فعالسازی مکانیسم ماشه؛ گستاخانه، غیر حقوقی و غیرقانونی!

اسدالله افشار

اشاره

فرانسه، بریتانیا و آلمان روز پنجشنبه 6 شهریور ماه سال جاری؛ روند ۳۰ روزه بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را به دلیل واهی عدم ایفای تعهدات تهران در قبل برنامه هسته‌ای، آغاز کردند. وزرای امور خارجه تروئیکای اروپایی پس از ارائه نامه به اعضای شورای امنیت بمنظور آغاز فرایند فعالسازی اسنپ بک، عنوان کردند که این اقدام پایان دیپلماسی با ایران نیست! یوهان وادفول، وزیر امور خارجه آلمان روز پنجشنبه اعلام کرد که بازگشت تحریم‌های ایران پایان دیپلماسی نیست، بلکه می‌تواند آغاز مرحله جدیدی از مذاکرات باشد. وی درحالیکه غرب هیچ گونه پایبندی را در سال‌های گذشته نسبت به اجرای برجام نداشته، افزود: اکنون از ایران انتظار همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تعهد آشکار به مذاکرات مستقیم با ما را داریم.از سوی دیگر ژان نوئل بارو وزیر خارجه فرانسه با اشاره به آغاز فرایند فعالسازی اسنپ بک از سوی تروئیکای اروپایی، گفت: این اقدام به معنای پایان دیپلماسی نیست. ما مصمم هستیم از فرصت 30 روزه که اکنون برای گفتگو با ایران آغاز شده است، نهایت استفاده را ببریم. وزیر امور خارجه فرانسه افزود: ما همچنان به دیپلماسی متعهد هستیم تا اطمینان حاصل کنیم که ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست پیدا نمی‌کند. دیوید لمی، وزیر امور خارجه انگلیس، درحالیکه ایران همواره به برجام متعهد بوده و در روند مذاکرات حسن نیت نشان داده است، مدعی شد که لندن و متحدان اروپایی‌اش از سال 2019 با ایران با حسن نیت مذاکره کرده‌اند، اما اکنون چاره‌ای جز بازگرداندن تحریم‌ها ندارند. وی مطابق با دستور کار غرب برای سیاهنمایی در مورد برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران، ادعا کرد: برنامه هسته‌ای ایران همچنان تهدیدی برای صلح و امنیت جهانی است. در طول شش سال گذشته، ایران تقریبا تمام محدودیت‌های مندرج در برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) را نقض کرده و ذخایر اورانیوم غنی‌شده آن 45 برابر بیشتر از حد مجاز در برجام است. وی افزود: در حالی که ما چاره‌ای جز انجام این اقدام نداشته‌ایم، توپ همچنان در زمین ایران است و من از بازگشت آنها به میز مذاکره با یک پیشنهاد جدی استقبال می‌کنم. با توجه به آن چه بیان شد و در اخبار آمده است «مکانیزم ماشه» یا Snapback Mechanism کلید زده شد که این یادداشت تلاش دارد به این موضوع مهم در این برهه حساس نگاهی تحلیلی- پژوهشی داشته باشد و امید آن که مفید واقع گردد و باعث آگاهی و افزون بینش عمیق خوانندگان گردد.

تحریم یک ابزار «کم‌هزینه اما مؤثر»

تحریم در نظام بین‌الملل معاصر به یکی از رایج‌ترین ابزارهای سیاست خارجی بدل شده است. از نگاه بسیاری از دولت‌ها، به‌ویژه قدرت‌های غربی، تحریم یک ابزار «کم‌هزینه اما مؤثر» در مقایسه با جنگ و اقدام نظامی محسوب می‌شود. جمهوری اسلامی ایران، از بدو پیروزی انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، به‌صورت مستمر با تحریم‌های یک‌جانبه و چندجانبه مواجه بوده است. نقطه اوج این روند در دهه ۲۰۱۰ با تصویب قطعنامه‌های الزام‌آور شورای امنیت و سپس انعقاد برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال ۲۰۱۵ رقم خورد. قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد با الحاق برجام تصویب شد و برای نخستین‌بار سازوکاری را تعریف کرد که در ادبیات سیاسی به «مکانیزم ماشه» یا Snapback Mechanism معروف شد.

