوب و برقرارکننده تعادل و عدالت اقتصادی در مقابله با نظام پولی و بانکی غربی بوده‌اند.

البته بریکس یک ائتلاف فراقاره‌ای هم محسوب می‌شود که شاکله جدیدی را برای اقتصاد و سیاست جهانی تعریف کرده و اهمیت مضاعف آن در این نکته است این ائتلاف قدرتمند جهانی بدون مشارکت اروپا و آمریکا تشکیل شده و این ظرفیت را دارد تا صدایی بلند در مباحث مهم اقتصادی و سیاسی بین‌المللی باشد و نظم فعلی را به چالش بکشد. کمااین‌که در حال حاضر دو کشور عضو بریکس، عضویت دائم شورای امنیت و سه کشور دیگر داعیه عضویت دائم در این شورا و اصلاح ساختار‌های سیاسی و مالی جهانی را دارند.

کشور‌های بریکس که همگی از بزرگ‌ترین اقتصاد‌های جهانی هستند و تاثیرگذاری بسیار بالایی بر گردش نقدینگی و روابط بین‌المللی دارند بعد از تحریم‌های گسترده غرب و همپیمانانش علیه روسیه، به سمت ایجاد زیرساخت مالی و مستقل رفتند تا از این راه امنیت تراکنش‌های گسترده مالی‌شان به واسطه تحریم‌های یکجانبه غرب به خطر نیفتد. در سال ۲۰۱۲، پنج کشور عضو این سازمان در تصمیمی مهم و اثرگذار، خواستار ایجاد مکانیسم مالی مستقل خود شدند و دو سال بعد بریکس با ایجاد بانکی با نام «بانک توسعه جدید» که هدف آن تزریق نقدینگی و تامین منابع مالی برای زیرساخت‌ها و پروژه‌های اقتصاد‌های نوظهور بود، به این تصمیم جامه عمل‌پوشاند.

به همین دلیل یکی از مخالفان اصلی اجلاس بریکس، آمریکاست که در این چند سال با همراهی متحدان غربی خود تلاش کرده روند جهانی‌شدن سایر کشور‌های درحال توسعه را به چالش بکشد، اما با وجود این محور‌های مهم مورد توجه بریکس به‌طور کلی شامل افزایش مبادلات تجاری بین کشور‌های عضو و در نتیجه تقلیل وابستگی اقتصادی به اروپا و آمریکا، تشکیل بانک توسعه و ذخیره ارزی در برابر نهاد‌های غربی همچون بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول، ایجاد روابط جنوب ــ جنوب، استفاده از پتانسیل کشور‌های در حال توسعه برای تغییر مناسبات اقتصاد جهانی و عادلانه‌تر کردن آن و همچنین ایفای نقش مؤثر در کمک‌کردن به کشور‌های در‌حال ورشکستگی و تاثیرگذاری مثبت بر بحران‌های سیاسی یا اقتصادی مهم جهانی است.

شایان ذکراست که کشورهای بریکس ۲۴ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی و ۱۶ درصد تجارت جهانی را تشکیل می‌دهند و نقش قابل توجهی در اتخاذ رویکردهای مستقل ضدغربی دارند.

2- چندجانبه گرایی باید دراستفاده از مکانیسم های بین المللی برای ایجاد تقابل احتیاط کند

چند جانبه گرایی باید در مورد حفاظت از حاکمیت و امنیت کشورها پیش بینی های لازم را انجام دهد، باید به عزت ملی احترام بگذارد، و باید از کشورهای هژمونیک جلوگیری نماید که از قدرت اقتصادی، علمی و فناوری پیشرو خود استفاده کنند.

مردم در سراسر جهان منتظر یک مکانیسم بین المللی مؤثر هستند که واقعاً می تواند صلح و ثبات جهانی را حفظ کند. از پایان جنگ سرد، جامعه بین المللی مجموعه ای از روابط بین المللی و نظم جهانی را تغییر شکل داده است. سیاست بین المللی با توجه به رئالیسم، دائما به دنبال منافع و آرمان گرایی است و به ایمان و اخلاق احترام می گذارد، و مرتباً از آن رفع نقص کرده و اشکال زدایی می کند.

به عنوان مثال ، ناتو یک اتحاد امنیتی نظامی بسیار معمولی با ویژگی های خاص هر زمان است. ناتو بعد از جنگ سرد ، تغییر مکان مجدد را تجربه کرد. منتقدان ناتو، با انگیزه ای از ابراز خاطره جنگ کوزوو، ناتو را مسئول فروپاشی ساختارهای امنیتی اروپا پس از جنگ می دانند.

با این حال، با ادامه بحران اوکراین، دیدگاه هایی وجود دارد که تأیید می کند ناتو نقش کلیدی در کاهش آشفتگی ها در اروپا داشته است، و همچنین به عنوان ابزاری مهم برای جهان غرب برای ادامه تسلط بر نظم جهانی آینده است. برخی از کشورهای آسیا و اقیانوسیه که وابستگی های ژئوپلیتیکی با آتلانتیک شمالی دارند تمایلی برای همکاری با ناتو ندارند، اما به گونه ای این مسیر ترسیم شده است که گویی انتظار بسیار بالایی از نقش ناتو در تأثیرگذاری بر الگو و نظم جدیدجهانی وجود دارد و آن کشورها به سوی آن هدایت می شوند. با این حال، مهم است در مخالفت با هژمونی یک طرفه پنهان ناتوکه در پشت سازمان های بین المللی وجود دارد کشورهای آسیا و اقیانوسیه محتاط باشند و با احتیاط در این خصوص موضع گیری نمایند.

درچنین مواقعی مکانیسم های چندجانبه امنیتی محورتنها یک طرف سکه است. درحقیقت، حتی سازوکارهای بین المللی که به معنای اقتصادی و اجتماعی از پیشرفت تجارت و جهانی سازی سرمایه گذاری استقبال کرده اند، در رکود هستند. هنگامی که قدرت های بین المللی بیشتر و بیشتر برخلاف هدف اصلی تأسیس سازمان پیش می روند و به طرز ناخوشایندی پوشش نگرانی های امنیتی خود را مطابق با منطق رویارویی گسترش می دهند، منجر به قطبی شدن سیاسی شدیدتر جهان می شود، و این در واقع خیانت محسوب شده و هرگز برای همکاری های سازنده بین المللی مثبت و ایده آل نمی باشد.

3- جنوب جهانی؛ در موضوعات مربوط به منافع اصلی باید متحد و متکی باشد

کشورهای جنوب جهانی[3] مصمم هستند که از برنامه های خود پیروی کنند، چرا که توسعه اقتصادی و بهبود معیشت مردم از طریق نوسازی در راستای شرایط ملی برای آنها بسیار مهم است.

در محیط بین المللی آشفته و بحرانی، یک همکاری دوستانه با برخوردداری از حمایت متقابل و همکاری های پرسود سازنده می تواند اهداف بهبود اقتصادی و حفظ صلح و ثبات را ارتقا بخشد. در فرآیند تغییر سیستم مدیریت جهانی، شرایط حمایت از چند جانبه گرایی و حمایت مداوم سازمان ملل متحد جهت ایفای نقش فعال در امور بین الملل، برای گسترش صدای جنوب جهانی و ترویج عدالت بین المللی مساعد است.

کشورهای جنوب در عرصه جهانی‏شدن با چه فرصت‏ها و تهدیداتی مواجه هستند؟ آیا در دوران بلوغ نظام سرمایه‏داری، هنوز برای برخی از کشورهای جنوب فرصت توسعه وجود دارد؟ در پاسخ به این سئوال برخی از کارشناسان عمدتاً چپ این ایده را مطرح می‏کنند که جهانی‏شدن در عرصه اقتصادی به معنای گسترش نظام سرمایه‏داری و در نتیجه افزایش شکاف بین کشورهای فقیر و غنی است. در این راستا، آنها به آمارهای نهادهای معتبر بین‏المللی چون بانک‏‏جهانی و سازمان تجارت جهانی اشاره می‏کنند که نشان‏دهنده افزایش اختلاف بین درآمد کشورهای فقیر و غنی است. با این وجود، تمرکز بر روی این آمارها به معنای ندیدن ابعاد دیگر جهانی ‏شدن می‏باشد. در کنار این مسأله نگران‏کننده، باید اشاره نمود که به دلیل بروز تغییرات ماهوی در ماهیت نظام سرمایه‏داری و بروز انقلاب اطلاعات و ارتباطات در عرصه جهانی، زمینه بهتری برای توسعه بعضی از کشورهای جنوب مهیا شده است. در نتیجه، بعضی از این کشورها که شرایط اولیه را دارند، می‏توانند از فرصت‏هایی که جهانی‏شدن از طریق شرکت‏های چندملیتی در اختیار آن‏ها قرار داده استفاده نمایند. [4]

فراخوان وحدت به معنای شکل دادن به بلوک های جدید متفقین نیست ، بلکه دور زدن مفاهیم کلیشه ای غربی از بلوک ها و اتحادها ، خودداری از تسلیم تا قدرت های بزرگ و حفظ بی طرفی هوشیار در حالی که یک محیط چند قطبی ایجاد می شود. این به معنای تقویت اعتبار و شناخت سازمانهای بین المللی است که از طریق همبستگی و تقویت خود مستقل از قدرت هژمونیک هستند.

گسترش حداکثر مخرج مشترک در سازمان با تنظیم رفتار سازمانی و افزایش اثربخشی همکاری بین اعضا. کاهش عدم اطمینان ضمن کاهش سوء برداشت های خارجی از سازمان و تقویت انسجام خود با نتایج عملی و مشترک. چین یکی از اعضای رسمی سابق جنوب جهانی است و همواره در حفظ استقلال ، توسعه و احیا و انصاف و عدالت در برابر اقتصادهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه جهان ایستاده است.

جهان صلح آمیز، پایدار، مرفه و زیبا برای بشر، هم یک رویا و هم یک هدف برای انسان است که می تواند با هم بسازد. جهان در چهارراهی از توسعه تاریخی است. عمل چند جانبه گرایی واقعی در یک نظم جدید جهانی در حال تغییر، کشورهایی را از نیروهای جنوب جهانی و پایدارتر و نوآورانه تر نیاز دارد که می توانند برای رسیدن به آینده جدید و عادلانه تر حاکمیت جهانی را تحمل کنند.[5]

جمعه: 27 / 05 / 1402- 1 صفر 1445- 18 آگوست 2023

[1] - سازمان همکاری‌های شانگهای (انگلیسی: Shanghai Cooperation Organization) سازمان اوراسیایی میان‌دولتی است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و سیاسی تشکیل شده‌است. این سازمان در سال ۱۹۹۶ توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان با هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه، پایه‌گذاری شد. اندکی بعد، ازبکستان هم به این سازمان پیوست و این سازمان رسماً به «سازمان همکاری شانگهای» تغییر نام داد. علاوه بر اعضای اصلی، ابتدا مغولستان در سال ۲۰۰۴ و یک سال بعد ایران، پاکستان، هند و افغانستان در سال ۲۰۰۵ و پس از آن بلاروس به عنوان عضو ناظر به سازمان ملحق شدند. در تاریخ ۱۰ ژوئن ۲۰۱۵ این سازمان با عضویت هندوستان و پاکستان موافقت نمود. این کشورها دو سال بعد همه شرایط را برای عضویت کامل در این سازمان اجرا کردند و عضویتشان در سازمان همکاری شانگهای در اجلاس سران کشورهای عضو این سازمان در ۹ ژوئن ۲۰۱۷ که در آستانه، پایتخت قزاقستان برگزار شد، به تصویب رسید. در تاریخ ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۱ با سفر سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران به دوشنبه پایتخت تاجیکستان و شرکت در اجلاس سران، این سازمان با عضویت ایران موافقت نمود که لایحه الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران در این سازمان در تاریخ ۶ آذر ۱۴۰۱ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و در کمتر از دو سال و همزمان با برگزاری اجلاس مجازی سران کشورهای عضو این سازمان در ۴ ژوئیه ۲۰۲۳ در هند عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در این سازمان تصویب و اعلام شد. نقش این سازمان از زمان تأسیس آن تاکنون در منطقه افزایش یافته‌است. این سازمان، برخلاف سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (پیمان ناتو) و پیمان ورشو سابق، هنوز یک معاهدهٔ دفاعی چندجانبه به‌شمار نمی‌رود.

[2] - بریکس (به انگلیسی: BRICS) نام گروهی به رهبری قدرت‌های اقتصادی نوظهور است که از به هم پیوستن حروف اول نام انگلیسی کشورهای عضو برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی تشکیل شده‌است:

برزیل: B (l Brazi) روسیه: R( RUSSIA ) هند: i ( India ) چین: C ( ( CHINA آفریقای جنوبی: S ( South Africa )

در ابتدا نام این گروه بریک نام داشت اما پس از پیوستن آفریقای جنوبی، به بریکس تغییر نام یافت. هرچند اعضای گروه بریکس همگی به غیر از روسیه در ردهٔ کشورهای در حال توسعه یا اقتصادهای در حال ظهور هستند اما عموماً به واسطه اقتصادهایی با رشد پرشتاب و فراگیر و نفوذ تأثیرگذار بر امور جهانی و منطقه‌ای از دیگر کشورها متمایز می‌شوند. بریکس نمایانگر نیمی از جمعیت جهان است و ۲۸٪ قدرت اقتصادی دنیا را در اختیار دارد. در سال ۲۰۱۲ ترکیب ‌بندی اسمی تولید ناخالص داخلی این گروه، ۱۳٫۶ تریلیون دلار آمریکا است. هو جینتائو، رئیس‌جمهور پیشین چین معتقد است که گروه کشورهای عضو بریکس، حامی و ارتقادهنده وضعیت کشورهای در حال رشد و نیرویی برای حفظ صلح جهان هستند.

[3] - جنوب جهانی اصطلاحی است به کار رفته در مطالعات فراملیتی و پسااستعماری، برای اشاره به آنچه که ممکن است "جهان سوم" نامیده می شود ( یعنی آفریقا و آمریکای لاتین و کشورهای در حال توسعه در آسیا ) : "کشورهای در حال توسعه" و "کشورهای کمتر توسعه یافته" و "مناطق کمتر توسعه یافته است. " همچنین می تواند شامل مناطق فقیرتر «جنوبی» کشورهای ثروتمند «شمالی» باشد. جنوب جهانی مفهومی گسترده تر از «استعاره برای کشورهای توسعه نیافته» است. به طور کلی اشاره ای است به تاریخچه همبستگی استعماری، امپریالیسم نو و تغییرات اقتصادی و اجتماعی ناهمسان در این کشورها که از طریق آن نابرابری های بزرگ در استانداردهای زندگی، امید به زندگی و دسترسی به منابع حفظ می شود. "

[4] - ساعی؛ احمد و ترابی؛ قاسم. توسعه جنوب در عرصه جهانی‌شدن. فصلنامه تخصصی علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی. دوره 11، شماره 32 - شماره پیاپی 32 . آبان 1394. صفحه 7-31 .

5. Dr. Yuan; ZHANG(Professor, The Middle East Studies Institute of Shanghai International Studies University, China). Multilateralism in a changing world order needs more Global South power. Translator: Asadollah Afshar. Tehran Times (TT ). August 16, 2023 - 20:54

درباره انسان؛ این معمای خلقت

اسدالله افشار

سخن درباره‏ آفریده‏ای است که بی‏تردید معمای بزرگ قرون و اعصار بوده و هست؛ آفریده‏ای که فراز و فرودهای بسیار دارد و نشیب‏ها، پستی‏ها و بلندی‏های فراوان درزندگی اوبه چشم می‏خورد. برخی متفکران ازاوتعبیربه موجودی ناشناخته می‏کنند. قرآن کریم نیزگاهی اورابا صفات و فضائل بسیار عالی می‏ستاید، وگاه او را با صفات وخصائل سخیف و پست نکوهش و سرزنش می‏کند. آنچه مسلم است درباره‏ این موجود، که انسان نامیده شده است، پرسش‏های بسیاری مطرح است. پرسش‏هایی که متفکرین، به طور دائم در طول قرون و اعصار، درباره‏ آن اندیشیده‏اند و بسیارهم اندیشیده‏اند. برخی از آن پرسش‏ها عبارتند از:

انسان دارای چه نیازها وگرایش‏هایی است؟ نیازهای اصیل و فطری او کدام است و نیازهای کاذب وی کدام؟ نیازهای انسان چگونه باید ارضاء شود؟ آیا ارضای آنها به هر نحو صحیح است یا نه؟

رابطه‏ انسان با خود چیست؟ رابطه انسان با دیگران چیست؟ نقش انسان در تاریخ چیست؟ آیا انسان جامعه را می‏سازد؟ یا جامعه انسان را؟ آیا انسان سازنده‏ تاریخ است یا اسیر جبر تاریخ؟ آیا انسان موجودی آزاد است یا مجبور؟ ادیان چه نظری در رابطه با شناخت انسان و آزادی او دارند؟ قرآن کریم چه تعریفی از او داشته و آزادی انسان را چگونه مطرح می‏سازد؟ آیا قرآن کریم به همه ابعاد انسان و آزادی او توجه کرده است یا نه؟ و در نهایت قرآن چه پاسخی و رهیافتی را در رابطه با پرسش‏هایی که به طوراختصار گفته شد، ارائه می‏دهد. این‏ها برخی ازآن پرسش‏هایی است که درمورد انسان مطرح است؛ که پا سخ گویی به این گونه سؤالات ازاهداف این یادداشت نمی با شد، اما ضرورت ایجاب می نماید پژوهشگران دینی به آنها پاسخ درخورارائه نمایند و عطش سیری ناپذیر جویندگان حقیقت راسیراب نمایند. مولانا چه زیبا در مورد انسان سروده:

ای نسخه اسرار الهی که تویی

و ای آینه جمال شاهی که تویی

بیرون ز تو نیست هرچه در عالم هست

از خود بطلب آن چه خواهی که تویی

ضرورت شناخت انسان

انسان کیست؟ چیست؟ جایگاه او در نظام خلقت کجاست؟ مقصد و منتهایش چیست؟ فلسفه آفرینش او چه می باشد؟ کمال او در چیست؟ ... و هزاران سؤال دیگر که آدمیان را به خود مشغول می دارد. آنان که در پی رسیدن به ره منزل سعادت می باشند و بودن را تصادفی و بدون معنا نمی دانند، همواره در پی دریافت پاسخ به سر می برند .

شناخت انسان؛ یعنی شناخت استعدادها و توانایی های او، شناخت غایت و کمال او و شناخت راه سعادت او.

انسان درلغت، ازماده اُنس به معنای قرب و ظهور است و انسان را انسان نامیده اند؛ زیرا قوام و دوامی برای اونیست؛ مگردرانس و نزدیکی بعضی با بعض دیگر.

این واژه 65 بار در قرآن مجید به کاررفته است، که مراد از آن جسد و صورت ظاهری نمی باشد،آن چنانکه در بشرمراد است، بلکه باطن و نهاد و استعداد و انسانیّت و عواطف او در نظراست.

انسان شنا سی، عهده دارتحلیل و بررسی واقعیتی به نام انسان است. از آن جا که انسان موجودی بسیارپیچیده و دارای ابعاد وجودی متنوع می باشد، هرشاخه از معرفت که به گونه ای به شناخت بعد و جنبه ای ازانسان بپردازد، در واقع به شناخت انسان پرداخته است و شایسته عنوان انسان شنا سی است.

مقصود از انسان، نه آن نوع حیوان ناطقی است که علوم طبیعی و بیولوژی از آن سخن می‌گویند، بلکه مقصود آن خودآگاهی، آگاهی، و اراده‌ی آزادی است که: تصمیم می‌گیرد، انتخاب می‌کند. انسان همواره در انتخاب کردن است. شاعر چه زیبا سروده است:

غلام‌ همّت‌ آنم‌ که‌ زیر چرخ‌ کبود

ز هر چه‌ رنگ‌ تعلّق‌ پذیرد آزاد است‌

یا به این شعر پرمفهوم و معنا دقت کنید:

تن‌ آدمی‌ شریفست‌ به‌ جان‌ آدمیّت

نه‌ همین‌ لباس‌ زیباست‌ نشان‌ آدمیّت‌

اگر آدمی‌ به‌ چشم‌ است‌ و دهان‌ و گوش‌ و بینی

چه‌ میان‌ نقش‌ دیوار و میان‌ آدمیّت‌

تأملی بردو واژه "انسان" و"هستی"

واژه‌ انسان دراصل «انس» بوده است وآنگاه الف و نون به آن افزوده شده است و لذا در لغت به معنای اُنس گرفتن و ظاهر شدن است هر چند بعضی نیز معتقدند که ازواژه‌ی نسیان أخذ شده ا ست ( دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، واژه‌ انسان). امّا ازحیث اصطلاح، منطق دانان از قدیم الأیام انسان را «حیوان ناطق» و یا «حیوان متفکّر» تعریف کرده اند. براساس این تعریف، انسان حیوانی است با یک ویژگی وفصل مقوّم خاص که همان تفکّر و قدرت اندیشه است. اشتراک جنسی انسان ودیگرحیوانات امری است که نه درتنها در منطق قدیم بلکه در شاخه های مختلف علوم انسانی نیز مورد تأکید قرارگرفته است. به طورمثال درعلوم اجتماعی انسان را اینگونه تعریف می کنند: «انسان (human) موجودی است باارگانیسم بدنی جاندار و در محیطی مرکب از چیزهایی گوناگون که به صورت اجتماعی زیسته است». ویا درتعریف دیگری ازانسان آمده است که:«انسان تنها حیوانی است که قادراست راه خود را به بیرون از وضعیّتی که هست، متناسب با آگاهی خود تغییردهد، وضعیّتی که خود باید آنرا بیافریند.»