اکنون، در سال ۲۰۲۵، سه کشور اروپایی عضو برجام (انگلیس، فرانسه و آلمان/ E3 ) به‌طور رسمی اعلام کرده‌اند که مکانیزم ماشه را فعال کرده‌اند؛ اقدامی که به معنای بازگشت تمامی تحریم‌های پیشین سازمان ملل علیه ایران است. نشریه فارین پالیسی و بسیاری از تحلیل‌گران براین باورند که این تحریم‌ها بیشتر جنبه نمادین دارند تا اثرگذاری واقعی، زیرا تحریم‌های آمریکا عملاً اقتصاد ایران را در محاصره قرار داده است و نقش چین و روسیه در تضعیف این روند پررنگ است.

با این‌حال، اهمیت اصلی این اقدام نه صرفاً در حوزه اقتصادی، بلکه در حوزه‌های حقوقی، سیاسی، امنیتی و داخلی ایران است. در این مقاله تلاش می‌شود با رویکردی تحلیلی ـ توصیفی، ابعاد مختلف این تحول مورد بررسی قرار گیرد. مقاله در نه بخش تنظیم شده و در پایان جمع‌بندی و توصیه‌های سیاستی ارائه می‌شود.

بخش اول: مرور ادبیات و چارچوب نظری

ادبیات پژوهشی درباره تحریم‌ها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود:

1- دیدگاه رئالیستی: رئالیست‌ها تحریم را ابزار قدرت برای تغییر رفتار دولت‌ها می‌دانند. از منظر آنان، اروپا و آمریکا از اسنپ‌بک استفاده می‌کنند تا موازنه قوا را در برابر ایران بازتعریف کنند.

2-دیدگاه لیبرالی: لیبرال‌ها تحریم را ابزاری ناکامل می‌دانند که بدون مذاکره و نهادهای بین‌المللی به نتیجه مطلوب نمی‌رسد. در این نگاه، تحریم بیشتر کارکرد چانه‌زنی دارد تا اجبار مطلق.

3-دیدگاه سازه‌انگارانه: ازاین زاویه،تحریم نه فقط ابزاراقتصادی بلکه «نشانه‌ای هویتی» است.اروپا با فعال‌سازی اسنپ‌بک در پی ارسال پیامی هنجاری است مبنی بر اینکه ایران خارج از نظم بین‌الملل قابل پذیرش نیست!

مطالعات مقایسه‌ای نشان می‌دهدکه تحریم‌ها علیه ایران در گذشته اثرنسبی برکاهش صادرات نفت وفشار تورمی داشته‌اند، اما نتوانسته‌اند به‌طور کامل موجب تغییر رفتار استراتژیک ایران شوند. این همان دلیلی است که بسیاری از پژوهشگران امروز بازگشت تحریم‌های اروپا را بیش از آنکه اقتصادی بدانند، سیاسی و نمادین تحلیل می‌کنند.

بخش دوم: مبانی حقوقی مکانیزم ماشه

مکانیزم ماشه (Snapback Mechanism) یکی از نوآوری‌های حقوقی در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت (۲۰۱۵) است. بر اساس این سازوکار، اگر یکی از طرف‌های توافق هسته‌ای (برجام) معتقد باشد که ایران تعهدات خود را نقض کرده، می‌تواند موضوع را به «کمیسیون مشترک» ارجاع دهد. در صورت عدم حل اختلاف، کشور شاکی می‌تواند به شورای امنیت گزارش دهد و شورای امنیت موظف است طی ۳۰ روز برای ادامه تعلیق تحریم‌ها رأی‌گیری کند. در صورتی که قطعنامه‌ای برای ادامه تعلیق تصویب نشود، تحریم‌های پیشین به‌طور خودکار بازمی‌گردند.

ویژگی مهم این روند، عدم امکان وتو است. به‌عبارت دیگر، حتی روسیه یا چین نمی‌توانند از بازگشت تحریم‌ها جلوگیری کنند. این نکته در زمان مذاکرات برجام عامدانه طراحی شد تا سازوکاری برای تضمین اجرای تعهدات ایران فراهم شود. از نظر حقوق بین‌الملل، این مکانیزم یک «کلید معکوس» است که نظم حقوقی پسابرجام را شکننده می‌کند.