درمورد واژه هستی نیز باید گفت که این کلمه معادل«وجود» و«بودن»است (لغتنامه دهخدا، واژه‌ هستی). براین اساس نظام هستی شامل تمام عوالمی است که حظی از وجود دارند و لذا «این جهان هستی بسیار گسترده است و ابعاد گوناگون دارد، از عالم خاک که اخس مراتب هستی است تا عوالم بالاتر امتداد دارد» امّا دراین نوشتارآنچه از نظام هستی مد نظراست، همان نظام آفرنیش و دنیا است که پایین ترین سطح از عوالم چندگانه بود و ما هم اکنون درآن به سرمی بریم. سعدی شیرازی چه زیبا انسان را معرفی کرده است:

مگر آدمی‌ نبودی‌ که‌ اسیرِ دیو ماندی

که‌ فرشته‌ ره‌ ندارد به‌ مکان‌ آدمیّت‌

اگر این‌ درنده‌ خوئی‌ زطبیعتت‌ بمیرد

همه‌ عمر زنده‌ باشی‌ به‌ روان‌ آدمیّت‌

رسد آدمی‌ به‌ جائی‌ که‌ به‌ جز خدا نبیند

بنگر که‌ تا چه‌ حدّست‌ مکان‌ آدمیّت‌

طیَران‌ مرغ‌ دیدی‌، تو ز پایبند شهوت

بدر آی‌ تا ببینی‌ طیران‌ آدمیّت‌

نه‌ بیان‌ فضل‌ کردم‌ که‌ نصیحت‌ تو گفتم‌

هم‌ از آدمی‌ شنیدیم‌ بیان‌ آدمیّت‌

رویکردهای انسان شناسی

با توجه به اهداف تحقیق درباره انسان و نیز به کارگیری روش ها و ابزار، موضوع انسان رویکردهای مختلفی به خود می گیردکه به اختصار به آن پرداخته می شود.

انسان شناسی براساس نوع نگرش وهدف بررسی انسان به دوشاخه تقسیم می گردد: انسان شناسی جزء نگر و انسان شناسی کل نگر.

درانسان شناسی جزءنگر، بعدی از ابعاد وجودی انسان مورد بررسی قرار می گردد و پاسخ گویی به پرسش های مربوط به آن مورد نظر است.

اما در انسان شناسی کل نگر، انسان به طور کلی و با صرف نظر از بُعد، شرایط، زمان و مکان خاص مورد توجه است و ارائه ی تصویری کلی از این موجود پیچیده دنبال می شود وکلیت انسان مورد نظر است. پاسخ گویی به سؤالاتی؛ همچون: پیدایش انسان چگونه است؟ از چه چیز خلق شده است؟ ساختمان وجودی او چیست؟ آیاتنها جسم است،یا از بُعد دیگری نیز برخوردار است؟ نیازها وگرایش های انسان چیست؟

آیا او به شناخت حقایق عالم آفرینش قادر است؟ هدف غایی انسان چیست؟ فرجام او چگونه است؟ و...

انسان شناسی براساس نوع روش و ابزار بررسی، گرایش های مختلفی پیدا می کند؛ که اهمّ آن ها عبارت است از:

1. انسان شناسی دینی یا وحیانی؛ این نوع انسان شناسی، براساس روش نقلی از متون دینی؛ همچون: عهد عتیق و جدید کتاب مقدس، قرآن کریم و روایات معصومین: به بررسی انسان می پردازد.

2. انسان شناسی فرهنگی (‍Culturl - nthopolo)؛ بررسی فرهنگ های بشری معاصر (مردم نگاری) و الگوهای عام حاکم بر فرهنگ بشری، که شامل باور داشت ها، ارزش ها، رسم ها، رفتارها و هنرهایی که اعضای یک جامعه به کار می برند.

3. انسان شناسی فلسفی (philosophi cl-nthropolo) ؛ وحدت نهایی و بی بدیل و مطلق انسان را می کاود و در جست وجوی مفهوم و ماهیت و تصور انسان به عنوان ساختاری بنیادین و غیر تاریخی است که از این طریق، توصیف های متنوع انسان از خودش را قابل درک می گرداند.

به عبارت دیگر؛ انسان شناسی فلسفی درصدد است تا کلیت انسان را به روش عقلی مورد مطالعه قرار دهد و با ارائه تصویری عقلانی، ماهیت آدمی را روشن و آشکار سازد. برجستگی این نوع، اولاً: فراگیری و جامعیت آن و ثانیاً: قطعیت و خلل ناپذیری آن است.

4. انسان شناسی طبیعی (تجربی) (phsicl-ntho polo) ؛ با استفاده از یافته های تجربی، چه در بُعد دیرینه شناسی و چه در بُعد زیست شناسی مطالعه و تحقیق انجام می پذیرد.

5. انسان شناسی عرفانی؛ این رویکرد، با بهره گیری از سیر و سلوک عرفانی در پی کشف معارفی راجع به انسان و جایگاه و مقام و منزلت او در نظام هستی است.

در ازل‌ پرتو حُسنت‌ ز تجلی‌ دم‌ زد

عشق‌ پیدا شد و آتش‌ به‌ همه‌ عالم‌ زد

جلوه‌ ای‌ کرد رُخت‌، دید مَلَک‌ عشق‌ نداشت

عینِ آتش‌ شد از این‌ غیرت‌ و بر آدم‌ زد

ویژگی های انسان شنا سی دینی

انسان شناسی دینی در مقایسه با دیگر انواع خود امتیازهای ذیل را دارا است:

الف. جامعیت؛ انسان شناسی دینی، از دستاورد وحیانی که محدود به قلمرو خاصی نیست، سود می جوید و ابعاد مختلف انسان را اعم از جسمانی و زیستی، تاریخی، فرهنگی، دنیوی و اخروی، فعلی و آرمانی و مادی و معنوی بررسی می نماید؛ و حال آن که انواع دیگر انسان شناسی (فلسفی، تجربی، عرفانی، فرهنگی و...) زمینه ای خاص را مورد نظر دارد.

ب. اتقان و خطاناپذیری؛ انسان شناسی دینی که از معارف وحیانی و متصل به علم لایزال الهی سرچشمه گرفته و از هرگونه تحریف در امان مانده باشد، اتقان و استحکام دارد و هیچ گونه خطایی در آن راه نمی یابد، ولی دیگر انواع انسان شناسی که از داده های تجربه، تعقل، یا سیر و سلوک به دست می آید، خطاپذیر است.

ج. توجه به مبدء و معاد؛ در انسان شناسی غیر دینی، انسان را بریده از مبدء و معاد مورد بررسی قرار می دهند، مانند: انسان شناسی تجربی و برخی نحله های انسان شناسی فلسفی و عرفانی. و چنانچه از مبدء و معاد سخن به میان آید، راهگشای چگونه زیستن و چگونه پیمودن راه کمال نیست.

در انسان شناسی دینی، مبدء و معاد به عنوان دو بخش اساسی از مراحل زندگی انسان مورد توجه قرار می گیرد.

د. بینش ساختاری و رابطه ی ساحت های مختلف در وجود انسان؛ در انسان شناسی دینی، رابطه ی ساحت های جسم و جان مادی و معنوی، بینش و گرایش و تأثیر و تأثر هر یک بر دیگری مورد توجه قرار می گیرد، ولی در انسان شناسی عرفانی، تجربی، فلسفی ... این ساحت ها مورد غفلت قرار می گیرد، یا به گستردگی انسان شناسی دینی مورد توجه قرار نمی گیرد.

اگرچه انسان شناسی دینی با توجه به ویژگی های مذکور، از امتیازات خاصی برخوردار است، لکن شناسایی موجودی پیچیده، همانند انسان را نمی توان منحصر در یک یا دو روش نمود، بلکه در شناخت انسان به روش ها و ابزار مختلف نیاز است.

ملاصدرای شیرازی (ره) در این زمینه می فرماید: چون هستی انسان همچون معجونی آمیخته از دو گونه عنصر است؛ یکی صورت معنوی و دیگر عنصرحسی و جسمانی، بدین جهت در نهاد هستی نفس انسان پیوسته، آمیختگی به این دو گونگی سرشتی حاکمیت و انعکاس دارد. یکی تعلق به ماده است و دیگری گرایش به خرد و آزادگی از ماده و از این رهگذر و براساس این دوگانگی سرشتی، حکمت و شناخت او نیز از این دو منبع متقابل هستی سرچشمه می گیرد.

بنابراین در پژوهش های انسان شناسانه ضروری است، با مبنا قرار دادن متون دینی اصیل و عاری از هرگونه تحریف از منابعی دیگر؛ همچون: عقل، تجربه، مکاشفه و شهود نیز استفاده شود.

آثارپژوهش های انسان شناسانه

پژوهش های انسان شناختی از ابعاد و زوایای مختلف دارای اهمیت است و آثار فراوانی را در زندگی بشر به همراه دارد. اینک به دو محور از آن پرداخته می شود:

محور اول: آثار انسان شنا سی در زندگی فردی و اجتماعی

شناخت حقیقت انسان و مسایل پیرامون او آثار فراوانی برای فرد و جامعه به همراه دارد؛ که به اختصار برخی از آن ها مورد بررسی قرار می گیرد:

1. درک حقیقت زندگی در پرتو انسان شناسی؛ معنای زندگی و درک حقیقت آن بستگی به تصویری دارد که انسان از خود پیدا می کند. برخی انسان را موجودی بی هدف که محکوم به جبر محیط و تاریخ ... است به حساب می آورند؛ چنین آدمی هیچ نقشی در تعیین سرنوشت خویش را ندارد؛ از این رو زندگی برای او پوچ و بی معنا می گردد.

چنانچه انسان را موجودی صاحب اختیار و دارای نقش مستقیم در تعیین سرنوشت خویش بدانیم که مجموعه هستی نیز برای او آفریده شده تا به سعادت و کمال حقیقی دست یابد، زندگی او معقول و معنادار می شود، و تمامی تلاش و کوشش خود را به کار می گیرد تا با شناخت استعدادهای بالقوه خویش و به کارگیری ابزار سعادت، آن ها را به فعلیت برساند.

آشنا ساختن انسان با خویشتن، از رسالت های مهمی است که بدون آن هیچ کاری درباره انسان صورت نخواهد گرفت. رهایی از سرگشتگی و سرگردانی که ویژگی مهم انسان معاصر است، از راه شناساندن تصویری درست و کامل از وجود او میسر می گردد.

بهره مندی صحیح وکامل از جهان طبیعت در صورتی برای انسان حاصل می شود که جایگاه خود را در نظام آفرینش بداند، استعدادها و قابلیت هایش را بشناسد و راه رسیدن به سعادت را تشخیص دهد.

2. دست یابی به نظام های اجتماعی صحیح؛ انسان موجودی اجتماعی است که برای رسیدن به سعادت، نیاز به نظام های اجتماعی دارد. دلیل وجودی نظام ها و نهادهای اجتماعی، برآوردن نیازهای اساسی انسان است و اگر مسایل اساسی انسان شناختی و نیازهای اصیل انسانی از نیازهای کاذب شناسایی نشود، این نظام ها از پشتوانه منطقی و معقول برخوردار نخواهد بود.

بحران نظام های اجتماعی غرب و ناکارآمد بودن آن ها، به جهت عدم شناخت صحیح انسان است. یک نظام اخلاقی صحیح و قابل قبول باید هدف مشخصی را برای مجموع فعالیت ها و افعال اختیاری انسان تعیین نماید؛ به گونه ای که ارزش حقیقی انسان رسیدن به آن هدف اصلی باشد تا بتواند از این طریق ملاک و معیار کلی برای ارزیابی همه ی افعال انسان ارائه دهد. بدون شناخت انسان و ظرفیت ها و امکانات وجودی او نمی توان ارزشمندترین هدف ممکن را به درستی برای او معین نمود.

موضوع تعلیم و تربیت با وجود آدمی و ابعاد مختلف هستی او ارتباط دارد. لازمه عمل تربیتی شناخت طبیعت آدمی، به ویژه طبیعت روانی و اخلاقی و قوا و استعدادهایی است که مربی می خواهد آن ها را پرورش دهد؛ هرچه شناخت ابعاد گوناگون وجود انسان ومراتب حیات جسمانی و روانی واجتماعی او دقیق تر باشد، تأثیر اقدامات و اعمال تربیتی بیشتر است.

انسان شناسی هرمکتب، راهنما وزیربنای نظام تربیتی آن مکتب است. نگرش خاص انسان شناسانه هر مکتب هدایتگر و خط دهنده علوم تربیتی و جامع تر از آن علوم انسانی است.

نگرش اومانیستی به انسان، و نگرش اگزیستانسیالیستی و مارکسیستی در مورد انسان و هرگونه ی دیگر از انسان نگری، تأثیراتی ژرف در سامان یافتن نظام ها و مکاتب تربیتی و هدایت علوم تربیتی داراست.

برقراری نظام های صحیح و کامل حقوقی، سیاسی، اقتصادی، مدنی و ... بدون شناخت انسان قابل ارائه نخواهد بود.

3. انسان شناسی مقدمه علوم انسانی و جهت دهنده تحقیقات اجتماعی؛ علوم انسانی، مجموعه علومی است که درصدد کشف مکانیسم و قوانین حاکم بر پدیده های انسانی است. موجودیت و اعتبار این علوم در گرو حل برخی از مسایل انسان شناسی است؛ مثلاً: پذیرش سرشت مشترک انسان ها (مشترکات فراحیوانی ثابت بین انسان ه) زمینه کشف و ارائه این نوع قوانین جهت پایه ریزی علوم انسانی را فراهم می کند.

جهت گیری علوم انسانی و تحقیقات اجتماعی با برخی از مباحث انسان شناختی پیوند ناگسستنی دارد؛ مثلاً: زمانی که به صورت کلی منکر روح در انسان شویم و او را مادی صرف بدانیم، تحقیقات اجتماعی کلیه موضوعات معنوی و امور مرتبط با جهان پس از مرگ و تأثیر و تأثر آن با زندگی این جهانی او نادیده گرفته می شود و تمام تحقیقات به سوی ابعاد مادّی انسان جهت گیری می گردد، امّا اگر روح به عنوان حقیقت اصلی انسان مورد نظر باشد، جهت تحقیقات به سوی ابعاد غیر مادی در علوم انسانی تنظیم می شود.

با توجه به این که جوامع انسانی را علوم انسانی اداره می کند و صلاح و فساد در این علوم، صلاح وفساد جوامع انسانی را درپی دارد؛ بر متفکر و محقق علوم انسانی لازم است که شناخت صحیحی از انسان و جامعه انسانی ارائه دهد تا بدین ترتیب فساد از جوامع برچیده شود.

حاصل مطلب آن که برای بهره برداری از علوم انسانی و تجربی لازم است حقیقت انسان شناخته شود؛ زیراکسی که حقیقت انسان را عبارت از روح او که موجودی ملکوتی است، بداند، و براساس هستی شناسی توحیدی و در سایه معرفت خدا شکل دهد، در برنامه ریزی ها و نظام های اجتماعی اعم از تربیتی، اخلاقی، اقتصادی، سیاسی و ... انسان را با حیوان یکسان نمی بیند، و براساس اهداف عالی و کمال انسانی گام بر می دارد.

بنابراین انسان شناسی نه تنها در شناخت حقیقت زندگی و در نظام های مختلف اجتماعی مؤثر است، بلکه پیش فرض علوم مختلف نیز می باشد که با تثبیت آن بسیاری از مسایل علوم انسانی و تجربی کارآمد می گردد.

بنمای رخ که باغ و گلستانم آرزوست

بگشای لب که قند فراوانم آرزوست

ای آفتاب حسن برون آ دمی ز ابر

کان چهره مشعشع تابانم آرزوست

بشنیدم از هوای تو آواز طبل باز

باز آمدم که ساعد سلطانم آرزوست

گفتی ز ناز بیش مرنجان مرا برو

آن گفتنت که بیش مرنجانم آرزوست

وان دفع گفتنت که برو شه به خانه نیست

وان ناز و باز و تندی دربانم آرزوست

چهارشنبه: 25 / 05 / 1402- 29 محرم الحرام 1445- 16 آگوست 2023

منابع

1- ممدوحی، انسان و جهان در شناخت مکتب اسلام، قم: مؤسسه‌ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

2- جعفری، محمد تقی، آفرینش انسان، دفتر تبلیغات اسلامی.

3- نصری، عبدالله، مبانی انسان شناسی در قرآن، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.

4- واعظی، احمد، انسان از دیدگاه اسلام، پژوهشکده‌ حوزه ودانشگاه.

5- مطهري، شهيد مرتضی، انسان در قرآن(مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی4)، انتشارات صدرا، 1373.

6- جعفری تبریزی، علامه محمد تقی، انسان درافق قرآن،انتشارات بعثت(مؤسسة القرآن الکریم)، 1361.

7- حسن زاده آملی،استاد علامه حسن، انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه ، بنیاد نهج البلاغه، 1359، تهران.

8- حسن زاده آملی،استاد علامه حسن،انسان و قرآن ، انتشارات الف لام میم، چاپ اول، 1383، تهران.

9- حسن زاده آملی،استاد علامه حسن،دروس معرفت نفس،انتشارات الف لام میم، چاپ دوم، 1383، تهران.

10- جوادی آملی، عبدالله، تفسیر انسان به انسان ، نشر اسراء، چاپ اول، 1384، قم.

تحلیلی بر گزارش یورونیوز مبنی برشکست غرب در اغتشاشات1401

باید به حال غرب و متحدانش گریست!

اسدالله افشار

ایران در سال گذشته با ناآرامی های فوق العاده ای مواجه شد، در حالی که تحولات مثبتی در منطقه اطراف رخ داد. آیا این صرفا یک تصادف است؟

یورونیوز، رسانه ای که هدف آن ارائه دیدگاه اروپایی ها در مورد مسائل جهانی است، اخیراً گزارشی را در مورد ناآرامی ها در ایران همزمان با اولین سالگرد ناآرامی ها در ایران منتشر کرده است.

در 28 ژوئیه، نسرین پرواز، که خود را یک فعال حقوق بشر معرفی می کند، گزارشی را در یورونیوز منتشر کرد. این گزارش به عنوان فراخوانی برای اقدام از سوی کشورهای غربی تلقی می شود.

گزارش او با عنوان "غرب نگاه خود را از ایران معطوف کرد، اما ظلم های رژیم هنوز پایان ندارد." نکات خاص با توجه به این گزارش و موارد مشابه نیاز به توجه بیشتری دارد. در این یادداشت که در حقیقت ترجمه می باشد مطالبی را که تحلیلی بر گزارش مذکور می باشد، در ذیل یادآور خواهیم شد.

برای پرداختن به نگرانی نویسنده یورونیوز برای معترضان در ایران، ممکن است توجه به تجربیات کسانی که در ماه‌های اخیر در پاریس به خاطر مرگ "ناهل مرزوک" که توسط پلیس فرانسه هدف گلوله قرار گرفت و اقدام به برگزاری تظاهرات کرده‌اند، یادآوری آن لازم و ضروری باشد. شایان ذکر است که دولت فرانسه با قدرت قابل توجهی به این اعتراضات پاسخ داد. با این حال، لازم به توضیح است که این یادداشت قصد ندارد به تناقضات رفتار و لفاظی غرب که مدعی حمایت از حقوق بشر است، بپردازد اما بی پاسخ گذاشتن این گستاخی ها و رجز خوانی های حقوق بشری هم اگر داده نشود جفا به حقوق مشروع ملت ایران و تمام حقوق ملت ها تحت سلطه نظام پوشالی غرب و متحدان اروپایی و صهیونیزم بین الملل است.

برای درک واقعی ناآرامی های سال گذشته به چشم انداز وسیع تری نیاز است

مشاهده وقایع سال گذشته ایران از منظری متفاوت برای درک کامل آنها ضروری است. اینها صرفاً اعتراض یا شورش نبود، بلکه تجلی راهبرد بزرگتر غرب برای مقابله با ایران از طریق یک جنگ ترکیبی تمام عیار بود که از همه ابزارهای موجود برای تضعیف یا سرنگونی حکومت ایران استفاده می کند.

دولت متخاصم ممکن است در صورت امکان به جنگ مستقیم یا در صورت عدم توانایی به پولشویی برای جنگ های نیابتی متوسل شود. این کشور از تحریم ها، تهدیدها و محاصره های اقتصادی سود می برد، اما ممکن است درتلاش های دیپلماتیک برای به دست آوردن مزیت و عقب راندن رقیب خود شرکت کند. در تمام این موارد، دولت‌های متخاصم اغلب از ابزارهای تبلیغاتی برای پشتیبانی از عملیات خود استفاده می‌کنند و در نتیجه منجر به یک «جنگ نرم» شدید می‌شوند. معمولاً از آن به عنوان جنگ ترکیبی یاد می شود و این رویکردی بود که غرب در جریان حوادث ایران در سال گذشته از آن استفاده کرد.

وضعیت ایران با توجه به اغتشاشات رهبری شده در پاییز 1401 با حمایت مالی، سیاسی و رسانه ای کشورهای غربی به خشونت گسترده تبدیل شد. در حالی که بیش از این هم برخی شورش‌ها و خشونت‌ها در ایران رخ داده بود، اما خشونت ها در شورش‌های سال گذشته بی‌سابقه بود و دشمنان ایران مترصد آن بودند که ایده «خشونت موجه» را گسترش دهند. آشوب گران در شورش های 1401 مقدسات مذهبی و نمادهای ملی مانند پرچم، سرود و تمامیت ارضی را هدف قرار دادند. غرب به بهانه ترویج دموکراسی در ایران رسما از این رویدادها حمایت کرد.