با این حال، برخی از حقوقدانان بین‌المللی معتقدند که چون ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد، دیگر صلاحیت استفاده از این مکانیزم را ندارد. اما در مورد اروپا (E3)، چنین ادعایی مطرح نیست، زیرا آنها رسماً عضو باقی‌مانده برجام هستند. بنابراین، اقدام اخیر بریتانیا، فرانسه و آلمان از منظر حقوقی قابل دفاع است، هرچند مخالفان آن (به‌ویژه روسیه و ایران) مشروعیت سیاسی این روند را زیر سؤال می‌برند.[1]

بخش سوم: انگیزه‌های اروپا

۱) انگیزه‌های امنیتی: اروپا نگران افزایش سطح غنی‌سازی ایران (بالاتر از ۶۰ درصد) و کاهش دسترسی‌های نظارتی آژانس است. از دید اروپایی‌ها، این روند می‌تواند خطر دستیابی ایران به آستانه توانمندی هسته‌ای نظامی را تسریع کند.

۲) انگیزه‌های سیاسی: اروپا با فعال‌سازی اسنپ‌بک، پیام روشنی به تهران می‌دهد: ادامه مسیر کنونی هزینه دارد. این اقدام همچنین تلاشی است برای نشان دادن همگرایی فراآتلانتیکی با ایالات متحده و بازیابی اعتبار اروپا در صحنه بین‌الملل.

۳) انگیزه‌های داخلی: در داخل اروپا، دولت‌ها تحت فشار احزاب محافظه‌کار و رسانه‌ها هستند که سیاست‌های نرم‌گیرانه در برابر ایران را شکست‌خورده می‌دانند. فعال‌سازی مکانیزم ماشه می‌تواند پاسخ به این فشار داخلی باشد.

۴) جنبه نمادین

به‌رغم اهمیت حقوقی این اقدام، واقعیت اقتصادی آن محدود است. زیرا تحریم‌های اصلی برتجارت و انرژی ایران پیش‌تر توسط آمریکا اعمال شده است.به همین دلیل، بسیاری ازتحلیل‌گران(مانندForeign Policy) معتقدند که اقدام اروپا بیش از آنکه یک ابزار اقتصادی باشد، اقدامی نمادین و پیام‌آفرین است.[2]

بخش چهارم: نقش ایالات متحده

هرچند ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ به‌طور یکجانبه از برجام خارج شد، اما همچنان بازیگر اصلی در پرونده هسته‌ای ایران محسوب می‌شود. در واقع، تأثیرگذاری واقعی تحریم‌ها علیه ایران بیشتر به تحریم‌های اولیه و ثانویه آمریکا بازمی‌گردد تا تصمیمات اروپا یا حتی شورای امنیت.

۱) بازگشت فشار حداکثری: پس از خروج ترامپ از برجام، ایالات متحده سیاست «فشار حداکثری» را پی گرفت. این سیاست به‌طور کامل دسترسی ایران به بازارهای مالی بین‌المللی و صادرات نفت را هدف گرفت. تحریم‌های آمریکا به دلیل ماهیت فرامرزی (extraterritorial) و تهدید به مجازات شرکت‌های ثالث، عملاً هرگونه تجارت گسترده با ایران را متوقف کرد.

۲) دولت بایدن و مدیریت بحران: دولت بایدن هرچند شعار بازگشت به دیپلماسی داد، اما در عمل نتوانست برجام را احیا کند. اکنون، واشنگتن از اقدام اروپا استقبال کرده است، زیرا فعال‌سازی مکانیزم ماشه موضع آمریکا را تقویت کرده و هزینه‌های ایران برای تداوم مسیر هسته‌ای را افزایش می‌دهد.

۳) هدف واشنگتن: برای آمریکا، مهم‌ترین هدف این است که:

• مسیر ایران به سمت تسلیحات هسته‌ای مسدود شود؛
• فشارهای بین‌المللی علیه ایران مشروعیت یابد؛

• اروپا در سیاست ایران با آمریکا همسو باقی بماند.