غرب از زمان پیروزی انقلاب اسلامی اغلب از موضوع حقوق بشر به عنوان ابزاری برای فشار بر ایران استفاده کرده است. با این حال، ترویج حقوق بشر در ایران هرگز اولویت اصلی غرب نبوده است. با وجود ادعای حمایت از دموکراسی، غرب روابط قوی با کشورهای عربی خلیج فارس را حفظ کرده است. به نظر می رسد نگرانی اصلی غرب، به حداکثر رساندن بهره برداری آنها از غرب آسیا است. وقتی سیاست‌های ایران با این هدف همسو می‌شود، به نظر می‌رسد غرب کمتر به حقوق بشر یا دولت فعلی در قدرت اهمیت می‌دهد. با این حال، از آنجایی که ایران در برابر استعمار غرب مقاومت کرده است، منافع غرب در منطقه محدود است و منجر به تنش بین ایران و غرب می شود.

چرا شورش های پاییز 1401 در ایران گسترده بود؟

وقایع سال گذشته ایران را می توان به درک عمیق تر از وضعیت جهانی در چند سال آینده نسبت داد. کارشناسان روابط بین الملل مدت هاست که نسبت به تغییرات بحرانی قریب الوقوع در جهان هشدار داده اند. جنگ روسیه واوکراین که به عنوان یک حمله پیشگیرانه تلقی می شود، شاخص مهمی از تغییردر نظم بین المللی است. این تغییر با تغییر نگرش کشورهایی که قبلاً همسو با ایالات متحده آمریکا در قبال شرق بودند و روابط در حال تحول بین ایران و کشورهای عربی بیشتر تقویت شد. این مبارزه ای از سوی کشورهای غیر غربی برای به دست آوردن موقعیت مطلوب تری در سطح جهانی است.

بحران مالی جهانی (GFC) در سال 2008 وضعیتی را که در پایان جنگ سرد پدید آمد و ایالات متحده را به عنوان تنها ابرقدرت جهان معرفی کرد، تغییر داد. ایران، متأسفانه، در گذشته با حکمرانی ضعیف دست و پنجه نرم کرده و فرصت ها را برای تثبیت خود به عنوان یک نیروی پیشرو در جهان از دست داده است. به عنوان مثال، ایران در طول جنگ جهانی دوم اشغال شده بود و هیچ حرفی در تعیین ساختار قدرت جهانی پس از آن نداشت. با این حال، زمان حال به ایران فرصت مناسبی برای ظهور به عنوان یک قدرت منطقه‌ای پیشرو می‌دهد.

در قرون اخیر، کشورهای غربی در تلاش بوده اند تا از ظهور قدرت های جدید منطقه ای مانند چین، هند، برزیل و سایر کشورهای پیرامونی جلوگیری کنند. برای این منظور، آنها در حال حاضر درگیر یک جنگ ترکیبی با ایران هستند که هدف آن بی ثبات کردن نظام سیاسی کشور است.اگرخشونت درداخل، قدرت های سیاسی ایران را تضعیف کند، ممکن است ایران نتواند اقدام مؤثری در صحنه بین المللی انجام دهد و نقش فعالی را در معادلات منطقه ای و جهانی ایفا نماید.

چرا غرب از حمایت آشوب گران در اغتشاشات سال گذشته ایران دست کشید و کوتاه آمد؟

در گزارشی از نسرین پرواز در یورونیوز آمده است که غرب تمرکز خود را در باره ایران تغییر داده است. با این حال، مهم است که روشن شود که این بدان معنا نیست که غرب نمی‌خواهد شورش‌ها ادامه نیابد و متوقف شود بلکه ناتوانی غرب در حمایت از آشوب گران در اغتشاشات، آنها را مجبور به عقب نشینی نموده است. و از سوی دیگر دلیل محکم دیگری نیز وجود دارد و آن این دلیل است که جنبش «زن، زندگی، آزادی» به خاطرعدم حمایت و همراهی عموم جامعه ایران شکست خورد و این مهم غرب را غافلگیر کرد و باعث تغییر رویکرد و نگرش آن ها نسبت به این حوادث و ماجراهای طراحی شده گردید و لذا بار دیگر غرب و متحدان اروپایی، عبری و عربی اش تن به شکست داده و با ذلت صحنه را تا راه اندازی توطئه دیگر علیه ایران و ملت ایران- با خفت و سرمایه گذاری هنگفت بالای 400میلیون دلاری- ترک کردند.

چه عواملی باعث محاسبه اشتباه غرب در این زمینه گردید؟

رابطه متقابل بین مخالفان ایران همان جماعت اپوزیسیون و غرب منجر به درک دروغین و محاسبات پراشتباه آنان گردید. مخالفان از غرب حمایت سیاسی و مالی دریافت می کنند و به عنوان منبع اطلاعاتی برای آنها خدمت می کنند. این امر در شورش های سال گذشته هنگامی که رهبران MKO به مجالس اروپایی دعوت شدند تا دیدگاه خود را در مورد اوضاع ایران ارائه دهند، مشهود بود. سردمداران خط دهنده این شورش ها افرادی مانند مسیح علی نژاد این جرثومه خودفروخته وطن فروش مزدبگیر سیا، نازنین بنیادی خائن و رضا پهلوی فاسد صهیونیستی بودند که غالباً به دلیل عدم دانش سیاسی در ایران مورد تمسخر قرار می گیرفتند. با این حال، آنها به عنوان منبع اطلاعات درغرب جایگاهی به دست آورده اند که امروز با اطلاعات غلط خود غرب و متحدانش را مضحکه جامعه جهانی و بین المللی نموده اند. از آنجا که اغتشاشات و آشوب ها در ایران رنگ باخته و جایگاه خود را از دست داده است، مقامات غربی متوجه شده اند که سرنگونی جمهوری اسلامی بعید است و به همین دلیل رویکرد خود را بر این اساس تغییر داده و از مواضع افراطی خود در رابطه با ایران مقتدر کوتاه آمده و دست کشیدند. باید به حال غرب و متحدانش گریست که سیاست های بین المللی خود را در رابطه با ایران، به دست اپوزیسیون افسرده و شکست خورده ورشکسته سپرده اند و به آنان دل خوش کرده اند![1]

سه شنبه: 24 / 05 / 1402- 28 محرم الحرام 1445- 15 آگوست 2023

1. Salehi. Ali. Why is the West eager to incite riots in Iran?. Translator: Asadollah Afshar. Tehran Times (TT ). August 7, 2023 - 22:54

نگاه علمی به موضوع اعتیاد و معتاد

اسدالله افشار

اعتیاد،[1] موضوع تحلیل‌های بدبینانه و خوش بینانه مکاتب و مشرب های مختلف قرار گرفته و دستمایه بسیاری از فیلم‌های سینمائی و مستند و امثالهم شده است که بسته به ایدئولوژی حاکم بر نظام ها و جوامع‌، برخی اشک می‌گیرند و بعضی درصدد آگاهی بخشی به جامعه در مواجهه با این معضل بر می‌آیند‌. این تبلیغات گاه اعتیاد را راهی بی بازگشت به سوی تباهی و مرگ می‌نمایانند و زمانی نوید فرصت‌های بازپروری را در پرتو مقایسه تشخص افراد سالم نسبت به معتادان تحقیرشده برجسته می‌سازند‌.

گاه چنین جلوه داده می‌شود که معتادان هیچ وجه مشخصه و متمایزکننده‌ای نسبت به هم ندارند و هر کسی هم در معرض گرفتاری به این بلیه خانمانسوز و غیراخلاقی است‌. در این صورت هزینه گناه نیز به انواع تنبیهات دیگر اعتیاد اعم از حقوقی و اجتماعی افزوده می‌شود؛ زیرا به نظر می‌رسد اعتیاد‌، انسانیت انسان را می‌ستاند و به اختلال و انهدام شخصیت می‌انجامد‌. در عین حال روشنگری نسبت به اعتیاد و معتاد بیش از برانگیختن احساسات و همدلی تراژیک می‌تواند با تلقی آن به منزله تهدیدی قابل اصلاح توأم شود‌.

تعریف علمی اعتیاد از دو خاستگاه علمی

دانش علمی‌ در اين ميان اهمیت اعتیاد را به منزله معضلی اجتماعی از طریق آمارهای مربوط به اعتیاد به رخ کشید‌. این آمارها هم در بر گیرنده تعداد معتادان و خسارات وارده از راه اعتیاد به جامعه بود و هم از تأثیر مساعدت‌های ترمیمی به معتادان و بازگرداندن شان به دامان جامعه حکایت داشت‌.

با عنایت به این نظریه؛ اعتیاد نه بزه و جرم و گناه و امثال آن ها که نوعی بیماری[2] به شمار آمد که هم سرایت می‌پذیرد و هم قابل درمان است‌. این بیماری هم به لحاظ پزشکی و هم به لحاظ جامعه شناختی قابل تعریف است‌. از منظر اول «اعتیاد تقریبا می‌تواند چونان بیماری پزشکی مزمنی لحاظ شود»[3] یا «اختلال عود کننده مزمنی بنماید»[4] که نهایتاً «‌... مکانیسم شکل پذیری سیناپسی در مدارهای مغز را در بر گیرد مربوط به پردازش تقویت و پاداش»؛[5] زیرا «در حال حاضرشواهد قابل توجهی از مدل‌های حیوانی و اخیراً انسانی در دست است نشانگر این که کلیه مواد مخدر در مدار مشترکی در سیستم لیمبیک مغز[6] همگرایند»‌.[7]

از منظر دوم اما غیبت کنشگر از ایفای نقش هایش را می‌رساند و هزینه‌های این غیبت برای نظام اجتماعی را برجسته می‌کند‌. با توجه به این تئوری؛ دیگرکل شخصیت و رفتارهای معتاد زیر سئوال نبوده و به جای غصه خوردن به حال آنان یا واکنش مجرمانه نسبت به این بخش از جامعه می‌توان مهارت‌هائی در جهت اصلاح چنین رفتارهائی نزد ایشان طراحی کرد و به کار گرفت‌. در این راستا علومی چون پزشکی و روان شناسی و جامعه شناسی نیز دست در دست هم و به اتکای عزم جزم ملی می‌کوشند این وابستگی را با برنامه‌هائی معین تغییر دهند‌. اعتیاد در این چشم انداز هنگامی قابل اصلاح و رفع همه جانبه می‌نماید که هم در شرایط عینی و سطوح خرد وکلان زندگی اجتماعی ریشه یابی شود و هم ذهنیات معتادان را در کنار ذهنیات سایراعضای جامعه در بر گیرد‌.

دسته بندی معتادان

دسته بندی معتادان برحسب انواع مواد مخدر و تعیین میزان وابستگی شان به آن ها نیز می‌تواند زمینه ساز انتخاب انواع واکنش‌های بایسته به وضعیت این قربانیان باشد‌. پیدا است وضع معتادی که تازه اعتیاد پیدا کرده با معتادی سابقه دار و حبس دیده و ترک کرده فرق دارد و نمی توان حمایت‌های اجتماعی از زنان و مردان را یکسان شمرد و امکانات اقتصادی – سیاسی جامعه را در حل مسائل آنان دخیل ندید‌. گرچه بسیاری از رفتارهای معتادان از منظر کلان مشابه می‌نماید؛ ولی در تعامل عمیق با آنان می‌توان وجوه تمایز گسترده‌ای در این میانه یافت‌.

منش و روش معتاد از این حیث در رابطه با انتظارات هنجارین[8] از او برساخته می‌شود[9] و چون تثبیت گردد‌، هویت او را تشکیل می‌دهد‌. هم از این رو است که جامعه شناسان اعتیاد را نه از منظر پزشکی که از زاویه اجتماعی می‌نگرند و نشان می‌دهند آدمیان در همنوائی با انواع خاصی از ملاحظات نسبت به مواد مخدر شرطی می‌گردند‌. با این حال چنین تحلیلی از انواع دریافت‌های عصب شناسی‌، ژنتیک‌، روان شناسی‌، روان کاوی، اقتصاد‌، سیاست‌، مردم شناسی و امثالهم نیز سود می‌جوید‌.

اعتیاد صرفاً وجه آسیب شناختی ندارد

اعتیاد صرفاً وجه آسیب شناختی ندارد ولذا جلوه‌های مختلف آن را درکنارپیدائی گونه‌های جدید مواد مخدر و شرایط اجتماعی متحول و مرتبط کننده آن ها هم پی می‌گیرد‌. این ساخت زمینه‌ای میان مواد مخدر و اعتیاد و معتاد و سایر غیرمعتادان البته وجه ساده و یکسانی ندارد؛ بلکه دلایل و علل مواجهه با این پدیده‌ها نیز می‌تواند ازتأکید برسلامت عمومی تاتأثیر منفی برکارآمدی جامعه تنوع پذیرد‌. بدون چنین شناختی نمی توان برای حل اعتیاد نسخه پیچید یا برنامه ریزی نمود‌.

معنای فرهنگی اعتیاد در بافتارهای خاص

معنای فرهنگی اعتیاد در بافتارهای خاص فرق دارد و این در حالی است که مثلاً در یافت‌های عصب شناختی یا ژنتیک یا متابولیک می‌تواند در این متون از شباهت‌های بیشتری برخوردار باشد‌. مثلاً تلقی اختیاری بودن اعتیاد که معتاد شدن را تحت کنترل شخصی معتاد معنا می‌دهد‌، هم گویای نوعی تقلیل گرائی علّی در انتساب همه عوامل به مسئولیت فردی است و هم تاکتیک‌ها و استراتژی‌های خاصی را در مواجهه با این پدیده‌ها نظیر استفاده از پاداش و تنبیهات شرطی کننده جلوه می‌بخشد و حداقل این است که جائی برای عقلانیت کنشگران یا تنوع این رفتار در گروه‌های متجانس و نامتجانس معتادان چونان «طرحی مستمر برای بیشنه نگه داشتن فایده طی زمان» باقی نمی‌گذارد‌.[10]

دوشنبه: 23 / 05 / 1402- 27 محرم الحرام 1445- 14 آگوست 2023

1- addiction

2- disease

3- Hyman, S., and Malenka, R. (2001). Addiction and the brain: The neurobiology of compulsion and its persistence. Nature Reviews 2: 695–703.

4- Koob, G. F. and Le Moal, M. (2006). Neurobiology of Addiction. London: Elsevier Academic Press.

5- Kauer, J. and Malenka, R. (2007). Synaptic plasticity and addiction. Nature Reviews Neuroscience, 8 (11): 844–58.

6- brain: Implications for explaining autism. Science 4: 819–23 .

7- Nestler, E. (2005). Is there a common molecular pathway for addiction? Nature Neuroscience, 8 (11): 1445–49.

[8] - هَنجار Norm در اصطلاح دانش جامعه‌شناسی به یک الگوی رفتاری گفته می‌شود که روابط و کنش‌های اجتماعی را تنظیم می‌کند، اکثریت جامعه خود را به آن پایبند می‌دانند و در صورتی که شخصی آن را رعایت نکند، جامعه او را مجازات می‌کند.در ضمن باید گفت که هنجار با قانون کنترل می‌شود در حالی که این حکم در مورد ارزش‌ها صدق نمی‌کند. هنجارهای درونی، هنجارهایی هستند که در صورت عدم رعایت آن‌ها، مجازات رسمی و مشخصی وجود ندارد. هنجارهای بیرونی، هنجارهایی هستند که برای اعضای یک جامعه از پیش تعیین گشته است. ترس از مجازات و میل درونی، اعضای جامعه را به پیروی از هنجار ترغیب می‌کند. اگر هنجارها در جامعه‌ای ثبات نداشته باشند، یا با برخی نظم‌های دیگر اجتماعی در تضاد و تعارض باشند، افراد جامعه کم‌تر از هنجارها پیروی خواهند کرد. هنجارها در جوامع مختلف، ممکن است متفاوت یا حتی متضاد باشند. بی‌هنجاری باعث از بین رفتن استحکام نظام اجتماعی می‌شود. انواع دیگر قاعده‌مندی‌های نظام اجتماعی، عادت ها و رسم ها هستند.

[9] - ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﮕﺮﺍﯾﯽ ﯾﺎ ﺳﺎﺯﻩ ﮔﺮﺍﻳﻲ:ﻳﻚ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻴﺘﺮ ﺍﻝ. ﺑﺮﮔﺮ ﻭ ﺗﻮﻣﺎﺱ ﻻ‌ﻛﻤﻦ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1966 ﺑﺎ ﻋﻨﻮﺍﻥ “ ﺳﺎﺧﺖ اجتماعی ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ” ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮﺩﻧﺪ ، ﻣﻄﺮﺡ ﺷﺪ . ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺍﺻﻠﻲ ﺳﺎﺧﺖ ﮔﺮﺍﻳﻲ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺷﻴﻮﻩ ﻫﺎﻳﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻭ ﮔﺮﻭﻫﻬﺎ ﺩﺭ ﺷﻜﻞ ﺩﻫﻲ ﺑﻪ ﻭﺍﻗﻌﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﺩﺭﻙ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻣﺸﺎﺭﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ . ﺑﺮﺳﺎﺧﺖ ﮔﺮﺍﻳﻲ ﻣﺴﺘﻠﺰﻡ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺭﻭﺷﻬﺎﻳﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﻜﻞ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ، ﻧﻬﺎﺩﻱ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ، ﻭ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮﺩ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻨﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ.ﻭﺍﻗﻌﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎﻅ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ﻳﻚ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪ ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻭﭘﻮﻳﺎ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ. ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮﺩ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎﺯﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ. ﺑﻪ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﺮﮔﺮ ﻭ ﻻ‌ﻛﻤﻦ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺎﻳﻪ ﺍﻱ ﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﺑﺪﻳﻬﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺭﻭﺯﻣﺮﻩ ، ﺍﺯ ﺗﻌﺎﻣﻼ‌ﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﺸﺎﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺧﻮﺩ ﺁﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺣﻔﻆ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺯﻣﺎﻧﻴﻜﻪ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻣﺰﺑﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﻙ ﺍﺯ ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺸﺘﺮﻙ ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ. ﻭﻗﺘﻲ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺍﻳﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﺑﻜﺎﺭ ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ ، ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻱ ﻫﺎ ، ﺩﻻ‌ﻟﺖ ﻫﺎ ﻭ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻋﻴﻨﻲ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﻧﺪ ، ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺑﻪ ﻟﺤﺎﻅ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ. ﺩﺭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﺮﺳﺎﺧﺖ ﮔﺮﺍﻳﻲ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ، ﻣﻨﻈﻮﺯ ﺍﺯ ﺑﺮﺳﺎﺧﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ( ﺳﺎﺯﻩ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ) ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺁﺷﻨﺎ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻭ ﺑﺪﻳﻬﻲ ﺑﻨﻈﺮ ﺑﺮﺳﺪ ، ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ، ﺑﺮﺍﻱ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎ ﻭ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺧﺎﺹ ﻳﻚ ﺍﺑﺰﺍﺭﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ. ﻣﻌﻨﺎ ﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺎﺯﻩ ﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻌﻨﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻫﺎﻱ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻪ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﻣﺸﻴﺖ ﺍﻟﻬﻲ ﻭ ﻳﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ. ﺑﻬﺮ ﺣﺎﻝ ، ﻣﻌﻤﻮﻻ‌ ﺍﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﻱ ﺟﺒﺮﻳﺖ ﺳﺘﻴﺰﻱ ﺭﺍﺩﻳﻜﺎﻝ ﻧﻴﺴﺖ .

10- Becker, G. S. and Murphy, K. M. (1988). A theory of rational addiction. Journal of Political Economy 96 (4): 675–700.

در باره کودتا در نیجر

اسدالله افشار

روز ۲۷ جولای (۵ مرداد ماه) بخشی از نظامیان کشور نیجر به رهبری ژنرال عبدالرحمان چیانی با انجام یک کودتا قدرت را در این کشور در دست گرفتند. از نخستین ساعات وقوع کودتا و برکناری محمد بازوم رئیس جمهور نیجر، کشورهای حوزه غرب افریقا دوپاره شده وبه حمایت یا محکومیت کودتا پرداختند. کودتاچیان مرزهای کشور را بستند، مؤسسات دولتی را به حالت تعلیق درآوردند و ضمن اعلام تشکیل حکومت نظامی، منع آمد و شد اعلام نمودند. این پنجمین کودتای نظامی موفق است که از زمان استقلال این کشور در سال ۱۹۶۰ صورت می‌گیرد.[1]

نخستین کشوری که به وقایع رخ داده در نیجر واکنش نشان داد فرانسه بود؛ یعنی کشوری که زمانی بیشترین نفوذ را در میان قدرت های غربی در منطقه غرب افریقا داشت. امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه ضمن محکومیت شدید وقوع کودتا، این حادثه را برای امنیت منطقه خطرناک توصیف و خواستار بازگشت محمد بازوم به قدرت شد! [2]

لازم به ذکر است که پس از بورکینافاسو، گینه، مالی و چاد، ارتش نیجر با کودتا در غرب آفریقا کنترل این کشور را به دست گرفته است. همه کشورهای ذکر شده مستعمرات سابق فرانسه هستند.

این قبضه قدرت توسط نظامیان در عرصه بین‌المللی به رسمیت شناخته نشده و به صورت گسترده توسط سران کشورها و سازمان‌های مختلف دنیا محکوم شده است. از آن جمله، جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا (اِکُواس) با تشکیل یک نشست اضطراری در روز ۳۰ ژوئیه، ضمن برقراری تحریم‌های شدید علیه نیجر و عوامل کودتا در آن، یک هفته به کودتاچیان مهلت داد رئیس‌جمهور پیشین را به قدرت بازگردانند؛ در غیر این صورت این جامعه «تمامی تمهیدات لازم» در این رابطه از جمله اعمال زور را اجرا خواهد کرد. در این حال، تعدادی از کشورهای عضو اکواس پشتیبانی خود را از کودتای نیجر اعلام کرده‌اند.

بر طبق آمار بانک جهانی، نیجر به عنوان کشوری فقیر سالانه نزدیک به ۲ میلیارد دلار کمک خارجی دریافت می‌کند.[3] حدود ۹۰ درصد از انرژی مورد نیاز این کشور از نیجریه تامین می‌شود.[4] به گفته بانک جهانی، نزدیک به ۴۲ درصد از جمعیت نیجر در فقر شدید به سر می‌برند.[5]

در این حال، نیجر یکی از بزرگ‌ترین ذخایر معادن اورانیوم در جهان را دارد و دومین صادر کننده بزرگ آن به اتحادیه اروپا است. علاقه به اورانیومِ نیجر از سال ۲۰۲۲ با تلاش کشورهای اروپایی برای جایگزین کردن تامین انرژی از روسیه تشدید شده است.[6]

از ۲۰۲۰ تا این زمان مشابه این کودتا در کشورهای مجاور آن مانند گینه، مالی، سودان و بورکینافاسو رخ داده‌است، آن چنان که این منطقه از آفریقا لقب «کمربند کودتا» به خود گرفته‌است.[7] این هفتمین کودتا در منطقه غربی و مرکزی آفریقا از سال ۲۰۲۰ است.[8] سال ۲۰۲۲ رهبران جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا توافقی برای تشکیل نیروی امنیتی منطقه‌ای برای مقابله با ستیزه‌جویان و جلوگیری از کودتاهای نظامی داشته‌اند.[9]

لازم است یادآوری شودوقتی صحبت از 27 کودتا درجنوب صحرای آفریقا درطول سه دهه گذشته می‌شود، معنایش این است که 78 درصد ازآنها درکشورهای فرانکوفون[10] رخ داده است. این واقعیت در صحنه حاکی از نقش مخرب استعماری فرانسه در منطقه می باشد.

سیاست استعماری بزرگ فرانسه در مستعمرات آفریقایی

برای آشنایی با اهمیت نیجر برای فرانسه، کافی است بدانید که نیجر میزبان یک پایگاه نظامی فرانسه است و هفتمین تولیدکننده بزرگ اورانیوم در جهان است. این سوخت برای انرژی هسته‌ای حیاتی است و یک چهارم آن به اروپا، به‌ویژه قدرت استعماری سابق فرانسه می‌رود.

فرانسه برای تأمین منافع نامشروع خود یک سیاست استعماری بزرگ همسان سازی در مستعمرات آفریقایی خود داشت که هدف آن جذب و تبدیل همه آفریقایی ها در مستعمرات "فرانسه" به مردان و زنان سیاه پوست فرانسوی بود. برای تحقق این هدف، فرانسه باید تمام فرهنگ های آفریقایی را حذف می کرد و همه آفریقایی ها را در فرهنگ فرانسوی جذب می کرد.

فرانسه علاوه برسیاست استعماری همسان سازی خود، حتی پس از استقلال مستعمرات سابق خود نیز به دخالت و دخالت در سیاست و اقتصاد مستعمرات سابق خود ادامه داد.

اکثر مستعمرات سابق فرانسه در غرب آفریقا هنوز از فرانک CFA استفاده می کنند، که به یورو متصل است و توسط فرانسه تضمین شده است،به عنوان واحدپول خود، میراث سیاست اقتصادی فرانسه درقبال مستعمراتش.

نقش مخرب فساد سازفرانسه با مستعمرات سابق خود در آفریقا

فرانسه با تحمیل قراردادهای دفاعی با مستعمرات سابق خود در آفریقا، سعی کرده مداخلات نظامی خود را به نمایندگی از رهبران فاسد طرفدار فرانسه مشروعیت بخشد تا آنها را در قدرت نگه دارد.

همه اینها همیشه روابط فرانسه با این کشورهای آفریقایی را مشکل ساز کرده و زمینه را برای فساد فراهم کرده است. با دانستن این واقعیت، به راحتی می توان درک کرد که چرا بسیاری از مردم این کشورهای منطقه در تلاش برای رهایی از نقش مخرب فرانسه بوده اند. بسیاری از رسوایی ها و فسادها اغلب زیر فرش کشیده می شد در حالی که متحدان سیاسی آفریقایی فرانسه قوی بودند و حمایت نظامی فرانسه به آنها کمک کرد تا ثبات را حفظ کنند.

معترضان و سوزاندن پرچم فرانسه در نیجر

نکته مهم آن است که فرانسه در پی فروپاشی روابط پاریس و حکومت نظامی، مجبور به خروج از مالی گشته و به نیجر روی آورد، اما اکنون پس از کودتا، نیجر به تازگی صادرات اورانیوم و طلا به فرانسه را به حالت تعلیق درآورده است، در حالی که معترضان در نیجر از کودتا حمایت کردند؛ پرچم فرانسوی ها را سوزانده و فریاد "مرگ بر فرانسه سر داده اند!"

پاریس نگران از دست دادن جای پای خود در منطقه

پاریس که نگران از دست دادن جای پای خود در منطقه می باشد، اعلام کرد که قویا از تلاش های جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا؛ اِکُواس (ECOWAS) [11]برای خنثی کردن کودتا در نیجر حمایت می کند.

روسای دفاعی اِکُواس طرحی را برای مداخله نظامی احتمالی برای معکوس کردن کودتای هفته گذشته در نیجر، از جمله نحوه و زمان استقرار نیروها تهیه کرده اند.

در همین حال، برخی دیگر از رهبران منطقه با هرگونه مداخله نظامی در نیجر از جمله الجزایر مخالفت کردند. عبدالمجید تبون، رئیس جمهور این کشور روز شنبه گفت که الجزایر قاطعانه مخالف هرگونه مداخله نظامی در نیجر است.[12]

مواضع آمریکا و روسیه در قبال این کودتا

همان گونه که از قراین هویداست در طی سال های گذشته دولت روسیه تلاش کرده تا به کمک بازوی نظامی ارتش خصوصی واگنر به رهبری پریگوژین نفوذ خود در کشورهای شمال و غرب افریقا نظیرلیبی، مالی، نیجرو... را افزایش داده و دولت های نزدیک به خود را برای اعمال فشار بر غرب بر سر کار آورد.

در همان نخستین روزهای کودتا، مردم حامی کودتاچیان با در دست داشتن پرچم روسیه به سمت سفارت فرانسه در نیجر حمله ور شده و دست به تظاهرات زده بودند که به خوبی نفوذ سیاسی مسکو در میان مخالفین را اثبات می کند.

از سوی دیگر آمریکا علی رغم محکومیت کودتا و اعلام خروج اتباع خود از نیجر، موضع چندان سختی در قبال کودتا نگرفته و تهدیدی برای مداخله نظامی نیز نداشته است. تحلیل گران می گویند دلیل اصلی این موضوع به خوشنودی آمریکا از کاهش نفوذ قدرت های اروپایی نظیر فرانسه در قاره سیاه و قطع صادرات منابع معدنی این کشورها به اروپا و وابستگی هر چه بیشتر قاره سبز به ایالات متحده باز می گردد.[13]

شنبه: 21 / 05 / 1402- 25 محرم الحرام 1445- 12 آگوست 2023

[1] - از زمان استقلال نیجر از فرانسه در سال ۱۹۶۰ تاکنون چهار کودتای نظامی در این کشور صورت گرفته‌است که نخستین کودتا در سال ۲۰۱۰ بود. در این بین، چندین کودتای دیگر نیز انجام شد که آخرین آن روز قبل از تحلیف رئیس‌جمهور منتخب محمد بازوم در ۲۰۲۱ بود.[نیازمند منبع] بازوم نخستین رئیس‌جمهور منتخب دموکراتیک نیجر خوانده می‌شود که قدرت به صورت مسالمت‌آمیز به او منتقل شده است. او یکی از رؤسای حکومت غرب‌گرا در منطقه ساحل است. به هر صورت او در دوره زمام‌داری خود قادر به حل مسئله ستیزه‌جویان مسلح در کشور خود نشد. هم اکنون ۱۱۰۰ نیروی آمریکایی و ۱۵۰۰ نیروی فرانسوی در نیجر استقرار دارند. از این منظر نیجر بیشترین نیروی فرانسوی در منطقه، از مجموع ۵٬۶۵۰ سرباز، را در خود جای داده است.

[2] - به ادعای نشریه فرانسوی لو فیگارو، منابع اطلاعاتی فرانسوی اندکی پیش از وقوع کودتا از این موضوع باخبر شده و هشدار داده بودند؛ چند ساعت قبل از کودتا در نیجر، DGSE (سرویس اطلاعات خارجی فرانسه) به دولت فرانسه توصیه کرد که نیروهای ویژه را در کاخ ریاست جمهوری در نیامی مستقر کندتا مانع از سرنگونی دولت نیجر شوند، اما پاسخ کاخ الیزه به این موضوع منفی بود: "این اقدام(ارسال نیروهای نظامی) به عنوان "استعمار" تعبیر خواهد شد". اما نشریه تایمز نیز به نقل از منابع خود مدعی است که ماکرون از عملکرد سرویس اطلاعات خارجی فرانسه ناراضی بوده و آنها را سرزنش کرده است.

3. « Deutsche Welle: Niger coup: West African leaders suspend ties with junta».

4. «aljazeera: Niger coup makers: Ousted gov't 'authorised French attack to free Bazoum'».

5. «Europeans evacuated from Niger as neighboring West African juntas warn against intervention».

6. «Niger Coup Is Backed by 2 Neighbors, Raising Risk of Wider Conflict».

7. "Niger's Bazoum 'held by guards' in apparent coup attempt".

8. Reuters: Niger coup widely condemned, countries urge return to order

9.«France 24: ECOWAS gives Niger junta one week to cede power, threatens use of force».

[10] - سازمان بین‌المللی فرانکفونی (فرانسوی: La Francophonie‎)، سازمانی تشکیل شده از مناطق فرانسوی زبان در سراسر جهان است.این مؤسسه آن دسته از کشورهایی را شامل می‌شود که تمام یا تعداد قابل توجهی از فرانسوی زبانان در آنجا ساکن هستند و همچنین وابستگی زیادی با فرهنگ فرانسه دارند. بر اساس آخرین تغییرات، این سازمان شامل ۵۷ کشور عضو، سه ناحیه و بیست کشور عضو ناظر می‌باشد. واژه فرانکوفون اولین بار در سال ۱۸۸۰ برای فرانسوی‌ها به کار رفت تا به این وسیله، مستعمرات این کشور در جهان شناخته شود. اما سازمان بین‌المللی فرانکفونی به معنای امروزی، در ۲۰ مارس ۱۹۷۰ پس از کنفرانس نیامی با شعار "برابری، تکامل و همبستگی" تشکیل شد. سازمان بین‌المللی فرانکفونی، هم‌اکنون سازمانی جهانی از فرانسوی زبانان است که در زمینه‌های فرهنگ، علم، اقتصاد، عدالت و صلح همکاری می‌کنند. روز بین المللی فرانکوفون یا روز جهانی پاسداشت زبان فرانسه است که تاریخ آن(20 مارس) مصادف با روز زبان فرانسه در سازمان ملل است و از سال 2010 توسط سازمان یونسکو به نام روز جهانی فرانکوفون نامگذاری شد.

[11] - جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا (اِکُواس) (Economic Community Of West African States) به منظور ایجاد یک بازار مشترک و یک پول واحد و همچنین توسعه همکاریهای سیاسی و امنیتی ایجاد شده‌است. ایجاد اِکُواس در واقع قدم مهمی به سوی ایجاد همکاری اقتصادی و وحدت فی‌مابین کشورهای آفریقای غربی می‌باشد. سند حقوقی ایجاد اِکُواس معاهده ای است که در ۲۸ می ۱۹۷۵ در لاگوس (نیجریه) به وسیله سران دولت‌ها و حکومت‌های تعدادی از کشورهای آفریقای غربی امضا شده‌است. اجرای برخی از مفاد این معاهده نیاز به قواعد دیگری داشت و بنابراین پنج پروتکل نیز در ۵ نوامبر ۱۹۷۶ در لومه (توگو) منعقد شدند. این معاهده در ۱۹۹۳ در کوتونو (بنین) مورد بازنگری قرار گرفت. معاهده بازنگری شده از ۱۹۹۵ لازم‌الاجرا شده‌است. اِکُواس در حال حاضر دارای پانزده عضو از میان کشورهای غرب آفریقا است؛ که عبارتند از:بنین، بورکینافاسو، جمهوری دماغه‌سبز، جمهوری ساحل عاج، جمهوری گامبیا، جمهوری غنا، جمهوری گینه، جمهوری گینه بیسائو، جمهوری لیبریا، جمهوری مالی، جمهوری نیجر، جمهوری فدرال نیجریه، جمهوری سنگال، جمهوری سیرالئون و جمهوری توگو. هشت عضو از اِکُواس فرانسوی زبان هستند و همچنین پنج عضو انگلیسی زبان و دو عضو پرتغالی زبان هستند. تمام اعضای فعلی در ماه مه سال ۱۹۷۵ به جز کیپ ورد که در سال ۱۹۷۷ پیوستند به عنوان عضو بنیانگذار هستند. تنها عضو سابق اِکُواس موریتانی عربی است که یکی از اعضای بنیانگذار آن در سال ۱۹۷۵ بوده اما در ماه دسامبر ۲۰۰۰ تصمیم گرفت آن را ترک کند. کشور مراکش رسماً در فوریه ۲۰۱۷ درخواست کرد تا به اِکُواس ملحق شود، این برنامه در نشست سران دولت در ژوئن ۲۰۱۷ تأیید شد. اهداف اصلی معاهده کوتونو ایجاد یک بازار مشترک، گردش آزاد کالا و خدمات و افراد و سرمایه، ایجاد یک اتحادیه پولی، تأسیس نظام حل و فصل مخاصمات منطقه ای و تقویت همبستگی و خودکفایی جمعی می‌باشند. ایجاد وحدت اقتصادی در کلیه فعالیت‌های اقتصادی به ویژه در قلمروهای صنعتی و حمل ونقل و ارتباطات و انرژی و کشاورزی و منابع طبیعی مد نظر است. مهمترین فعالیت اِکُواس در ابتدا شناخت مشکلات کشورهای عضو و همچنین آشنایی اقتصادی و بین الدولی و گروه‌های اقتصادی در این بخش از قاره آفریقا بود؛ بنابراین در بدو تأسیس اِکُواس همکاریهای امنیتی و سیاسی پیش‌بینی نشده بودند. همکاریها در این قلمروها، سرانجام در اصلاحیه سند مؤسس یعنی معاهده کوتونو پیش‌بینی شدند. اِکُواس در حال حاضر در این قلمروها هم فعالیت می‌کند. البته قبل از معاهده کوتونو به‌طور عملی فعالیت‌هایی در قلمروهای سیاسی و امنیتی وجود داشتند. در حال حاضر نیروهای نظامی کشورهای عضو اِکُواس به ویژه نیجریه در عملیات‌های حفظ صلح شرکت فعال دارند. اِکُواس در پایان بخشیدن به جنگهای داخلی لیبریا و سیرالئون نقش مهمی ایفا نموده‌است. از سال ۲۰۰۲ یک مأموریت نظامی مسئولیت نظارت بر وضعیت کشور ساحل عاج را در پی درگیری‌های خونین در آن کشور بر عهده گرفته‌است. همچنین این مأموریت برای لیبریا در سال ۲۰۰۳، گینه بیسائو در سال ۲۰۱۲، مالی در سال ۲۰۱۳ و گامبیا در سال ۲۰۱۷ اجرا شد. بنابراین وضعیت امنیتی این بخش از آفریقا قسمت اعظم فعالیت های سیاسی اِکُواس را به خود اختصاص داده است. اِکُواس در انجام فعالیت های خود با سایر نهادها بویژه در غرب آفریقا همکاری می‌کند. همان‌طور که ملاحظه می‌شود، بروز بحران های مهم سیاسی و آشفتگی امنیتی در این بخش از آفریقا هنوز اجازه نداده‌اند تا کشورهای عضو اِکُواس بتوانند، واقعاً از ثمرات نهادی که ایجاد کرده‌اند؛ برخوردار شوند. در سال ۲۰۱۱، اِکُواس طرح توسعه خود را برای دهه آینده، تحت عنوان چشم‌انداز ۲۰۲۰، در زمینه علم و فناوری ابلاغ کرد.

12. Yazdani. Payman. France struggling to keep only remaining ally in west Africa. . Tehran Times (TT ). August 8, 2023 - 19:4

[13] - مسئله دیگری که تقویت کننده نظریه منافع مشترک روسیه و امریکا در قبال کودتا در نیجر است به هم خوردن طرح بزرگ صادرات گاز غرب افریقا به اروپا خواهد بود. خط لوله گاز "ترانس_صحرا" که طبق برنامه های پیمانکار قرار بود سالانه ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز نیجریه را به کشورهای اتحادیه اروپا برساند، اکنون به دلیل کودتای نیجر به با سرنوشت نامعلومی روبرو است؛ این موضوع به شکل همزمان مسکو و واشنگتن را خوشنود خواهد کرد؛ روسیه همچنان اهرم فشار صادرات گاز بر اروپا را در اختیار خواهد داشت و امریکا نیز می تواند صادرات گاز مایع گران قیمت خود به اروپا را با حجم بیشتری ادامه داده و کشورهای قاره سبز را بیش از گذشته به خود وابسته کند.( سیر تحولات غرب آفریقا. پایگاه خبري-تحليلي مشرق نيوز: یکشنبه ۱۵ مرداد ۱۴۰۲ - ۰۱:۳۷- کد خبر 1514688)

ایران از آب و خاکش جانانه دفاع خواهد کرد

اسدالله افشار

آسوشیتدپرس اخیرا گزارش داده است که ارتش ایالات متحده در حال بررسی استقرار پرسنل نظامی در کشتی های تجاری عبوری از تنگه هرمز در خلیج فارس برای جلوگیری از هرگونه تصرف احتمالی توسط ایران است. این طرح تنها در صورت درخواست توسط کشتی های تجاری برای محافظت از آنها اجرا می شود.

ذکر این نکته ضروری است که این تصمیم نهایی نیست و مذاکرات بین مقامات نظامی آمریکا و کشورهای عربی خلیج فارس ادامه دارد.

انتشار این گزارش واکنش‌هایی را در میان گروه‌های سیاسی و رسانه‌ها برانگیخته است. چندین منبع رسانه ای جزئیات این گزارش را از دیدگاه خود تحلیل کرده اند.

با این حال، ایرانی‌ها این گزارش را صرفاً تبلیغاتی و یک عملیات روانی می‌دانند تا چیزی واقعی.

در 4 آگوست 2023، واشنگتن اگزمینر گزارشی از تام روگان، نویسنده امنیت ملی و سردبیر آنلاین منتشر کرد که در آن این بحث مورد توجه قرار گرفته است که چرا دولت بایدن باید از استفاده از پرسنل نظامی برای محافظت از کشتی‌های تجاری عبوری از تنگه هرمز اجتناب کند.

واشنگتن اگزمینر گزارش می‌دهد که این طرح مستلزم «تامین امنیت تنها بنا به درخواست کشتی‌های درگیر توسط تفنگداران و ملوانان نیروی دریایی» است. انتظار می‌رود که تمرکز اصلی تلاش‌های آتی بر روی 26مین واحد اعزامی دریایی (MEU) باشد که در حال حاضر در عرشه USS Bataan است. پیش بینی می شود MEU ظرف چهار تا هفت روز به خلیج عمان برسد.

واشنگتن اگزمینر در این گزارش؛ سه مشکل اصلی دولت بایدن در این زمینه را برشمرده است.

به عنوان اولین دلیل، روگان می نویسد: ارتش ایالات متحده نباید برای اهداف نامناسب مانند محافظت از کشتی های تجاری استفاده کند. اگرچه تفنگداران دریایی و نیروی دریایی ماموریت دائمی برای محافظت از کشتی های ایالات متحده و سایرکشورهای را دارند، اما حفاظت از کشتی های غیرنظامی بخشی از وظایف روزانه آنها نیست. هر کشور و شرکت غیرنظامی باید برای خدمه و محموله های خود تا به مقصد برسند مجهز به تجهیزات امنیتی مناسب باشند و این تجهیزات را نیز از قبل باید فراهم و تدارک دیده باشند.

وی دلیل دوم را بیان کرد که تفنگداران دریایی و واحدهای کشتی سواری نیروی دریایی ایالات متحده برای دفاع و توقیف کشتی ها از نیروهای متخاصم آموزش دیده اند، نه برای طرح و نقش در برنامه آینده دولت بایدن. این طرح یک طرح گسترده و تخلیه کننده منابع خواهد بود که آمادگی اقدام فوری MEU 26 را برای عملیات اضطراری اولویت دارکاهش می دهد، که آمادگی رزمی زمینی MEU را در مواقع اضطراری کاهش می دهد.

تحلیلگر واشنگتن اگزمینر سومین دلیل خود را برپایه تهدید ایران گذاشته و می گوید؛ راه حل مؤثرتری نسبت به اعزام تفنگداران دریایی به یک مأموریت نامحدود وجود دارد. ایالات متحده باید پیامدهای مستقیم اقدامات خود را بر ایران تحمیل و دیکته کند. پرزیدنت بایدن باید به ایران هشدار دهد که هر واحد نیروی دریایی فرستاده شده از سوی ایران نابود خواهد شد و این امر باعث می شود ایران در اقدامات خود تجدید نظر کند!