بنابراین، هرچند واشنگتن مستقیماً مکانیزم ماشه را فعال نکرد، اما این اقدام اروپا در راستای استراتژی کلان ایالات متحده قابل ارزیابی است.[3]

بخش پنجم: موضع روسیه و چین

در معادلات کنونی، نقش روسیه و چین به‌عنوان دو عضو دائم شورای امنیت و شرکای راهبردی ایران اهمیت مضاعف دارد.

۱) روسیه

روسیه به‌شدت مخالف فعال‌سازی مکانیزم ماشه است. از نگاه مسکو، این اقدام اروپا در راستای تقویت موضع آمریکا و تضعیف ایران ـ به‌عنوان شریک استراتژیک روسیه در اوراسیا و خاورمیانه ـ محسوب می‌شود. علاوه بر آن، روسیه در شرایط جنگ اوکراین، به همکاری‌های امنیتی و اقتصادی با ایران نیاز دارد (از پهپاد تا نفت). از این رو، کرملین نه‌تنها اسنپ‌بک را غیرقانونی می‌خواند، بلکه احتمالاً به دنبال بی‌اثر کردن عملی آن خواهد بود.

۲) چین

چین نیز به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران، مخالف بازگشت تحریم‌هاست. پکن بر اصل «تجارت آزاد» و «عدم استفاده سیاسی از تحریم» تأکید می‌کند. چین در چارچوب همکاری ۲۵ ساله با ایران به‌دنبال دسترسی پایدار به منابع انرژی است و تحریم‌های اروپا را مانعی جدی نمی‌بیند.

۳) محدودیت‌ها

با وجود این، هر دو کشور محدودیت‌هایی دارند:

• بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ روسی و چینی همچنان از تحریم‌های ثانویه آمریکا واهمه دارند؛
• حمایت روسیه و چین نمی‌تواند اثر کامل فشار غرب را از میان بردارد، بلکه صرفاً شدت آن را کاهش می‌دهد.

برخی صاحب نظران براین باورند که؛ روسیه و چین ابزارهای حقوقی برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها ندارند، اما می‌توانند در عمل اجرای آن را تضعیف کرده و به ایران روزنه‌هایی برای تنفس اقتصادی بدهند.[4]

بخش ششم: آثار اقتصادی تحریم‌های اروپا بر ایران

۱) تأثیر محدود در مقایسه با تحریم‌های آمریکا

بازگشت تحریم‌های اروپا علیه ایران، از منظر اقتصادی، محدودیت‌های جدیدی ایجاد نمی‌کند که از پیش توسط آمریکا اعمال نشده باشد. به‌عنوان نمونه:

• صادرات نفت ایران عمدتاً به چین و برخی بازارهای خاکستری صورت می‌گیرد؛ اروپا سال‌هاست واردکننده اصلی نفت ایران نیست.
• نظام بانکی ایران پیش‌تر تحت تحریم‌های سوئیفت و ثانویه آمریکا قرار گرفته و اروپا در این زمینه نقش مستقلی ندارد.

۲) هزینه‌های روانی و سرمایه‌گذاری

با وجود محدودیت اقتصادی اندک، پیامد روانی تحریم‌ها می‌تواند بر فضای سرمایه‌گذاری داخلی اثرگذار باشد. بازگشت تحریم‌ها پیام بی‌ثباتی ارسال می‌کند و احتمال ورود سرمایه‌گذاری خارجی را (هرچند محدود) کاهش می‌دهد.

۳) بازار ارز و تورم

تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که هرگونه اعلام تحریم جدید، حتی اگر واقعی نباشد، بر بازار ارز ایران اثر روانی فوری می‌گذارد. تضعیف ارزش ریال می‌تواند چرخه تورمی را تقویت کرده و فشار بر طبقات متوسط و پایین جامعه را افزایش دهد.

۴) تجارت غیررسمی و دور زدن تحریم‌ها

ایران طی دهه گذشته شبکه‌ای پیچیده برای دور زدن تحریم‌ها ایجاد کرده است که به آن ها در ذیل اشاره می گردد:

• فروش نفت از طریق واسطه‌ها و تخفیف‌های سنگین؛
• استفاده از ارزهای محلی و سیستم‌های مالی غیرغربی؛
• همکاری با شرکایی مانند روسیه، چین، ونزوئلا و ترکیه.