پاسخی به دلیل سوم خنده دار روگان

دلیل سوم روگان خنده دار به نظر می رسد زیرا ایران هیچ کشتی را بدون توجیه توقیف نمی کند. ثانیا تهدید نمی تواند ایران را از تصمیماتش باز دارد! ایران مصمم به حفاظت از آب های سرزمینی خود و تضمین امنیت دریایی منطقه است. ارتش جمهوری اسلامی ایران (آجا) و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بالاترین سطح آمادگی قرار دارند. آنها به طور جدی در مورد حفظ منافع ایران در خلیج فارس ثابت کرده اند.

مقامات آمریکایی با آشنایی با اقتدار ایران نسبت به مسائلی که در آینده ممکن است پیش آید نه اقدام به اعزام نیروهای نظامی سطحی خواهند نمود و نه تصمیمی عجولانه خواهند گرفت؛ زیرا به خوبی می دانند هرگونه محاسبات نادرست از سوی آنها تنش ها را تشدید می کند. شکی نیست که ایران هرگونه تهدیدی را خنثی خواهد کرد و به هیچ کشوری اجازه نخواهد داد قدرت بازدارندگی و تمامیت ارضی خود را تضعیف کند، بنابراین هرگونه اشتباه محاسباتی از سوی آمریکا می تواند به تحقیرآنها ختم شود و آمریکا را از کرده خود پشیمان سازد، و لذا بعید بنظر می رسد فرماندهان نیروی دریایی آمریکا گوش و هوش خود را در اختیارتحلیل نسنجیده تحلیل گری قراردهند که هیچ اطلاعاتی از مبانی و مسائل نظامی ندارد و تنها با عقل سیاسی به این موضوع پرداخته و حکم می نماید.

ایالات متحده قاطعیت ایران را دیده است

در ژانویه 2016، زمانی که نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (IRGCN) ملوانان آمریکایی را که در اطراف جزیره فارسی در خلیج فارس بودند، بازداشت کرد، ایالات متحده قاطعیت ایران را دید. مقامات آمریکایی همچنین سرنگونی RQ-4 Global Hawk را که برای مأموریت های نظارتی در نزدیکی تنگه هرمز در 20 ژوئن 2019 استفاده می شد، فراموش نکردند.

بار دیگر پس از شهادت سردار قاسم سلیمانی، ایران در 17 دی ماه 1399 با انهدام پایگاه آمریکایی عین الاسد در عملیاتی به نام «عملیات شهید سلیمانی» با چند موشک بالستیک، اقتدار و عزم خود را به نمایش گذاشت. در حالی که طی 70 سال هیچ کشوری [حتی ابرقدرت ها] جرأت شلیک گلوله به ارتش آمریکا را نداشت.

آمریکا دست از پا خطا کند پشیمان خواهد شد

از آنجایی که در عزم ایران برای حفظ امنیت خلیج فارس تردیدی وجود ندارد، هرگونه اشتباه محاسباتی آمریکا به بهانه حفاظت از کشتی های تجاری در تنگه هرمز می تواند تنش ها را تشدید کند. اگر آمریکا بر اجرای این طرح پافشاری کند، تفنگداران دریایی این کشور در صورت مقاومت توسط ارتش ایران بازداشت یا کشته خواهند شد که این بهای سنگین برای محاسبات اشتباه آمریکا در قبال ایران است. قدرت نظامی ایران با تکیه بر دانش بومی افزایش یافته است. ایران اکنون دارای سطح قابل قبولی از بازدارندگی است. بنابراین اگر آمریکا قصد دارد قدرت بازدارندگی ایران را تضعیف کند و از این طریق از ایران بخواهد چشم خود را بر تخلفات آمریکا در منطقه ببندد، باید گفت که کاخ سفید مرتکب اشتباه بزرگی شده که بر اجرای آن اصرار دارد. قطعا اصرار بر اجرای این طرح در آینده برای آنها دردسر بزرگی ایجاد خواهد کرد. آمریکا دست از پا خطا کند بلاشک پاسخ محکمی دریافت و پشیمان خواهد شد.[1]

ایالات متحده با قدرت جمهوری اسلامی آشنا است و احتمالاً در مقابله با ایران محتاط خواهد بود؛زیرا آنها از پاسخ تلافی جویانه تهران می ترسند!

آن چه لازم است در پایان یادآوری شود این نکته مهم است که ایران به هیچ وجه تسلیم اهداف راهبردی- روانی واشنگتن در منطقه غرب آسیا نخواهد شد و هیچگاه رجزخوانی آمریکا را در هر نقطه ای از منطقه و جهان باشد که منافع ایران با آن ها گره خورده باشد بی پاسخ نخواهد گذاشت. ایران در خصوص منافع و امنیت ملی خود نه به آمریکا و نه به هیچ کشور دیگری باج نخواهد داد و دست هر متجاوزی را که بخواهد به سرزمین های آبی و خاکی اش دست درازی کند، آن دست را خواهد شکست و متجاوز را از کرده خویش پشیمان خواهد ساخت. در یک کلام ایران آمادگی مقابله با متجاوز را دارد و هرگز تسلیم نخواهد شد. به طور قطع و یقین در صورت تعدی و تجاوز متجاوز، ایران بدون مصلحت اندیشی با قدرت از آب و خاکش جانانه دفاع خواهد کرد.

چهارشنبه: 18 / 05 / 1402- 22 محرم الحرام 1445- 9 آگوست 2023

1. Ansari. Abdolrahim. Confrontation with Iran in the Persian Gulf: Propaganda or fact?. . Tehran Times (TT ). August 8, 2023 - 21:50

پیام راهبردی بازگشت سوریه به اتحادیه عرب در منطقه

اسدالله افشار

خالد منزلاوی، دستیار دبیرکل در امور سیاسی بین‌الملل در اتحادیه عرب، ماه گذشته میلادی با نماینده دائم سوریه در اتحادیه عرب در مقر طرفدار اعراب در قاهره دیدار نمود.

در این دیدار، دستیار ضمن تبریک به نماینده سوری در اتحادیه عرب، بر اهمیت کار جمعی برای دستیابی به اهداف سازمان برای ارتقای روند اقدام مشترک اعراب تأکید داشت.

دن کوالیچ، استاد حقوق بشر بین‌المللی در دانشکده حقوق دانشگاه پیتسبورگ، به تهران تایمز می‌گوید که اتحادیه عرب به تازگی متوجه شده است که نمی‌تواند سوریه را به حاشیه ببرد.

پروفسور می گوید: «آنها می دانند که تلاششان برای برکناری اسد شکست خورده است.

اکنون متن کامل مصاحبه را که ترجمه شده و از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ در ذیل ارائه می نمایم:

س: سوریه یک روزازاتحادیه عرب محروم شد وامروزدوباره مورد استقبال اتحادیه قرارگرفته است. این را چگونه باید تفسیر کرد؟

ج: ما یک ضرب المثل درایالات متحده داریم - اگر نمی توانید آنها را شکست دهید، به آنها بپیوندید. این ضرب المثل در این شرایط به خوبی صدق می کند. تعدادی از کشورهای اتحادیه عرب - به ویژه عربستان سعودی، امارات و قطر - تلاش کردند تا با کمک آمریکا، اسرائیل و ترکیه دولت بشار اسد را سرنگون کنند. بدون دخالت روسیه، ایران و حزب الله، این تلاش ممکن بود به نتیجه برسد، اما در نهایت نشد. اکنون که اتحادیه عرب می بیند دولت اسد پابرجاست و از سقوط رهایی یافته، تصمیم گرفته است که سوریه را دوباره به جمع خود یعنی اتحادیه دعوت کنند.

س: بشار اسد به پایتخت های مختلف عربی سفر می کند. آیا رهبران عرب از باقی ماندن اسد در قدرت راضی هستند؟

ج: من مطمئن نیستم که رهبران عرب از باقی ماندن اسد در قدرت "راضی" باشند، اما آنها نسبت به آن تسلیم شده اند. آنها می دانند که تلاش آنها برای برکناری اسد شکست خورده است و این را می دانند. اکنون، آنها می‌دانند که باید با سوریه متحد شوند تا با یکدیگر برای رسیدگی به موضوعات مورد علاقه مشترک، مانند جلوگیری از ادامه سرکوب مبارزات مردم فلسطین توسط اسرائیل، همکاری کنند. من فکر می‌کنم که در میان برخی از کشورهای اتحادیه عرب از اینکه تا چه حد به مجرای تلاش‌های غرب برای کنترل و حتی تخریب خاورمیانه تبدیل شده‌اند، تأسف وجود دارد. آنها اکنون در حال بیدار شدن هستند که باید به نفع منطقه عمل کنند و نه به نفع غرب که هیچ نگرانی برای مردم جهان عرب یا اسلام وجود نداشته باشد. برای این تغییر موفقیت آمیز که در حقیقت تغییر دوری از غرب باشد، کشورهای عرب به دنبال روابط نزدیکتر با روسیه، چین و ایران خواهند بود. این بزرگترین چالش برای هژمونی غرب در این ایام اخیر بشمار می آید.

س: بازگشت سوریه به اتحادیه عرب؛ برای اسرائیل چگونه تفسیر و بازتاب خواهد داشت؟

ج: این عادی سازی روابط با سوریه و همچنین با ایران، نوید خوبی برای اسرائیل ندارد. اکنون مشخص است که کشورهای خاورمیانه علیه اسرائیل و در حمایت از فلسطینی ها متحد می شوند. این عادی سازی علاوه براین واقعیت که فلسطینی‌ها بین خود متحد می‌شوند، و اینکه اسرائیل از اختلافات شدید سیاسی داخلی رنج می‌برد، نشان‌دهنده بحرانی کامل برای اسرائیل و تلاش‌های مستمر شکست خورده آنان در هفت دهه می باشد که نتوانسته اند بر مردم فلسطین تسلط یابند و سلطه خود را برایشان دیکته نمایند. این امر حکایتکر آن است که اتحادیه عرب از روسیه، چین و ایران حمایت می کنند تا اسرائیل را به چالش بکشانند.

س: واشنگتن چگونه استراتژی خود را در قبال سوریه پس از عادی سازی بازتعریف خواهد کرد؟

ج: متأسفانه، به نظر نمی رسد که استراتژی ایالات متحده علیه سوریه در نتیجه هر یک از اینها تغییر کند. در واقع، گزارش هایی وجود دارد مبنی بر اینکه ایالات متحده که هنوز یک سوم سوریه را اشغال کرده ، شروع به سازماندهی مجدد و تسلیح مجدد سازمان های تروریستی کرده است که از همان ابتدا بتواند از این طریق سوریه را بی ثبات نماید.

به نظر می رسد که ایالات متحده استراتژی ضد سوریه خود را در دهه گذشته دو چندان کرده است. علاوه براین، بعید است که آمریکا حمایت خود از اسرائیل و اشغال فلسطین و بلندی های جولان را کاهش دهد. در هر صورت، ایالات متحده حتی ممکن است حمایت خود از اسرائیل و تمایل خود را برای توسعه در منطقه افزایش دهد. البته این تأثیر مستقیم بر سوریه خواهد داشت.

به طور خلاصه، ایالات متحده از تلاش خود برای کنترل خاورمیانه دست برنمی‌دارد و برای مقابله با نفوذ روسیه و چین در منطقه و کمک به اسرائیل در حفظ کنترل بر سرزمینی که اکنون تحت کنترل خود است، به شدت عمل خواهد کرد.

س: رابطه سوریه با جنبش مقاومت پس از بازگشت به اتحادیه عرب چگونه خواهد بود؟

ج: من معتقدم رابطه سوریه با جنبش مقاومت افزایش و گسترش خواهد یافت. تصور من این است که سوریه حمایت خود از فلسطین، حزب الله و مقاومت خود را در برابر آمریکا و اسرائیل افزایش خواهد داد. یکی از شکل‌هایی که این امر به خود خواهد گرفت، تلاش سوریه برای تصرف مجدد بلندی‌های جولان است. من فکر می‌کنم که اسرائیل در منطقه منزوی‌تر خواهد شد و قطعا با توجه به انزوایش؛ حفظ سیطره و سلطه اش بر فلسطین و بلندی‌های جولان سخت‌تر خواهد بود. بدترین ترس آمریکا و اسرائیل در حال تحقق است و آن اتحاد جهان عرب متحد با روسیه، چین و ایران می باشد که در حال تحقق کامل است. مسلما سوریه از این تغییر در موازنه نیروها استفاده کرده و سود لازم را خواهد برد.[1]

جان کلام این که؛از منظرکارشناسان مسایل غرب آسیا بازگشت قاطعانه دوباره سوریه به اتحادیه سران عرب آن هم پس از ۱۱ سال با آرای قاطع، رخدادی فراتر از حضور مجدد یک دولت در یک کنفدراسیون بین المللی بوده و به عبارتی نماد شکست سیاست های غرب و متحدان اروپایی، عبری و عربی این بلوک در برابر محور ایرانی ارزیابی می شود. و البته به معنای دیگر از این نگاه؛ بازگشت دولت اسد به اتحادیه عرب، به معنای پذیرش نقش و جایگاه جمهوری عربی سوریه در منطقه و تضعیف موضع رژیم صهیونیستی، آمریکا، قطر، سعودی و ترکیه در معادلات منطقه ای است.[2]

دوشنبه: 16 / 05 / 1402- 20 محرم الحرام 1445- 7 آگوست 2023

1. Ebrahim Khalili. Sommayeh. Arab Leaders know their attempt to oust Assad failed . Tehran Times (TT ). July 15, 2023 - 20:57

[2] - علیرضا تقوی نیا ؛ کارشناس مسایل غرب آسیا در این زمینه می گوید: هیچکس گمان نمی ‌کرد در اوج انزوای سیاسی دولت سوریه و با وجود محاصره کامل دمشق و رسیدن تروریست ها به میدان امویین و تصرف ساختمان وزارت دفاع در ۱۸ جولای ۲۰۱۲، بشار اسد در قدرت باقی بماند. اما او با کمک ارتش عربی سوریه، طرفدارانش و حمایت ایران، روسیه و حزب الله در معادلات میدانی برتری یافت و در قدرت باقی ماند و مخالفانش در عرصه بین المللی از روی استیصال مجبور به پذیرش او شدند.( خبرگزاری تقریب: سه شنبه 19 ارديبهشت ۱۴۰۲ ساعت ۷:۵۹ - ۷:۵۹ - کد مطلب : 592838 )

ایران به دنبال روابط نزدیک با قدرت های نوظهورجهانی

اسدالله افشار

ایران با تلاش برای ایجاد روابط قوی تر با کشورهای بانفوذ آسیایی، انگیزه ای برای عضویت در سازمان همکاری شانگهای (SCO) پیدا کرد. متأسفانه رسانه های غربی همواره رویکرد ایران را منفی نشان داده اند.

در 14 جولای 2023، وب‌سایت Worldcrunch مقاله‌ای با عنوان «چرا ایران بیش از پیش به روسیه و چین متکی است» منتشر کرد که در آن دیدگاه منفی نسبت به سیاست نگاه به شرق ایران به تصویر کشیده شد.

این مقاله نشان می دهد که عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای منجر به تسلط چین بر ایران شد. علاوه براین، استدلال می‌کند که ایران در ازای مشارکت در سازمان، تنها از مزایای اقتصادی اندکی برخوردار می‌شود.

در این گزارش، نویسنده به چگونگی علاقه سه قدرت برتر سازمان به دستیابی به نفت و سنگ آهن ارزان قیمت ایران پرداخته است. نویسنده همچنین توضیح می‌دهد که چین و روسیه در ازای دسترسی به منابع ایران از ایران محافظت می‌کنند و از ایران در برابر دولت‌های غربی و اعتراضات داخلی محافظت می‌کنند. با این حال، به نظر می رسد اطلاعات ارائه شده در این گزارش بخشی از تلاش های مداوم دولت های غربی برای خنثی سازی پیشرفت های صورت گرفته در ایران است.

علیرغم آنچه این گزارش نشان می دهد، ایران به دنبال حمایت چین یا روسیه نیست. عضویت ایران در این سازمان ریشه در درک دقیق این کشور از شرایط منحصر به فرد پیرامون مسائل منطقه ای و بین المللی دارد. بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که قرن آینده تحت سلطه آسیا خواهد بود و چین قبلاً به عنوان یک قدرت بزرگ شناخته شده است. انتظار می‌رود در دهه‌های آینده، هند نیز افزایش نفوذ مشابهی را تجربه کند.

پیش‌بینی می‌شود که در سال‌های آینده، رویدادهای مهم جهانی از اروپا دور شده و در آسیای مرکزی، که به آن آسیای میانه نیز گفته می‌شود، رخ دهد. تمرکز ایران بر این منطقه استراتژیک نشان دهنده تمایل این کشور برای تأثیرگذاری بر آینده جهان است. این نشان دهنده انحراف از روند رویدادهای مهم بین المللی در اروپا است که برای چندین قرن وجود داشته است.

شایان ذکر است که مقامات مختلف ایران تلاش کرده اند روابط مثبتی با دولت های اروپایی ایجاد کنند. اخیرا ایران با میانجیگری اتحادیه اروپا موافقت کرد و تعهدات قابل توجهی در رابطه با برنامه هسته ای خود پذیرفت. این کار به منظور رعایت مکانیسم های بین المللی و جذب سرمایه گذاری از سوی دولت های غربی انجام شد. با وجود این، دولت های اروپایی نتوانستند یک کانال تهاتری محدود برای تجارت با ایران ایجاد کنند. در نتیجه، ایران تمرکز خود را بر بهبود روابط با همسایگان و پیروی از سیاست اوراسیاگرایی تغییر داد و راهبردهای قبلی خود را جایگزین کرد.

علاوه بر نکات فوق، قابل ذکر است که ایران روابط مستحکم و قوی تری با قدرت های آسیایی نسبت به قدرت های غربی دارد. این امر منجر به اجرای سیاست «نگاه به شرق» و تقویت روابط با شرق شده است. پیشینه تاریخی مشترک یکی از عوامل مشترک ایران، چین و هند است. هر سه ملت تحت تأثیر استعمارقرار گرفته اند.

دومین شباهت بین این کشورها، دیدگاه کنونی آنها نسبت به نظم بین المللی است. روسیه، چین و ایران به دلیل نارضایتی ازجایگاه فعلی خوددرنظام جهانی، تجدیدنظرطلبان محسوب می شوند. علیرغم داشتن راهبردها و رویکردهای متمایزبرای دستیابی به اهدافشان، آنها این باوررا دارند که نظم موجود ظالمانه است، که بر توسعه روابط آنها تأثیر منفی می گذارد.

تصمیم ایران برای تعامل با قدرت های آسیایی از طریق سازمان همکاری شانگهای ناشی از دلایل استراتژیک حیاتی بود. اما منافع خاص نیز علاقه ایران به این سازمان را توضیح می دهد. برای اولین بار، این اولین عضویت ایران در یک سازمان منطقه‌ای با عملکرد امنیتی از زمان حضورش در سازمان پیمان مرکزی (CENTO) است که قبلاً به عنوان سازمان پیمان خاورمیانه (METO) شناخته می‌شد. ایران با پیوستن به سازمان همکاری شانگهای این شانس را دارد که با سایر اعضا در رزمایش های نظامی مشترک برای مقابله با تروریسم تکفیری شرکت کند. این امر به تدریج روابط نظامی ایران با سایر کشورهای عضو را تقویت خواهد کرد.

قابل ذکر است که ایران با هیچ کشور آسیای مرکزی به جز ترکمنستان مرز مستقیم ندارد. با این حال، با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از نفوذ فرهنگی ایران به آسیای مرکزی کشیده شده است، برقراری ارتباط بین ایران و کشورهای آسیای مرکزی از طریق سازمان همکاری شانگهای می تواند روابط خارجی ایران را به طور قابل توجهی بهبود بخشد. این مشارکت می تواند منجر به افزایش مبادلات و سرمایه گذاری خارجی و گسترش فرصت های گردشگری در داخل ایران شود.

علاوه بر این، ایران از ارائه لیست گروه های تروریستی توسط سازمان همکاری شانگهای سود می برد زیرا به ایران اجازه می دهد از هرگونه تهدید احتمالی علیه گروه های وابسته به جنبش مقاومت فلسطین جلوگیری کند. همچنین عضویت در این سازمان امنیتی ایران را قادر می سازد تا در زمینه صادرات تسلیحات به آسیای مرکزی با ترکیه رقابت کند. تاسیس اخیر کارخانه تولید هواپیماهای بدون سرنشین ایرانی در تاجیکستان، پتانسیل ایران را به عنوان تامین کننده تسلیحات در منطقه نشان می دهد.

ذکراین نکته ضروری است که حضورایران دراین سازمان برای کشورهای آسیایی قابل توجه است.این گزارش با تأکید بر عرضه نفت ایران به هند و چین، این واقعیت را نادیده می گیرد. باید اذعان داشت که روابط مستحکم ایران با این کشورها باعث شده تا نفت و محصولات جانبی آن به منبع درآمد قابل توجهی برای ایران تبدیل شود. علاوه براین، نقش قابل توجهی در توسعه این بازارهای نوظهور ایفا کرده است.