بنابراین، تحریم‌های اروپا اگرچه هزینه مبادلات را افزایش می‌دهد، اما راه‌های موازی همچنان پابرجا هستند.

به‌طور کلی، ابعاد اقتصادی این تحریم‌ها محدود اما غیرقابل‌انکار است؛ مهم‌ترین اثر آن، افزایش هزینه‌های مبادلات و فشار تورمی داخلی است، نه قطع کامل مسیرهای تجاری ایران.[5]

بخش هفتم: پیامدهای امنیتی و منطقه‌ای

۱) روابط ایران با همسایگان

بازگشت تحریم‌ها می‌تواند بر روابط ایران با کشورهای همسایه اثرگذار باشد:

کشورهای عربی خلیج فارس احتمالاً با احتیاط بیشتری به تعامل با ایران می‌نگرند، چراکه نمی‌خواهند در معرض فشارهای آمریکا و اروپا قرار گیرند.

ترکیه همچنان در تعامل اقتصادی با ایران باقی خواهد ماند، اما ممکن است هزینه‌های تجاری را افزایش دهد.

2) پرونده‌های منطقه‌ای

اروپا با بازگشت تحریم‌ها قصد دارد به ایران پیام دهد که حمایت از گروه‌های نیابتی (حزب‌الله، حوثی‌ها، گروه‌های عراقی) هزینه دارد. در عین حال، این تحریم‌ها ممکن است ایران را به سمت افزایش نقش منطقه‌ای برای «نمایش قدرت» سوق دهد.

۳) خطر تشدید تنش

در صورت ترکیب فشارهای اقتصادی با کاهش امید به دیپلماسی، احتمال تشدید اقدامات تقابلی ایران (مانند افزایش سطح غنی‌سازی یا محدود کردن دسترسی‌های آژانس) بیشتر خواهد شد. این امر می‌تواند زمینه‌ساز بحران امنیتی جدید در خلیج فارس و خاورمیانه شود.

۴) فرصت برای ایران

از زاویه دیگر، ایران می‌تواند از این فشارها برای تعمیق روابط امنیتی با روسیه و چین بهره گیرد. همکاری نظامی در حوزه پهپاد، موشکی و انرژی نمونه‌ای از این سناریو است.

در مجموع، تحریم‌های اروپا نه‌تنها اثر مستقیم امنیتی ندارند، بلکه ممکن است به تشدید رقابت‌های ژئوپولیتیکی در منطقه و افزایش وابستگی ایران به بلوک شرق منجر شوند.[6]

بخش هشتم: پیامدهای داخلی ایران

۱) تأثیر اقتصادی و اجتماعی

بازگشت تحریم‌های اروپا می‌تواند فشارهای اقتصادی موجود را تشدید کند:

• افزایش نرخ ارز و کاهش قدرت خرید مردم؛
• فشار بر واردات کالاهای اساسی و دارو؛
• تأثیر بر صنایع کوچک و متوسط که وابسته به واردات تجهیزات هستند.

۲) واکنش سیاسی

از منظر سیاسی، دولت ایران می‌تواند این اقدام را به‌عنوان نمونه‌ای از خصومت غرب معرفی کند و بر گفتمان مقاومت ملی تأکید نماید. این موضع ممکن است در کوتاه‌مدت مشروعیت داخلی را تقویت کند، اما اگر فشار اقتصادی ادامه یابد، می‌تواند موجب نارضایتی عمومی شود.

۳) سیاست داخلی و جناح‌ها

تحریم‌های جدید زمینه‌ای برای تشدید رقابت جناح‌ها ایجاد می‌کند:

• جناح محافظه‌کار بر ضرورت تقویت خودکفایی اقتصادی تأکید می‌کند؛
• جناح اصلاح‌طلب هشدار می‌دهد که تحریم‌ها بدون مدیریت صحیح، می‌توانند مردم را دچار مشکلات معیشتی جدی کنند؛
• در نهایت، پیامد داخلی تحریم‌های اروپا بیشتر به فشار روانی و سیاسی بر جامعه و دولت مربوط می‌شود تا اثر مستقیم اقتصادی.

بخش نهم: جایگاه تحریم‌های اروپا در نظام بین‌الملل

۱) اثر نمادین و سیاسی

تحریم‌های اروپا عمدتاً پیام سیاسی دارند: نشان دادن اراده اروپا برای حفظ برجام، هماهنگی با آمریکا و ارسال هشدار به ایران. این اقدام، علی‌رغم محدودیت اقتصادی، ارزش دیپلماتیک قابل توجهی دارد.

۲) محدودیت اجرایی

• روسیه و چین می‌توانند اجرای تحریم‌ها را مختل کنند؛
• بسیاری از شرکت‌های اروپایی از قبل فعالیت تجاری خود با ایران را محدود کرده‌اند، بنابراین بازگشت تحریم‌ها تأثیر عملی جدیدی ندارد.

۳) تحلیل راهبردی

در تحلیل کلان، این اقدام اروپا می‌تواند موجب:

• تقویت تصویر مقاومت ایران در برابر فشار بین‌المللی؛
• افزایش وابستگی ایران به بلوک شرق؛
• تشویق اروپا به طراحی راه‌های دیپلماتیک جایگزین شود.

به بیان دیگر، تحریم‌های اروپا بیشتر«نماد سیاسی» و «ابزار چانه‌زنی» هستند تا یک تهدید اقتصادی جدی.

جمع‌بندی و توصیه‌ها

بازگشت تحریم‌های اروپا علیه ایران یک اقدام نمادین و سیاسی است که بیشتر به اهداف دیپلماتیک و مشروعیت سیاسی مربوط می‌شود تا اثراقتصادی واقعی. تحریم‌های اصلی همچنان توسط آمریکا اعمال می‌شوند و روسیه و چین قادرند تأثیر آن را کاهش دهند.

توصیه‌های سیاستی

1- برای ایران:

• حفظ همکاری‌های حداقلی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی؛
• تقویت روابط اقتصادی و امنیتی با شرکای آسیایی؛
• مدیریت افکار عمومی برای کاهش اثرات روانی تحریم‌ها.

2-برای اروپا:

• ارائه معافیت‌های بشردوستانه و جلوگیری از آسیب به مردم؛
• استفاده از ظرفیت دیپلماسی برای بازگشت ایران به تعهدات برجامی.

3-برای جامعه بین‌الملل:

• جلوگیری از امنیتی شدن بیش از حد پرونده هسته‌ای ایران؛
• تشویق مسیرهای گفت‌وگو و همکاری‌های اقتصادی محدود برای ثبات منطقه.

و اما پاسخ وزیر دستگاه دیپلماسی به این اقدام سه کشور اروپایی

«سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز جمعه 7 شهریور ماه سال جاری و در واکنش به اقدام انگلیس، آلمان و فرانسه در کلید زدن سازوکار بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: سه کشور اروپایی، به نمایندگی از اسرائیل و ایالات متحده، تصمیم گرفته‌اند به‌طور مغرضانه فشار بر مردم ایران را دنبال کنند. این اقدام نسنجیده-که ایران به‌شدت نسبت به آن هشدار داده است- غیراخلاقی، غیرموجه و غیرقانونی است.

عراقچی در ادامه نوشته است: ایران به اروپا، که از سوی ایالات متحده در تمامی مسائل جهانی—حتی در مورد اوکراین در نزدیکی مرزهای خود—کنار گذاشته شده است، توجه می‌دهد که نباید خود را با توهم استفاده از سازوکار اسنپ‌بک به‌عنوان اهرمی برای ایفای نقش در حداقل یک حوزه (برنامه هسته‌ای ایران)، فریب دهد. ایران به‌صراحت اعلام کرده است که دنبال کردن این مسیر، سه کشور اروپایی را (در رابطه با ایران) به نیرویی کاملاً بی‌اثر و تاریخ‌گذشته تبدیل خواهد کرد.