اهمیت ایران فراتر از عضویت سیاسی آن در سازمان شانگهای است. موقعیت استراتژیک ژئوپلیتیکی آن به نفع قدرت های اقتصادی آسیا، چین و هند است، زیرا هدف آنها تقویت کریدورهای تجاری و حمل و نقل است. ابتکار کمربند و جاده چین که به نام یک کمربند یک جاده (OBOR) نیز شناخته می شود، آسیای شرقی را از طریق آسیای مرکزی به اروپا متصل می کند. ایران در میانه این پروژه قرار دارد. علاوه بر این، ایران هند را از طریق کریدور شمال-جنوب به اروپا متصل می کند و آن را به یک حلقه حیاتی در شبکه حمل و نقل منطقه تبدیل می کند. ایران همچنین مقرون به صرفه ترین مسیر برای اتصال آسیای مرکزی به آب های آزاد و هند است و در نتیجه نقش بسزایی در اقتصاد این کشورها ایفا می کند.

نادیده گرفتن روابط دوستانه ایران با چهار منطقه قفقاز، آسیای جنوبی، آسیای مرکزی و آسیای جنوب غربی غیرممکن است. ایران از نظر ژئواستراتژیک در چهارراه اتصال قدرت های پیشرو در این مناطق قرار گرفته است. بنابراین، هند و چین نمی توانند موضع ایران را در تکمیل هیچ یک از کریدورهای ذکر شده نادیده بگیرند.

ایران همچنین نقش مهمی در مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر ایفا می کند که با هدف اصلی این سازمان همسو است. روابط قوی ایران با چین، یکی از اعضای حیاتی سازمان همکاری شانگهای، برای مقابله با تروریسم، تجزیه طلبی و افراط گرایی مذهبی ارزشمند است.

تقویت روابط بین ایران و قدرت های آسیایی از نظر استراتژیک برای همه طرف های درگیر ضروری است. با این حال، به نظر می رسد واکنش رسانه های غربی به این همکاری ناشی از ترس آنها از متحد شدن ایران و قدرت های آسیایی برای به چالش کشیدن نظم غربی است.[1]

«سید ابراهیم رئیسی» پس از آغاز دوره ریاست جمهوری خود در مرداد ماه ۱۴۰۰ برنامه سیاست خارجی خود را اعلام و در عرصه‌های منطقه‌ای و جهانی اهدافی را دنبال کرد. دولت سیزدهم تمرکز اصلی خود را بر پیگیری منافع ملی با نگاه به شرق و قدرت‌های نوظهور غیرغربی بنیان نهاد. دولت سیزدهم با دیپلماسی حضور و همکاری با کشورهای مختلف نشان داده است که راه همکاری با دنیا و کشورهای تأثیرگذار در مجامع عمومی و گروه‌ها و سازمان‌های چندملیتی را به خوبی می‌داند و این نهادها نیز به خوبی مواضع ایران را درک کرده و در مقابل اقتدار دیپلماسی ایران دست دوستی دراز کرده‌اند. و البته این مهم را حتی کارشناسان و اندیشکده‌های غربی این گونه ارزیابی کرده اند که اولویت «سیدابراهیم رئیسی» در سفرهای خارجی تقویت روابط سیاسی و اقتصادی تهران با قدرت‌های نوظهور جهان می باشد تا ضمن کاهش تأثیر تحریم و فشار غرب، ایران را به بازیگری تأثیرگذار در برپایی نظام چندقطبی تبدیل کند.

«کنت کاتزمن» تحلیلگر سابق CIA و کارشناس مسائل ایران در مصاحبه ای با موسسه مطالعاتی «U.S. Institute of Peace» تصریح کرد اولویت‌های رئیسی کاهش تنش با همسایگان ایران و تقویت روابط با قدرت های آسیایی به ویژه چین و روسیه بوده است. در این راستا رئیسی همچنین بر گسترش تجارت ایران با کشورهای آسیای مرکزی، همسایگان و حتی قدرت‌های اقتصادی در حال رشد تمرکز کرد تا از این طریق تاثیر تحریم‌های آمریکا را حتی بدون توافق برجام کاهش دهد.[2]

«آرشین ادیب مقدم» استاد سیاست و مطالعات بین‌المللی در دانشکده مطالعات شرقی و آفریقایی لندن (SOAS) اعتقاد دارد: ما در میانه یک تجدید نظم مهم در سیاست جهانی هستیم که پیوند ایران و چین را باید بخشی از این دگرگونی جدید و مهم دانست. روسیه و چین هر دو عضو سازمان همکاری شانگهای -یک سازمان سیاسی، اقتصادی و امنیتی اوراسیایی- هستند و در سپتامبر سال گذشته ایران تفاهمنامه‌ای برای پیوستن به این سازمان امضا کرد. این گروه قصد دارد به عنوان وزنه تعادلی در برابر نفوذ غرب عمل کند.[3]

قرن 21 متعلق به آسیا است و آسیا با تمام ظرفیت ها و پتانسیل ها و ویژگی هایش از ارتباطات اقتصادی، مالی، فرهنگی، امنیتی و سیاسی گرفته تا منابع سرشار انسانی تمام ناشدنی حرف های جدیدی برای دنیای خسته از سلطه استکباری غرب خواهد داشت و قطعا این آسیای بیدار و آگاه با تغییر رویکردجدیدش بازگشتی دوباره به مرکز ثقل اقتصاد جهانی و درنتیجه مرکز ثقل سیاست جهانی خواهد داشت و مسلما در ظهور پرشکوه دوباره نقش مهم حیاتی خود را با مدیریت منافع اقتصادی در تمام عرصه ها با لحاظ کردن مسائل امنیتی با خلاقیت در جهت حفظ تعادل در روابط بین المللی ایفا خواهد نمود و بلا شک ایران یکی از مؤثرترین کشورها در تحقق این آسیای جدید در نظم نوین جهانی در شکل دهی نظام چندقطبی نظام بین الملل خواهد بود.

جمعه: 13 / 05 / 1402- 17 محرم الحرام 1445- 4 آگوست 2023

1. Salehi. Ali. Why is Iran seeking close ties with emerging powers. Tehran Times (TT ). July 30, 2023 - 22:30

[2] - خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران(ایرنا): چهارشنبه 17 خرداد ماه 1402- کد خبر: 85131837.

[3] - همان.

قرآن سوزی؛ توطئه بی شرمانه استکبارغرب و صهیونیزم

اسدالله افشار

در سال 2023، چند نوبت قرآن سوزی با چراغ سبز دولت سوئددر سوئد انجام شد که مهم ترین آنها در 28 ژوئن 2023 رخ داد، زمانی که یک پناهجوی 37 ساله عراقی صفحات قرآن را بیرون از مسجد استکهلم پاره کرد وبه آتش کشید. این حادثه اعتراضات و محکومیت های بین المللی به ویژه در جهان اسلام را برانگیخت. در20 ژوئیه، این شخص دوباره به قرآن در استکهلم هتک حرمت کرد ودر نتیجه اعتراضات و حملات بیشتری از جمله آتش زدن سفارت سوئد در بغداد از یک روز قبل آغاز شد.

این امر منجر به اعتراضات متعددی در دانمارکی شد که سابقه قرآن سوزی داشته است و این بار باز این عمل شنیع و فضاحت باریعنی قرآن سوزی دراین کشورودرخارج ازسفارتخانه‌های چندین کشور مسلمان سوزانده شد.

در ژانویه 2023، راسموس پالودان، سیاستمدار راست افراطی دانمارکی-سوئدی، یک نسخه از قرآن را در خارج از سفارت ترکیه سوزاند و باعث شد که خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه، مذاکرات با سوئد را بر سر عضویت این کشور در ناتو به حالت تعلیق درآورد.[1] این در میان تظاهرات های طرفدار کردها و ضد ناتو در خارج از سفارت صورت گرفت.[2]

سلون مومیکا مردی 37 ساله است که در سال 2018 پس از فرار از عراق به عنوان پناهنده به سوئد نقل مکان کرد. او مسیحی شده و اکنون به عنوان یک ملحد شناخته می شود. وی خواستار ممنوعیت قرآن در سوئد شده است.[3] در 28 ژوئن، او در پشت سر افسران پلیس در بیرون مسجد استکهلم ظاهر شد و دو پرچم سوئد را در دست داشت در حالی که Du gamla، du fria، سرود ملی سوئد از بلندگوها پخش می شد قرآن را پاره کرده و آتش زد. یکی از حاضران مسلمان که شاهد این حرکت زشت و ناپسند بود به عنوان معترض قصد پرتاب شیی به سوی او را داشت که دستگیر شد![4] این رویداد توطئه آمیز در عید قربان،که یکی ازاعیاد بزرگ در اسلام می باشد رخ داد.[5]

در پی این توطئه بیشرمانه، پلیس استکهلم اعلام نمود که درخواست‌های بیشتری برای مجوز سوزاندن قرآن،[6]و همچنین درخواست‌هایی برای سوزاندن تورات و انجیل در خارج از سفارت اسرائیل دریافت کرده است. که البته آن ها بعداً لغو شدند.[7]

در هفته های بعد چندین اعتراض در دانمارک نیز در این خصوص روی داده است که یادآوری می شود:

- در 24 ژوئیه، یک قرآن در خارج از سفارت عراق توسط Danske Patrioter سوزانده شد.[8]

- در 25 ژوئیه، معترضان یک قرآن را در بیرون سفارت مصر در کپنهاگ سوزاندند.[9]

- در همان روز یک قرآن در بیرون سفارت ترکیه سوزانده شد.[10]

- در 31 ژوئیه در مجموع هفت قرآن سوزی برنامه ریزی شد.[11]

واکنش و خشم شدید ملت‌ها و دولت‌های اسلامی

موضوع هتک حرمت قرآن کریم در سوئد در روز‌ها و هفته‌های اخیر سبب شده تا انتقاد‌ها از رویکرد و اقدام غیرمسئولانه این کشور افزایش یافته و کشور‌ها و سازمان‌های مختلف برمحکومیت بی احترامی به کتب مقدس تأکید کنند.

همان گونه که بیان شد اقدام دوباره «سلون مومیکا» تبعه عراقی مقیم کشور سوئد در اهانت به قرآن کریم که مرحله اول آن در اوایل تیر ماه و قبل از عید قربان و مرحله دوم آن ۲۸ تیر ماه سال جاری و با هماهنگی کامل پلیس و دولت سوئد انجام شد، یکبار دیگر مسلمانان را دور هم جمع کرد و به واکنش محکم وا داشت.

اقدام جسارت بار«سلون مومیکا» که درحمایت دولت وپلیس سوئد و با توطئه صهیونیستی انجام شد، با واکنش و خشم شدید ملت‌ها و دولت‌های اسلامی روبرو گردیده و اکثر کشورهای اسلامی و مردم آنها به آن واکنش نشان دادند که برخی از آن ها در ذیل اشاره می گردد:

1-در 2 ژوئیه 2023 دو تظاهرات در خارج از باشگاه مطبوعات کراچی در محکومیت آتش زدن برگزار شد.[12] در اسلام آباد پاکستان، افسران پلیس از راهپیمایی حامیان گروه مذهبی جماعت اسلامی به سمت سفارت سوئد در طول یک تجمع جلوگیری کردند.[13]

2-در29 ژوئن، پس ازآنکه مقتدی الصدر،روحانی عراقی، سوئد را "دشمن اسلام" خواند، معترضان به سفارت سوئد دربغداد یورش بردند.[14] معترضان برای مدت کوتاهی وارد ساختمان شدند.[15] در 19 ژوئیه، پس از توطئه برنامه ریزی شده دیگری برای سوزاندن قرآن، سفارت سوئد در بغداد توسط معترضان به آتش کشیده شد. دولت عراق از سفیر سوئد خواست خاک عراق را ترک کند. عراق مصمم است روابط خود با کشور سوئد قطع و فعالیت های اقتصادی و تجاری سوئد در عراق را ممنوع نماید.[16]

ایالات متحده از نیروهای امنیتی عراق به دلیل عدم جلوگیری از تهاجم معترضان به محوطه سفارت انتقاد کرد.[17]

3- در پاسخ به این آتش‌سوزی‌ موهن، شبه‌نظامیان اصحاب الکهف که در بغداد فعال هستند، درتلگرام علیه سیاستمداران خبیث سوئد که از نوکران غرب و صهیونیزم بشمار می آیند موضع گرفته و محکوم کردند.[18]

4- موضع خنده داردولت سوئد

دولت سوئد این آتش زدن را محکوم کرد و آن را "اسلام هراسی" خواند و گفت که منعکس کننده دیدگاه دولت نیست.[19] این حوادث باعث ایجاد بحث در سوئد در مورد آزادی بیان و حق توهین، در مقابل آنچه که در قوانین سوئد سخنان نفرت انگیز است، ایجاد کرد.[20] سوئد گفته است که شبکه‌های اطلاعات نادرست مورد حمایت روسیه به دروغ ادعا می‌کنند که دولت سوئد از آتش‌سوزی برای تضعیف شانس سوئد برای پیوستن به ناتو حمایت کرده است.[21] پلیس سوئد پرونده اتهامات اولیه را علیه مردی که در ژوئن 2023 در خارج از مسجدی در استکهلم سوزانده بود، تشکیل داد و دادستان های ایالتی سوئد تصمیم خواهند گرفت که آیا او را به طور رسمی متهم کنند یا نه؟ اگر آنها او را متهم کنند، آنگاه این بر عهده یک قاضی سوئدی خواهد بود تا اعلام نظرکندآیا اقدامات وی براساس قانون فعلی جرم بوده است یاخیر؟[22] در30 ژوئیه، نخست وزیرسوئد اولف کریسترسون گفت که سوئد در"جدی ترین وضعیت امنیتی از زمان جنگ جهانی دوم" قرار دارد.[23]

5- موضع تأمل برانگیزدولت دانمارک

وزیرامورخارجه دانمارک؛ "لارس لوکه راسموسن" در30 ژوئیه گفت که؛ سوختن، اعمالی عمیقا توهین آمیز و بی پروا است که توسط افراد کمی انجام می شود. این افراد اندک و قلیل نماینده ارزش هایی نیستند که جامعه دانمارک براساس آن بنا شده است." او در ادامه اظهار داشته؛ تلاش می‌کند راه‌های قانونی برای جلوگیری از سوزاندن قرآن در مقابل سفارتخانه‌های کشورهای دیگر پیدا کند.[24]

6- موضع طالبان در افغانستان

افغانستان تمام فعالیت‌های سوئد را که شامل گروه‌های امدادگر سوئدی می‌شد، به حالت تعلیق درآورد و گفت که این ممنوعیت تا زمانی که سوئد عذرخواهی نکند، تصمیم گرفته شده به قوت خود، فعال باقی خواهد ماند.[25]

7- موضع ایران

«حسین امیرعبداللهیان»، وزیر امور خارجه کشورمان با انتشار توییتی نوشت: تکرار اهانت به ساحت مقدس قرآن کریم و رفتار غیرمسئولانه دولت سوئد در همراهی با این اقدام نفرت انگیز به شدت محکوم است.

«امیرعبداللهیان» افزود: توهین به عقاید و کتب آسمانی در هیچ یک از ادیان‌الهی جایگاهی ندارد؛ ایران در کنار دیگر کشور‌های اسلامی و معتقد به کتب آسمانی آماده‌ی اقدامات هماهنگ بازدارنده است.

از سوی دیگر وزرای امور خارجه ایران و عراق در گفت‌وگویی تلفنی، اهانت به قرآن کریم در سوئد را قویا محکوم کردند.

بر این اساس در گفت‌وگوی تلفنی «حسین امیرعبداللهیان» و «فواد حسین»، طرفین اهانت به قرآن کریم را اهانت به عقلانیت و آزادی بیان خواندند و رفتار غیرمسئولانه دولت سوئد را نکوهش و محکوم کردند.

«ناصرکنعانی»، سخنگوی وزارت امورخارجه کشورمان نیز اعلام کرد که در واکنش به هتک حرمت مجدد به ساحت مقدس قرآن کریم درکشور سوئد، سفیرسوئد درتهران ازسوی سخنگوی وزارت امورخارجه، احضار و مراتب اعتراض شدید کشورمان نسبت به این اقدام موهن به وی ابلاغ شد.

وی گفت: تکرار بی‌حرمتی به قرآن کریم و مقدسات اسلامی در سوئد را به شدت محکوم می‌کنیم و مسئولیت کامل پیامد‌های تحریک احساسات مسلمانان جهان را متوجه دولت سوئد می‌دانیم.

«کنعانی» افزود: ادامه بی‌حرمتی به مقدسات اسلامی ونفرت پراکنی ازاین راه، مصداق کامل خشونت سازمان یافته و اقدامی خصمانه علیه ۲ میلیارد جمعیت مسلمان جهان، انسان‌های خداباورو پیروان ادیان آسمانی تلقی می‌شود.

8- بیانیه دبیرکل سازمان ملل

بر اساس بیانیه سخنگوی سازمان ملل، «آنتونیو گوترش»، دبیرکل سازمان ملل در دیدار با نمایندگان سازمان همکاری اسلامی در ساختمان سازمان ملل در «نیویورک» تاکید کرد که این سازمان بر اجرای قطعنامه شورای حقوق بشر جهت مبارزه با نفرت مذهبی تلاش می‌کند.

در این بیانیه آمده است که «گوترش» ضمن همبستگی با جامعه مسلمانان، نابردباری، خشونت و اقدام‌های اسلام هراسانه را که سبب افزایش تنش، ایجاد تبعیض و افراط گرایی می‌شود، محکوم می‌کند.

در عین حال «استفان دوجاریک» سخنگوی سازمان ملل در جمع خبرنگاران در رابطه با هتک حرمت مجدد قرآن کریم در سوئد اظهار کرد: کاملا روشن است که بی احترامی به کتب مقدس و اماکن عبادت غیر قابل قبول است، اما متاسفانه به شکلی تاریخی از چنین اقدام‌هایی برای تحریک استفاده می‌شود.

وی افزود: احترام مردم به مذهب یکدیگر امری مهم است.[26]

9- واکنش دبیرکل حزب الله لبنان به هتک مجدد حرمت قرآن کریم

«سیدحسن نصرالله»، دبیرکل حزب الله لبنان درواکنش به هتک مجدد حرمت قرآن کریم گفت: ملت‌های مسلمان باید از دولت‌های خود بخواهند که سفرای سوئد در این کشور‌ها را اخراج کرده و خودشان نیز پس از نماز جمعه، تحصن کنند.

وی ضمن درخواست از دولت لبنان مبنی بر خارج کردن سفیر خود از سوئد، اظهارکرد: دولت لبنان باید سفیر سوئد را در اعتراض به هتک حرمت به مقدسات مسلمانان اخراج کند.

دبیرکل حزب الله لبنان با اشاره به این که هر مسلمانی باید به مسئولیت خود در قبال امت اسلامی عمل کند، گفت: به نظر می‌رسد که موساد در پس این فتنه قرار دارد.[27]

10- بیانیه عربستان سعودی

وزارت خارجه عربستان در واکنش به هتاکی مجدد به قرآن کریم در سوئد بیانیه‌ای منتشر کرد.

در این بیانیه آمده است که عربستان اقدام مقام‌های سوئدی مبنی بر اعطای مجوز به افراط گرا‌ها جهت آتش زدن نسخه‌ای از قرآن کریم را محکوم کرده و آن را مردود می‌داند.

در بیانیه وزارت خارجه عربستان همچنین آمده است که این وزارت خانه ضمن احضار کاردار سفارت سوئد از دولت این کشور خواسته است که همه اقدام‌های مخالف با آموزه‌های ادیان را متوقف کند.[28]

در هرصورت کشورهای مطرح جهان اسلام همانندترکیه، اردن، قطر، سوریه و... هرکدام جداگانه این توطئه و اهانت های ذلت بار دموکراسی تهوع آور بزک شده غربی را محکوم و خواستار برخورد با این عناصر خودفروخته ملحد شدند.

دو نکته آخراین که:

1- درتاریخ 2 ژوئیه، سازمان همکاری های اسلامی اعلام نمودکه؛ حقوق بین الملل وسایر اقدامات جمعی برای جلوگیری از تکرارآن درحوادث آینده که مربوط به هتک حرمت قرآن می شود لازم و واجب است.[29]

2- در تاریخ 12 ژوئیه ، شورای بی خاصیت حقوق بشر سازمان ملل متحد در پاسخ به حادثه سوزاندن قرآن، حكم "مقابله با نفرت مذهبی را كه همراه با تبعیض ، خصومت یا خشونت" است، اتخاذ كرد.[30]

این حکم نیزمانند همه تصمیمات شورا، قانونی و الزام آور نیست که اگر تا امروز این احکام صادره در جامعه بین الملل محلی ازاعراب داشت هرگز این گونه مسائل مشمئز کننده به نام دموکراسی و آزادی بیان دروغین رخ نمی داد.

پنجشنبه: 12 / 05 / 1402- 16 محرم الحرام 1445- 3 آگوست 2023

1. Hajjaji, Danya (21 January 2023). "Turkey condemns burning of Qur'an during far-right protest in Sweden". The Guardian. Retrieved 25 July 2023.

2. "Quran-burning in Sweden exacerbates tensions with Turkey over NATO bid". Politico. 22 January 2023. Retrieved 25 July 2023.

3. "From militia leader to refugee: The backstory of the man who burned a Koran in Sweden". 10 July 2023.

4. "Countries condemn desecration of Quran in Sweden". Al Jazeera. 29 June 2023.

5. Rubin, Alissa J.; Kwai, Isabella (29 June 2023). "Sweden Is Condemned in the Muslim World for Allowing Burning of Quran". The New York Times.

6. "Quran burnings have Sweden torn between free speech and respecting minorities". AP News. 5 July 2023. Retrieved 25 July 2023.

7. Staff, ToI (15 July 2023). "Activist backs off Sweden Torah burning: Trying to draw attention to Quran desecration". Times of Israel. Retrieved 25 July 2023.