او تأکید کرده که «به‌طور نگران‌کننده‌ای، سه کشور اروپایی اکنون این اقدام بی‌پروای خود را به‌عنوان تلاشی برای "پیشبرد دیپلماسی" توجیه می‌کنند».

عراقچی تأکید کرد: همان‌طور که به‌صراحت بیان کرده‌ام، تصمیم سه کشور اروپایی تأثیرات منفی قابل‌توجهی بر دیپلماسی خواهد داشت. این اقدام به‌شدت گفت‌وگوهای جاری بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تضعیف خواهد کرد و همچنین ایران را وادار به واکنش مناسب می‌کند.

وزیر خارجه ایران در پایان نوشت: مسیر انتخاب‌شده توسط اروپا، اگر مهار نشود، پیامدهای شدیدی برای اعتبار شورای امنیت سازمان ملل خواهد داشت. استفاده از سازوکار به‌اصطلاح اسنپ‌بک بدون رعایت روند قانونی یا مبنای حقوقی، نه‌تنها اعتماد به تصمیمات شورای امنیت را تضعیف می‌کند، بلکه صلح و امنیت بین‌المللی را به خطر می‌اندازد. اکنون زمان آن فرا رسیده است که شورای امنیت—و جهان—گام پیش نهد و بگوید: "دیگر کافی است".[7]

جان کلام این که باید اذعان داشت درخواست مکانیسم اسنپ‌بک و نامه به شورای امنیت از سوی سه کشور اروپایی؛ انتخاب مسیر تقابلی است و نه تنها موجب توقف در مذاکرات جاری میان ایران و آژانس برای تدوین ساز و کار جدید همکاری با بازرسان خواهد شد، بلکه ایران قطعا برای پاسخ به آن برنامه‌هایی در نظر گرفته‌است که بزودی از سوی مسئولان ذی ربط اعلام خواهد شد.

آن چه مهم است این نکته می باشد که فعالسازی مکانیسم ماشه از سوی سه کشور اروپایی ضمن آن که گستاخانه و بی شرمانه است؛ غیرحقوقی و غیرقانونی هم می باشد.

شنبه: 8 / 06 / 1404- 7 ربیع الاول 1447- 30 آگوست 2025

چاپ در پایگاه خبری تحلیلی نیک رو: شنبه 8 / 06 / 1404- 23 : 09– شناسه: ۱۱۲۰۴۱

لینک کوتاه: https://www.nikru.ir/p/112041

منابع

1- BBC Persian؛ گزارش‌های تحلیلی درباره پیامدهای اقتصادی و اجتماعی تحریم‌ها، ۲۰۲۵.

2-Foreign Policy. “European Countries Trigger the 'Snapback' of Iran Sanctions.” August 28, 2025.

3-Reuters. “UK, France and Germany Urge Iran to Agree Deal to Delay UN Sanctions.” August 29, 2025.

Middle East Institute. “Europe’s Snapback Gamble on Iran.” August 29, 2025. -4

5- Al Jazeera. “Russia, China Slam European Nations over Iran 'Snapback' Sanctions Move.” August 29, 2025.

6- Katzman, Kenneth. Iran Sanctions. Congressional Research Service, 2024.

7- Kamel, Aya. “Russia, China, and the Iran Nuclear Issue.” Carnegie Middle East Center, 2023.

8- IMF Report, Regional Economic Outlook: Middle East and Central Asia, April 2024.

9- Ehteshami, Anoushiravan. Iran and the International System: Regional Dynamics and Global Challenges. Routledge, 2023.

1- UN Security Council Resolution 2231, July 2015.

2- Foreign Policy, "European Countries Trigger the 'Snapback' of Iran Sanctions," August 2025.

3- Katzman, Kenneth. Iran Sanctions, Congressional Research Service, 2024.

5- IMF Report, Regional Economic Outlook: Middle East and Central Asia, April 2024

6- Ehteshami, Anoushiravan. Iran and the International System: Regional Dynamics and Global Challenges Routledge, 2023.

[7] - واکنش جدید عراقچی به تصمیم اروپا علیه ایران. سایت خوان روزنامه دنیای اقتصاد: جمعه 7 شهریور ماه 1404 / ۱۸:۵۰- شماره خبر : ۴۲۰۸۵۱ .