8. https://www.bbc.com/news/world-europe-66356350- https://www.aljazeera.com/news/2023/7/28/saudi-arabia-summons-denmarks-charge-daffaires-over-quran-burnings.

9. https://www.politico.eu/article/far-right-group-burn-quran-copenhagen-denmark.

10. https://www.politico.eu/article/far-right-group-burn-quran-copenhagen-denmark.

11. "Sverige og Danmark vurderer tiltak mot koranbrenning". Aftenposten (in Norwegian). 31 July 2023.

12. "Protests held against desecration of Holy Quran in Sweden". 3 July 2023.

13. "CORRECTION Pakistan Sweden Quran Protest". 3 July 2023.

14. "Outcry over Quran burning in Sweden: A timeline". Al Jazeera. 20 July 2023. Retrieved 25 July 2023.

15. "Sweden Quran burning: Protesters storm embassy in Baghdad". BBC. 29 June 2023.

16. Rasheed, Ahmed; Azhari, Timour; Ringstrom, Anna (20 July 2023). "Iraq expels Swedish ambassador over planned Koran burning". Reuters. Retrieved 20 July 2023.

."Känsligt läge för Sverige och svenska företag". Tidningen Näringslivet. 21 July 2023

Nordenberg/TT, Joakim Goksör/TT, Helena (21 July 2023). "Muslimska länder bojkottar svenska varor" – via www.svd.se.

17. "US condemns attack in Swedish Embassy in Baghdad, criticizes Iraq security". Reuters. 20 July 2023. Retrieved 25 July 2023.

18. "Militärgrupp uppmanar till våld: "Sök efter varje svensk"" [Militant group calls for violence: "Search for every Swede"]. www.tv4.se.

19. "Sweden government condemns 'Islamophobic' Quran burning". Al Jazeera. 2 July 2023. Retrieved 25 July 2023.

20. "Quran burnings have Sweden torn between free speech and respecting minorities". AP News. 5 July 2023. Retrieved 25 July 2023.

21. "Russia 'using disinformation' to imply Sweden supported Qur'an burnings". The Guardian. 26 July 2023. Retrieved 27 July 2023.

22. AP, July 21, 2023 0:46 AM, Why Does Sweden Allow Quran Burnings? It Has No Blasphemy Laws, https://www.voanews.com/a/why-does-sweden-allow-quran-burnings-it-has-no-blasphemy-laws-/7190103.html

23. "Statement by Prime Minister Ulf Kristersson". Government Offices of Sweden. 30 July 2023.

24. "Denmark to seek legal means to prevent Quran burnings". Al Jazeera. 30 July 2023.

25. "Taliban Suspend Swedish Activities in Afghanistan Over Quran". VOA News. 11 July 2023. Retrieved 15 July 2023.

[26] - خبرگزاری میزان: جمعه 30 تیر ماه 1402- کد خبر: ۴۷۲۴۶۹۰.

[27] - خبرگزاری میزان: جمعه 30 تیر ماه 1402- کد خبر: ۴۷۲۴۶۹۰.

[28] - همان.

29. "Swedish government condemns 'Islamophobic' burning of Qur'an". The Guardian. Agence France-Presse. 2 July 2023. Retrieved 25 July 2023.

30. "UN motion on Quran burning: How did your country vote?". www.aljazeera.com. Retrieved 25 July 2023.

Henley, Jon (12 July 2023). "UN rights council approves resolution on religious hatred after Qur'an burning". The Guardian.

انفجار تروریستی پاکستان؛ غیرانسانی و جنایتکارانه!

اسدالله افشار

گروه دولت اسلامی( موسوم به داعش) مسئولیت انفجار تروریستی یکشنبه 8 مرداد 1402 را که در جریان یک راهپیمایی در شمال غرب پاکستان انجام شده و منجر به کشته شدن دستکم 54 نفرو جراحت 100 نفر گردیده بر عهده گرفت. مقامات اعلام کرده بودند که گروه جهادی داعش در استان خراسان (ISKP) پشت حمله روز یکشنبه بوده است. خبرگزاری اعماق داعش دوشنبه شب آن را تأیید نمود و عکس این بمب گذار انتحاری را منتشر کرد.

این رسانه خبری گفت:"یک مهاجم انتحاری ازدولت اسلامی... ژاکت انفجاری خودرادرمیان جمعیت منفجر کرد."

ISKP، شاخه ای از دولت اسلامی که مرکز آن در افغانستان است، خود را دشمن طالبان افغانستان اعلام کرده و آنها را به عدم تحمیل یک رژیم اسلامی سختگیرانه متهم می کند و در پشت چندین حمله مرگبار اخیر که روحانیون، دیپلمات ها و مدارس را در افغانستان هدف قرار می دهد، بوده است. همچنین JUI-F را به دلیل ارتباط با طالبان و دولت پاکستان محکوم و هدف قرار داده و این حزب را به خیانت به اصول اسلامی خود متهم کرده است.

انفجار روزیکشنبه در حین برگزاری همایش مردمی عضو و هوادار حزب "جمعیت علمای اسلام" در منطقه باجور واقع در ایالت خیبرپختونخوا صورت گرفت. پاکستان هم اکنون با موج فزاینده ای از حملات شبه نظامیان روبروست که با آن ها مبارزه می کند.

همان گونه که بیان شد این بمب گذاری انتحاری در گردهمایی یک حزب طرفدار طالبان در خیبر پختونخوا، استانی هم مرز با افغانستان که به دلیل حملات گروه های شبه نظامی از جمله طالبان پاکستان و شاخه منطقه ای دولت اسلامی با وضعیت امنیتی به سرعت رو به افول مواجه شده است، روی داد.[1]

یکی از مقام‌های پاکستانی گفت که یکی از رهبران اصلی این جنبش در این انفجار کشته شد. مجروحان این حادثه تروریستی به بیمارستان‌ها انتقال یافته اند. آمبولانس‌ها در حالی به محل رسیده‌اند که شمار بسیاری از پلیس منطقه را محاصره کرده‌اند.

رهبراین جنبش با بیان اینکه حادثه امروز حمله به بشریت بود، گفت: «این انفجار را محکوم می‌کنم و می خواهم به مردم پیام بدهم که این جهاد نیست بلکه تروریسم است.»

ارتش پاکستان اعلام کرده که در عملیات ضد تروریستی در سال جاری در مجموع ۱۴۱ پرسنل امنیتی کشته و ۱۲۲ نفر زخمی شده‌اند ارتش پاکستان اخیرا نیز از کمین تروریست‌ها علیه نیروهای امنیتی و کشته و مجروح شدن چند نظامی در ایالت «بلوچستان» در جنوب غربی پاکستان خبر داد.[2]

بیش از1000 نفر در راهپیمایی جمعیت علمای اسلام(JUI-F) شرکت کردند.این جمعیت یک حزب اسلامگرای محافظه کاراست و بخشی از ائتلاف حاکم محسوب می شود و روابط نزدیکی با طالبان در افغانستان و چندین حزب منطقه ای شناخته شده دارد. پزشکان در بیمارستان های محلی گفتند که قادر به درمان 200 مجروح نیستند و باید ده ها نفرازآنان با هلیکوپتربرای درمان به استان های دیگرمنتقل شوند. وضعیت اکثر زخمی‌های این انفجار بحرانی گزارش شده است.

حزب جمعیت علمای اسلام به ریاست مولانا فضل الرحمان با صدور بیانیه‌ای انفجار تروریستی در گردهمایی هواداران خود را محکوم کرد.

حوادث تروریستی طی دو سال اخیر به طور بی سابقه‌ای درپاکستان شدت یافته است. طی یکسال گذشته گروه تحریک طالبان پاکستان مسوولیت بسیاری از عملیات‌های بمب‌گذاری و انتحاری را در پیشاور و دیگر مناطق ایالات خیبرپختونخوا و بلوچستان را برعهده گرفته است.[3]

طالبان پاکستان درخصوص این انفجار تروریستی سریعا اعلام موضع کرده و گفته است که "این گونه جنایات به هیچ وجه قابل توجیه نیست".

حافظ حمدالله، سناتور و سخنگوی JUI-F، گفته است اگر چه او در این تجمع حاضر نبوده و حضور در این تجمع را از دست داده است اما این انفجار انتحاری تروریستی یک شکست بزرگ امنیتی برای نیروهای امنیتی و دولت است، و آن را محکوم می کند.

حمدالله قاطعانه اعلام نموده فعالیت سیاسی JUI-F در انتخابات عمومی پاکستان که قرار است تا اکتبرمیلادی جاری برگزار شود، متوقف نخواهد شد. وی گفت: «این حملات ما را از تجمع و شرکت در راهپیمایی های انتخاباتی باز نمی دارد.

این بمباران آخرین حادثه خشونت‌آمیزدرخیبر پختونخوا بود، منطقه‌ای که در ماه‌های اخیر تقریباً هفتگی مورد حملات شبه‌نظامیان قرارگرفته است، که عمدتاً توسط جنگنده‌های تحریک طالبان پاکستان[4] انجام می‌شود و دولت و ارتش برای تحت کنترل درآوردن آن تلاش کرده‌اند.

در طول دولت قبلی درزمان نخست وزیر وقت، عمران خان، صدها جنگجوی تحریک طالبان پاکستان به عنوان بخشی از یک برنامه شکست خورده توانبخشی از افغانستان به خیبر پختونخوا بازگردانده شدند. از آن زمان، تعداد فزاینده‌ای از ستیزه‌جویان طالبان حملات مستمری را بر پست‌های نظامی و پلیس در این ایالت انجام داده‌اند، از جمله در ماه ژانویه که ستیزه‌جویان تحریک طالبان پاکستان بیش از80 نفر را در یک انفجار انتحاری در مسجدی در پیشاور، مرکز این استان کشتند.

گزارش وزارت امور خارجه ایالات متحده در ماه مارس هشدار داد که TTP و ISKP در حال افزایش در خیبر پختونخوا هستند و تحریک طالبان پاکستان در تلاش برای به دست گرفتن حکومت ایالتی و ایجاد قوانین شرعی هستند.ISKP درسال 2015 تأسیس شد اما تنها درچند سال گذشته به عنوان یک نیروی جهادی برجسته در منطقه ظاهر شده است.

زاهد حسین، یک تحلیلگر سیاسی، گفت که ISKP از بی ثباتی فزاینده در منطقه مرزی برای استقرار بیشتر خود در پاکستان استفاده کرده است. حسین گفت که این نشانگر این است که پاکستان با ستیزه جویی در جبهه های متعدد در منطقه مواجه است که همچنان از کنترل خارج می شود.

او گفت: «بی ثباتی فزاینده و حملات ستیزه جویان دریچه ای را برای همه سازمان های ستیزه جو، از جمله ISKP، فراهم می کند تا حملات خود را افزایش دهند. این حملات به پلیس، تجمعات سیاسی و نیروهای امنیتی به توهم کوتاه صلح در پاکستان پایان داده است.

بسیاری از این بیم دارند که حملات بیشتری توسط گروه های شبه نظامی در آستانه انتخابات صورت گیرد که قرار است در سه ماه آینده( اکتبر2023) و در میان بحران های سیاسی چالش برانگیز برگزار شود.

محسن داور، سیاستمداری که رهبری جنبش ملی دموکراتیک در پاکستان واهل خیبرپختونخوا است، ساعاتی قبل از حمله روز یکشنبه، هشدار داد که ستیزه جویان تهدید به گسترش جنگ در خارج از مرزهای ایالتی کرده اند واظهار داشته است:«این یک جنگ افروزی تمام عیاراست. واین آتش افروزی اکنون باید خاموش شود وگرنه همه را درسراسرپاکستان درگیرکرده وآتش آن دامان همه روگرفته ودرآن خواهند سوخت.»[5]

مقامات ایران این جنایت اسفبار تروریستی را محکوم کردند

رئیس جمهور روز یکشنبه 8مرداد ماه سال جاری در پیامی به شهباز شریف نخست وزیر پاکستان به وی و مردم دوست و برادر پاکستان تسلیت گفت.

رئیسی خاطرنشان کرد: ما معتقدیم که این گونه اقدامات غیرانسانی و جنایتکارانه نتیجه ای جز ننگین برای عاملان آن نخواهد داشت.

در همان روز، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران نیز حمله تروریستی با بمب در منطقه قبیله ای باجور پاکستان را به شدت محکوم کرد.

وی همچنین به بستگان کشته شدگان، دولت پاکستان و بلاول بوتو زرداری همتای خود ابراز همدردی کرد.

امیرعبداللهیان با بیان اینکه مبارزه مؤثر با تروریسم و افراط گرایی دغدغه امنیتی مشترک دو کشور است، افزود: تروریسم پدیده شوم عصر ماست.

ناصرکنعانی، سخنگوی وزارت امورخارجه روزیکشنبه گفت که تروریست ها در پاکستان، کشور همسایه و دوست، جنایت دیگری مرتکب شده اند.

وی با دولت و ملت پاکستان و خانواده های داغدار ابراز همدردی کرد.

سخنگوی وزارت امور خارجه خاطرنشان کرد: جمهوری اسلامی در مقابله با تروریسم در کنار پاکستان است.

هنگامی که بیش از 400 عضو و هوادار حزب در روز یکشنبه در شهر خار در نزدیکی مرز افغانستان در زیر یک چادر تجمع کردند، بمب حزب جمعیت علمای اسلام-اف (JUI-F) را در استان خیبر پختونخوا پاکستان هدف قرار داد. ، مقامات گفتند.

شایان ذکراست ازسال گذشته، هنگامی که یک آتش بس بین طالبان تحریک پاکستان( Tehreek-Taliban /TTP) ودولت دراسلام آباد فروپاشید، در پاکستان افزایش حملات تروریستی رخ داده است.

TTP با شبه نظامیان طالبان در افغانستان بیعت می کند. دولت پاکستان دولت طالبان را به تأمین تروریست های TTP با پناهگاه های امن در امتداد مرزمتهم می کند؛ لذا با توجه به شرایط حاکم بر پاکستان، انفجارهای گاه و بیگاه تروریستی امنیت این کشور را به چالش کشانده و هیچ بعید نیست پاکستان با بحران های داخلی وبین المللی مواجه نگردد. ضرورت ایجاب می کند پاکستان در این خصوص چاره اندیشی نماید تا ازآسیب های این گونه حوادث تروریستی که اهدافش مشخص و معین است در امان بماند.

سه شنبه: 10 / 05 / 1402- 14 محرم الحرام 1445- 1 آگوست 2023

[1] - بلوچستان و شمال غربی استان «خیبر پختونخوا» هم مرز با افغانستان، اخیرا شاهد افزایش چشمگیر حملات شبه نظامیان بوده‌اند. در این خشونت‌ها از آغاز سال ۲۰۲۳ تاکنون صدها نفر که عمدتا نیروهای امنیتی هستند، در بمبگذاری‌های انتحاری و سایر حملات جان خود را از دست داده‌اند.

[2] - خبرگزاری فارس: یکشنبه 8 مرداد ماه 1402- ۱۶:۳۱

[3] - شبکه شرق: یکشنبه 8 مرداد ماه 1402- 17:30- کدخبر: 890371.

[4] - تحریک طالبان پاکستان نام گروهی است که فعالیت خود را از سال ۲۰۰۷ به رهبری بیت الله محسود آغاز کرد. این گروه که مرکز استقرار آنها در کمربند قبیله‌ای پاکستان در مرز افغانستان است عمدتاً از قوم پشتون و به مکتب فکری دیوبندی وابسته هستند.

5- Shah Meer Baloch in Islamabad and Hannah Ellis-Petersen in Delhi. Islamic State says it carried out Pakistan suicide bombing that killed 54. Guardian News & Media Limited or its affiliated companies. Mon 31 Jul 2023 17.00.

اسرائیل در بحران و در مسیر فروپاشی

اسدالله افشار

اسرائیل پس از تصويب لايحه جنجالي بازنگری قضایی بحث برانگیز نتانياهو در پارلمان رژيم صهيونيستي يا همان كنست دربحرانی عمیق‌ گرفتار آمده است[1]، به گونه ای که هزاران نفر از نیروهای ذخیره ارتش؛ که ستون فقرات ارتش اسرائیل محسوب می شوند تهدید کرده که سر کار حاضر نخواهند شد. رهبران نظامی اسرائیل در مورد آمادگی این سازمان برای جنگ هشدار داده و اعلام خطر نموده اند.

نشريه اكونوميست انگليس در گزارشي نوشته است: از زمان ارائه برنامه‌های نتانياهو براي تغيير قوانين قضايي طي بيش از هفت ماه گذشته، صدها هزار اسرائیلی در اعتراض به خیابان‌ها آمدند، اما علي‌رغم اين مخالفت‌ها، لايحه نتانياهو تصويب شد. مخالفان اين لايحه استدلال می‌کنند که این اصلاحات ساختار سياسي را تضعیف خواهد کرد و خطر ایجاد حکومت ديكتاتوري را در پی خواهد داشت. هزاران افسر ذخیره در نیروهای مسلح اعلام کرده‌اند که دیگر برای خدمت داوطلبانه خود حاضر نخواهند شد، اما نتانیاهو همچنان هشدارهاي عمومی را نادیده مي‌گيرد. تظاهرکنندگانی که معتقدند تل‌آويو در سراشیبی لغزنده به سوی دیکتاتوری قرار دارد، به خانه خود برنمی‌گردند. کل واحدهای ذخیره ارتش و اسکادران نيروي هوايي ممکن است، كارشان را متوقف كنند. گروه‌های بزرگ تجاری تعطیل شده‌اند و اتحادیه‌های کارگری در حال بررسی اعتصاب عمومی هستند. اعتراضات خشمگین پس از این رأی‌گیری آغاز شده است و تل‌آويو تابستان طوفانی را پیش رو دارد. [2]

این نشریه انگلیسی با‌ اشاره به تصویب لايحه جنجالي اصلاحات قضایی نتانياهو که جنبه سیاسی دارد و از منظر حقوقی به آن نقدهای فراوانی وجود دارد یادآور گشته است: طوفان در راه است! به طور قطع این طوفان قادر است رژیم صهیونیستی را با چالش ها و بحران های جدی مواجه سازد که در طول عمر 70 ساله اشغالگریش با آن مواجه نبوده و اکنون تمام کیان سیاسی این رژیم غاصب به مخاطره افتاده است و پایه های حاکمیت نامشروعش با آشوب ها که منجربه جنگ داخلی خواهد شد، فرو ریخته و فلسطین عزیز آزاد خواهد شد.

قانونی که از روز چهارشنبه 26 جولای میلادی جاری( 4 مرداد 1402)اجرایی گشته، قدرت دادگاه را برای وتو کردن تصمیمات کابینه نتانیاهو بر اساس "غیر معقول" بودن آنها سلب کرد ه است. بر اساس نظرسنجی‌ها، میلیون‌ها نفر با این تغییر مخالفت کردند که به گفته منتقدان، استقلال دادگاه‌ها زیر سئوال رفته و اقتدار آن را از بین می‌برد. این نکته نیز از سوی «يائير لاپيد»، نخست وزير پيشين رژيم صهيونيستي مورد تأكيد واقع شده و گقته است؛ اقدامات نتانياهو اسرائیل را به سمت يك نابودي داخلي کشانده و سوق می دهد.

«پاردو»، رئيس سابق موساد نيز با اعلام ناباوري از تحولات تل‌آويو گفت: «حرفی ندارم. واقعا باور نمی‌کنم که به این‌جا رسیده باشيم.»

«ایهود اولمرت»، نخست‌وزیر اسبق رژیم صهیونیستی نيز در گفت‌وگو با شبکه 4 تلویزیون انگلیس با تائيد شروع جنگ داخلي تأكيد كرد كه ما به سمت جنگی داخلی پیش می‌رویم. اولمرت در پاسخ به سؤال مجری که آیا شما واقعا به جنگ داخلی‌اشاره مي‌كنيد، تصریح کرد که بله، منظور من تمرد و نافرمانی مدنی با تمامی پیامدهای احتمالی آن بر ثبات دولت و قدرت آن برای انجام وظایف خود و فرمانبرداری بخش وسیعی از اسرائیلی‌ها از دولتی است که آن را غیرقانونی و نامشروع می‌دانند.

نتانیاهو می داند اگر نیروهای ذخیره ارتش برای مدت طولانی حاضر نشوند، به اقتدار و قدرت ارتش آسیب وارد خواهد شد و بلاشک امنیت اسرائیل به مخاطره خواهد افتاد. این یک روند تدریجی است که با توجه به حضور نیروهای ذخیره نظامی، تشکیلات نظامی تحت تأثیر قرار خواهد گرفت و باعث شکنندگی روحیه نظامیان خواهد شد. امروز نتانیاهو با اصرار بر اجرایی کردن لایحه مصوب جنجالی مذکور کلید نابودی اسرائیل را زده و به آن سرعت و شتاب داده است.

کارشناسان می گویند که این تهدید از هربُعدی به آن نگاه شود بی سابقه است و ارتش از نیروهای ذخیره خواسته است که در پست های خود باقی بمانند. نزدیک به 10000 نیروی ذخیره نظامی پیش از تصویب این لایحه بحث برانگیز روز دوشنبه 24 جولای میلادی جاری(2 مرداد1402) گفتند که در صورت تصویب این لایحه از داوطلب شدن برای انجام وظیفه خودداری می کنند. به گفته هاگاری، تعداد مخالفان هر لحظه در حال افزایش است.

یک اندیشکده صهیونیستی نوشت: توقف خدمت نظامیان، پایه‌های ارتش را تضعیف کرده و این به از بین رفتن بازدارندگی رژیم اسرائیل و تضعیف اقتصاد منجر می‌شود. اندیشکده «مطالعات امنیت» رژیم صهیونیستی در تحلیلی نوشت ارتش رژیم صهیونیستی در خطر انحلال قرار دارد و این رژیم را به سمت یک ارتش ضعیف و متزلزل سوق می‌دهد و معادله بازدارندگی منطقه‌ای را به خطر می‌اندازد. این اندیشکده در بخشی از این تحلیل نوشت: «همه اینها در بحبوحه افزایش تهدیدها در جبهه‌های مختلف اتفاق می‌افتد. ما خواستار توقف فوری قوانین یکجانبه هستیم و در عوض، اصرار داریم تغییرات از طریق یک اجماع گسترده دنبال شود».[3]

چگونه اسرائیل وارد چاله حماقت شد

پایگاه خبری وای نت در گزارشي تحلیلی یادآور است: «از این پس مورخان خواهند نوشت که چگونه اسرائیل وارد چاله حماقت شد، امروز همه مردم به طور مستقیم به چشم دیدند که چگونه افراطیون، اسرائیل را در سایه حضور یک مرد ترسو ربوده و با خود بردند.»

پایگاه خبری وای نت در گزارش تحلیلی خود مي‌نويسد كه نخست‌وزیر در بدترین شرایط بی‌مبالاتی امنیتی قرار دارد، او حتی به خود زحمت برگزاری نشست کابینه امنیتی را هم نداد تا حداقل شرایط ارتش و نیروهای ذخیره را جویا شود.

در بخش دیگری از گزارش وای نت تأکید شده است: «بسیاری از (مهاجران صهیونیست) امروز در شرایط یاس و افسردگی عمیق قرار گرفته‌اند، اما باید به آنها بگوییم که جنگ برای بازپس‌گیری دموکراسی، طولانی و مملو از فراز و نشیب است، این پایان راه نیست بلکه ابتدای آن است، باید جنگید، ما در اول راه یک جنگ فرسایشی برای دموکراسی اسرائیل هستیم.»[4]

اسرائیل در یک "نقطه عطف" تاریخی قرار دارد

چاک فریلیچ، محقق ارشد موسسه مطالعات امنیتی در تل آویو که بیش از 20 سال در نهادهای امنیتی خدمت کرده است، گفت که اسرائیل در یک "نقطه عطف" تاریخی قرار دارد.

فریلیش در مورد امتناع نیروهای ذخیره گفت که "از یک طرف، قابل تحسین است." اما از سوی دیگر، او گفت: "این برای ارتش یک اتفاق و یک تصمیم وحشتناک است."

اسرائیل، رژیم غاصبی است که اندکی پس از تأسیسش در سال 1948 وارد جنگ شد، هفت جنگ انجام داده و در چندین درگیری کوچکتر دیگر با همسایگان خود شرکت داشته است.

هر اسرائیلی بالای 18 سال که یهودی، دروزی یا چرکس باشد باید در ارتش خدمت کند. فلسطینیان و یهودیان افراطی ارتدوکس، از جمله برخی دیگر، از آن معاف هستند.

بیش از 1000 نیروی ذخیره در نیروی هوایی اسرائیل که یک سوم نیروی انسانی ارتش را تشکیل می دهند، در میان کسانی که تهدید به ترک خدمت می کنند، هستند.

یکی از نیروهای ذخیره از رژیم صهیونیستی خواست که "دیوانگی را متوقف کند، نابودی ارتش را متوقف کند."

بحران داخلی اسرائیل در بحبوحه افزایش تنش در مرزهای فلسطین اشغالی رخ می دهد.

این رژیم پوشالی غاصب هنوز به طور رسمی با چندین کشور منطقه از جمله لبنان و سوریه در جنگ است. خشونت ها بین نیروهای اسرائیلی و فلسطینی ها در شرق قدس و کرانه باختری اشغالی و همچنین با مبارزان فلسطینی در غزه استمرار داشته و شعله ورتر می شود.

پس از سال‌ها آرامش، در اوایل سال جاری، زمانی که اسرائیل و جهادگران حزب‌الله در جنوب لبنان، یکدیگر را به رگبار موشک‌ها بسته و مقابله سنگینی انجام دادند، تنش‌ها در سراسر مرز شمالی با لبنان افزایش یافت. این تشدید بدترین تنش بین دو طرف از سال 2006 بود.

برخی از مخالفان اسرائیل این بحران را از نزدیک زیر نظر دارند.

سید حسن نصرالله رهبر حزب الله روز دوشنبه24 جولای 2023 در یک سخنرانی تلویزیونی گفت که اسرائیل "در مسیر فروپاشی، تکه تکه شدن و ناپدید شدن قرار دارد".

به‌ویژه، امروز بدترین روز در تاریخ این کشور (اسرائیل) است، همانطور که برخی از مردم آن می‌گویند.»

گولوف نیروهای ذخیره را تهدید می کند و معتقد است آن ها به وظایف خود عمل نمی کنند.

نظرسنجی انجام شده در روز سه شنبه نشان داد که بیش از یک چهارم صهیونیست ها در حال بررسی خروج از سرزمین های اشغالی هستند.

ارزیابی نظرسنجی ها در خصوص لایحه جنجالی اصلاحات قضایی

نظرسنجی کانال 13 نشان داد که 28 درصد از پاسخ دهندگان مهاجرت به خارج از کشور را ارزیابی می کنند، 64 درصد نه، و 8 درصد مطمئن نیستند.

این نظرسنجی منعکس کننده تأثیر ائتلافی بود که این قانون را علیرغم اعتراضات گسترده، مخالفت شدید مقامات قضایی، امنیتی، اقتصادی و عمومی و هزاران نفر از نیروهای ذخیره نظامی اسرائیلی که قول ترک خدمت را داده بودند، در روز دوشنبه24 جولای 2023 تصویب کردند.

بیش از نیمی از پاسخ دهندگان این نظرسنجی - 54٪ - گفتند که می ترسند اصلاحات قضایی به امنیت اسرائیل آسیب برساند و 56٪ نگران جنگ داخلی هستند.

تنها 33 درصد از پاسخ دهندگان گفته اند که به ادعای نخست وزیر بنیامین نتانیاهو مبنی بر اینکه او می خواهد قوانین قضایی را بازنگری و اصلاح کند، باور دارند.

پيش‌بيني وقوع كودتاي درارتش اسرائیل

روز سه‌شنبه25 جولای 2023( 3 مرداد1402) صفحه نخست روزنامه‌های عبری زبان در اعتراض به تصویب اين لايحه با رنگ تمام سیاه منتشر شد. روزنامه‌های‌هاآرتص، یدیعوت آحارونوت، اسرائیل الیوم و کلکلیست، با انتشار صفحات نخست خود به رنگ سیاه، این‌طور نوشتند:«روز سیاه در اسرائیل». همچنين يك روز پس از تصويب طرح جنجالي نتانياهو در كنست، ارزش سهام در بورس رژیم اسرائیل به شدت سقوط كرد و فعاليت بورس متوقف و تعطيل شد. از سوي ديگر، نارضايتي‌هاي گسترده در ميان نظاميان باعث شده تا برخي منابع صهيونيست پيش‌بيني وقوع كودتاي ارتش را داشته باشند.[5]

«محمد وتد» رئیس دانشکده حقوق در دانشگاه صفد (شهری در شمال اراضی اشغالی) و محقق ارشد موسسه امنیت ملی رژیم صهیونیستی در مصاحبه با شبکه «آی۲۴» از احتمال وقوع کودتای نظامی علیه «بنیامین نتانیاهو» سخن گفت. این پژوهشگر در ابتدای گفت‌وگوی خود تاکید کرد: «بعد از تصویب بخشی از طرح اصلاحات قضایی، من انتظار دارم یک کودتای نظامی در اسرائیل رخ دهد؛ این آغاز پایان نظام دموکراتیک در اسرائیل است، حتی اگر یک سیستم دموکراتیک لنگ باشد».

وتد افزود: در صورتی که دیوان عالی تصمیم کنست را که به دنبال محدودیت اختیارات سیستم قضایی است، نپذیرد و بین قوا درگیری ایجاد شود، شاهد کودتای نظامی خواهیم بود. این اظهارات بر اساس «تحلیل عمیق همه شخصیت‌های امنیتی اسرائیل است که انتظار می‌رود در کنار دادگاه بایستند». محقق ارشد موسسه امنیت ملی رژیم صهیونیستی ادامه داد: ما در یک لحظه تاریخی هستیم. عدم استقلال دیوان عالی «به معنای یک موضوع واحد و صریح است، همه افسران ارتش در اسرائیل در خطر محاکمه در دادگاه بین‌المللی کیفری در لاهه هستند واین را هیچ‌کس نمی‌خواهد. ارتش براساس پرونده‌های جنایی که علیه آن تشکیل شده، غیرمنطقی عمل می‌کند». [6]

شنبه: 7 / 05 ر/ 1402- 11 محرم الحرام 1445- 29 جولای 2023

[1] - اگرچه شهروندان صهيونيست از هفت ماه پيش عليه لايحه جنجالي نتانياهو براي تغيير قوانين قضايي دست به تظاهرات و اعتراض زده بودند، اما اين لايحه سرانجام روز دوشنبه24 جولای 2023 ( 2 مرداد 1402) در ميان سيلي از مخالفت‌ها و اعتراضات در كنست از سوي نمايندگان تندرو به تصويب رسيد. همين مسئله باعث شد تا تل‌آويو وضعيت جهنمی‌به خود بگيرد. اعتراضات بامداد سه‌شنبه آن‌قدر در تل‌آويو شدت گرفته بود كه در ساعات نيمه‌شب، یک افسر امنیتی با معترضان درگیر شد و اقدام به شلیک تیر هوایی کرد. نظرسنجي ‌‌هاآرتص ميزان مخالفت با لايحه جنجالي نتانياهو را تا 60 درصد اعلام كرده، اما با وجود اين مخالفت گسترده، اين لايحه جنجالي در پارلمان رژيم صهيونيستي موسوم به كنست به تصويب رسيد. تصويب لايحه‌اي كه مخالفت 60 درصدي را با خود دارد، باعث نااميدي ساكنان رژيم صهيونيستي از مجلس قانون‌گذاري و يا همان كنست شده است. از اين رو شهروندان صهيونيستي بعد از اين به‌دنبال خواسته‌هاي خود در كف خيابان‌ها هستند. كف خيابان همان جايي است كه اكنون جنگ داخلي صهيونيست‌ها در آنجا جريان دارد.

[2] - کیهان: چهارشنبه 4 مرداد ماه 1402- شماره 23358.

[3] - روزهای سیاه صهیون. وطن امروز: چهارشنبه 4 مرداد ماه 1402- شماره 3818.

[4] - از سیدحسن نصرالله تا یائیرلاپید همه از نابودی اسرائیل می‌گویند. کیهان: چهارشنبه 4 مرداد ماه 1402- شماره 23358.

[5] - کیهان: چهارشنبه 4 مرداد ماه 1402- شماره 23358.

[6] - روزهای سیاه صهیون. وطن امروز: چهارشنبه 4 مرداد ماه 1402- شماره 3818.

انسان مکتب عاشورا، انسان جامع و کامل

اسدالله افشار

خیابان‌های سراسر کشور با بنرها و پرچم‌های سیاه و قرمز تزئین شده است، مردم غرفه‌هایی در سطح شهر برپا می‌کنند و غذا و نوشیدنی می دهند، مرثیه‌خوانی و سینه‌زنی شب‌ها اتفاق می‌افتد و اشک بر چهره‌های غمگین عزاداران از همه اقشار جاری می‌شود. اما چیزی که به نظر می رسداین مراسم عزاداری برای کسانی که آن را زنده نگه می دارند و با آن زندگی می کنند هم منحصر به فرد است و هم معنای عمیق تری دارد. فهم معناي زندگي، گمشده بشرتا همیشه حیاتش است و این بشر تا رسیدن به گمشده خود آرام و قرار ندارد؛ حتی زندگی در دوران حاضر که با گسترش مدرنيته و علم همراه گشته و خدا و دين را از عرصه زندگي بشرِ كنوني محو نموده و او را در دام پوچي و بي‌معنايي گرفتار کرده است. با آن که جامعه بشری در چرخه زندگی جدید از رفاهیات عجیب و غریبی برخوردار است اما باز از هر زمان ديگري خواهان مرهم و دارو و درمانی است كه بتواند به مددش، دردها و گرفتاري‌هاي بي‌شماري كه دامانش را گرفته‌اند و جسم و روحش را مریض نموده التيام بخشد و علاج كند. از نگاه صاحب نظران و اندیشمندان جامعه شناس و روانشناس؛ کربلا و عاشورای حسینی می تواند پاسخی به اين نياز اصيل بشر باشد و این بشر سردرگم را با پيام‌ها و محتواي حادثه عظیم و مهم تاريخي تأثیرگذارش، با حقیقت اصیل معنای زندگی آشنا کند و از پوچی و بیهودگی خارج نماید و این کارعظیم و این امر مهم شدنی است و کربلا و عاشورا در هر زمان و هر مکانی از آن چنان نیرو و انرژی خاصی برخوردار است که می تواند احیای کننده و حیات بخش باشد و موجی را در جامعه ایجاد کند که انسان ها با درک درست از مفاهیم بلند دینی و با توجه به پتانسیل و ظرفیت های نهان و آشکار حادثه ها و حوادثی چون کربلا و عاشورا؛ به معنای واقعی کلمه، باطن و حقیقت زندگی را دریابند و با بیداری و آگاهی از خواب غفلت و جهل خارج شوند.

مراسم تاریخی که در دل و ذهن میلیون ها انسان جا افتاده است حول محور ماجرای شهادت امام حسین (ع) نوه پیامبر اسلام می چرخد. لشکری متشکل از 4000 نفر از سربازان اموی در پاسخ به عدالتخواهی امام حسین و 72 یارانش در دشت کربلا به راه افتادند. با گذشت بیش از 13 قرن، نهضت امام حسین برای عدالتخواهان و آزادی خواهان جهان بیش از پیش افسانه ای شده است.

امام حسین (ع) می تواند برای مردم از هر فرهنگ و نژادی الگو باشد. در پاسخ به این سئوال که چرا در گرمای اربعین فقط برای ابراز احترام به امام حسین (ع) ایستاده اید، گفت: این چیزی است که به زندگی من معنا می دهد. من هر سال به اینجا می آیم تا به یاد بیاورم که زندگی چیست ... به یاد داشته باشم که مهم نیست چه اتفاقی می افتد من باید همیشه به معیارهای اخلاقی خود وفادار بمانم و وظایف خود را به بهترین شکل ممکن انجام دهم.

در حقیقت قیام امام حسین(ع) و اوج این قیام خونین که عاشورا می باشد، جامعه بشری را به تفکر و تعقل فرا می خواند تا دریابند:

1- با تمام بدعت‌های مفسده آور مخالفت کنند و در مقابله با آن ها تردید به خود راه ندهند.

2- مادی گرایی محکوم به شکست است و جامعه بشری باید خود را از شر آن که انحرافی جدی تلقی می شود خلاص و نجات بخشد.

3- پیام عاشورا خدا محوری و خداخواهی است تا با اتکای بر خالق نظام هستی پای خود را از گلیم خویش درازتر نکنیم و در سایه اطاعت از برگزیدگانش؛ با تمامی مظاهر غیرانسانی که مانع صلح و عدالت خواهی می شوند مبارزه نماییم.

4- امام حسین(ع) و یاران با وفایش در روز عاشورا نشان دادند که حق و حقیقت و التزام جامعه بشری به آن امری مهم و از مفاهیم بلند زندگی انسانی بشمار می آید که اگر با دفع باطل همراه باشد، ظالمان و فاسقان در امان نخواهند بود.

5- نکته مهم در جريان قیام خونین امام حسین(ع) و واقعه عاشورا؛ تجلي احترام و عزت به كرامت بشر مطرح است. با نگاه مکتبی به این موضوع در حقیقت اقامه حق، دفع باطل، هدایت و آگاهی بخشی از اهمیت ویژه ای برخوردار است چرا که ترجمان عاشورا ترجمان زندگی است و این زندگی در سایه دیانت از هر خباثت و هرپستی و هر زشتی مبری می باشد.

6- انسان مکتب عاشورا، انسان جامع و کامل و ارزش مداری است که با آزاد اندیشی، از اضمحلال دين و از بدعت هایی که کیان دین را تهدید می نماید، جلوگیری می کند و هرگز عزت و شرف خود را در سایه ولایت پذیری امامش به مخاطره نخواهد انداخت و هیچگاه تا ابد و تا زنده است وارد خیمه گاه نان به نرخ روزخورها نخواهد شد و از فعل و فكر افراد شرور فاسد قدرت طلب فاصله می گیرد.

محرم مایه عبرت و هدایت

بسیاری از افرادی که در مراسم محرم شرکت می کنند همین احساس را دارند. محرم را مایه عبرت و هدایت می دانند. حکایت غم انگیز شهادت امام حسین(ع) جریانی را به وجود آورده که در اذهان عزادارانش جاودانه خواهد ماند. علی انصاری که از علمای اسلام است که عمر خود را وقف شناخت تاریخ کرده است، می گوید: «رویدادهای گذشته هر جامعه ای حامل تجربیات و درس های ارزشمندی است که با هزینه های گزاف به دست آمده است، برخی از این وقایع هنوز هم پس از قرن ها می تواند در بین مردم طنین انداز باشد. بهتر است "برخی رویدادها همیشه حفظ و بررسی شوند. واقعه ای مانند کربلا می تواند برای همیشه منبع الهام بخش کسانی باشد که نمی خواهند زیر فشار ظالمان بروند. چه ظالمان را شکست دهند و چه در جنگ با آنها بمیرند، مردمی که به دنبال عدالت هستند همیشه پیروز ظاهر خواهند شد.»

از این رو، نهضت امام حسین(ع) را می‌توان درسی دانست که به نسل‌های آینده نحوه مبارزه با ظلم و بی‌عدالتی را می‌آموزد. امام حسین (ع)در نبرد با حاکمان مستبد زمان خود پیروز شد اگر چه خونش به واسطه شمشیر دشمنانش بر زمین جاری شد تا جامعه بشری بیدار شود و راه درست و صحیح را برگزیند.

محرم؛ پیوند دهنده مذاهب و نحله های فکری مختلف

محرم نیز ماهی است که افراد مختلف از مذاهب، مذاهب و نحله های فکری مختلف را به هم پیوند می دهد. مریم که از اقلیت مسیحی ایران است، می‌گوید که در این مدت مانند هموطنان مسلمانش به خاطر حضرت زینب، خواهر امام حسین(ع) عزاداری می‌کند. مریم می‌گوید: «زینب بانو نمونه کامل یک زن خدادوست است» و افزود: «او به اندازه مردانی که در میدان جنگ می‌جنگیدند، تأثیر داشت. او در زمانی که زنان تا حد زیادی نادیده گرفته می شدند به همه نشان داد که او و همتایان زنش می توانند بینش عمیق تری نسبت به اکثر مردم داشته باشند.

اگر در روز عاشورا در هر شهر ایران به مجلس عزاداری بروید، می توانید به چشم خود شاهد شکوه میراث امام حسین (ع) باشید. امام(ع) اثری از خود بر جای گذاشته است که نه تنها در تاریخ بشریت هرگز نمی‌میرد و فراموش نمی شود بلکه با گذشت زمان این بزرگی و این عظمت بیشتر به چشم می آید و بشر تشنه آموزه ها و باورهایش می شود.[1] دنیای امروز امام حسین(ع) و قیام و نهضتش را باور دارد و در مسیر اندیشه های این امام شهید گام بر می دارد.

جان کلام این که امام حسین(ع) به قصد اصلاح امورامت جدش قیام کرده[2] تا سبب تغییر در ماهیت فلسفه زیستی آنان گردد. امام حسین در حقیقت با مرگ سرخش مردم را متوجه نمود که نباید در فلسفه و سبک زندگی خود به غاصبان حکومت و خلافت تأسی نمایند و الگوی زندگیشان، سبک زندگی رهبران فاسد جامعه باشد.

در هر صورت فلسفه قیام حسینی(ع) و عاشورایش به ما می‌آموزد که همواره باید بیدار، آگاه و هوشیار باشیم و هرگز اجازه ندهیم که کسانی ظاهر الصلاح دین فروش و منافقان با آیات متشابه، حقیقت دین و واقعیت دینداری را مسخ و دگرگون کرده و فلسفه و سبک زندگی ما را براساس هواهای نفسانی، میل های بیهوده و پوچ و بی اساس و خواسته‌های شیطانی شکل دهند.

پنجشنبه: 5 / 05 / 1402- 9 محرم الحرام 1445- 27 جولای 2023

1- Zarfam. Soheila. Ashura: How a movement changed course of history. Tehran Times (TT )July 25, 2023 - 20:54

[2] - آن حضرت(ع) می‌فرماید: انّی لم اَخرُج اَشِراً و لا بَطِراً و لا مُفسِداً و لا ظَالِماً و انَّما خَرَجتُ لِطَلَبِ الاصلاحِ فی اُمَّهِ جَدِّی محمد(ص)، اُریدُ اَن آمُرَ بِالمعروف و اَنهی عَنِ المُنکَر و اسیرُ بِسیرهِ جدّی و سیرَهِ اَبی علی بنِ ابیطالب(ع): من خروج نکردم از برای تفریح و تفرج و نه از برای استکبار و بلندمنشی و نه از برای فساد و خرابی و نه از برای ظلم و ستم؛ بلکه خروج من برای اصلاح امت جدم محمد(ص) است. من می‌خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم و به سیره و سنت جدم و آیین و روش پدرم علی بن ابیطالب(ع) رفتار نمایم. (مقتل خوارزمی، ج۱ص۱۸۸)