بازخوانی مباني وحدت ازنگاه امام خميني(ره)

اسدالله افشار

وحدت اسلامی، از مهم‌ترین ایده‌ها و آرمانهایی است که هر مسلمان آزاده‌ای، از صدر اسلام تا کنون، بر مبنای تعالیم اسلام داشته است. در این باره در متن منابع اصیل اسلامی، به خصوص در قرآن کریم، واژه‌هایی همچون «امت» و «امت واحده» بهترین مؤید این مطلب است. انسجام و وحدت جمعی، مهم‌ترین مسئله امت اسلامی است. استعمارگران، پی به اهمیت آن برده و در سده‌های اخیر، درصدد شکستن آن برآمده و بهره‌های ظالمانه فراوانی برده‌اند. در سایه اسلام و به برکت تعالیم اسلامی است که ابعاد و عوامل اخلاقی و اجتماعی وحدت مسلمانان، عمق و استحکام می‌یابد.[1] وحدت و انسجام ملی و اسلامی از مقوله‌هایی است که از دیرباز مورد توجه عالمان و خادمان به مکتب اهل‌بیت(ع) بوده و تا گسترش واقعی اسلام بر تمام عالم ادامه پیدا خواهد کرد.

مصلحان و عالمان زیادی اعم از شیعه و سنی به مقوله وحدت اسلامی توجه داشته‌اند که از جمله این بزرگان می‌توان به افرادی چون آیت‌الله تسخیری، شیخ محمد عبده، سید‌ جمال‌الدین اسدآبادی، آیت‌الله بروجردی، شیخ شلتوت، سید قطب، امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری و ... اشاره نمود. مصلحان، دانشمندان و روشنفکران اسلامی عصر ما اتحاد و همبستگی ملتها و فرقه‌های اسلامی را به خصوص در اوضاع و احوال کنونی که دشمن از همه طرف به آنها هجوم آورده و پیوسته با وسایل مختلف در پی توسعه اختلافات کهن و تولید اختلافات نوین است از ضروری‌ترین نیازهای اسلامی می‌دانند.

کشورهای قدرتمند اکنون با توجه به شرایط پیچیده خاورمیانه و جنگ نابرابر رژیم جعلی نامشروع تروریستی نسل کش صهیونی علیه مردم غزه و لبنان؛ برای حفظ انسجام و دوام بقای خود به دشمن تراشی های گوناگون روی آورده، و در این راه، به سوی اسلام نشانه رفته‌اند. دشمنان اسلام برای از بین بردن توانایی های مسلمانان به ترفندهای مختلفی دست می‌زنند که از جمله می‌توان به تلاش برای جلوگیری از وحدت مسلمانان و ایجاد تفرقه بین آنها اشاره کرد. در چنین وضعی مسلمانان جهان می‌توانند با تجمع حول محور اسلام، اهداف شوم استکبار جهانی را با شکست مواجه سازند. این تفکر در ایران با پیروزی انقلاب اسلامی به حیطه عمل راه یافته است و تلاش برای این است تا با گذشت زمان تعداد بیشتری از مسلمانان در زیر لوای اسلام گرد هم آیند. در این جهت راهبرد وحدت بین مسلمانان مطرح می‌شود. [2]

امام خمینی(ره) معمار بزرگ انقلاب اسلامی، فارغ از همه مناقشات کلامی، فقهی و تاریخی، با تکیه بر دو عامل کلیدی؛ یعنی 1. لزوم قدرت‌یابی مسلمانان و لزوم شکست اقتدار شیطانی و پوشالی قدرتهای رقیب اسلام؛ 2. مقوله وحدت و انسجام تاریخی و اجتماعی امت اسلامی، تبدیل به گفتمان غالب و رایج نهادهای اسلامی در گستره جهانی گردید. با موج بیداری اسلامی، از رهگذر حرکت انقلاب اسلامی، تکاپویی فعال در میان مسلمانان مطرح گردید. با پیدایش این پارادایم فعال، قدرتهای سلطه‌جو و انحصارطلب، در راستای هژمونی خودشان، برمایه‌های تفرقه انگشت نهادند و هزینه‌های هنگفتی را صرف نمودند تا زمینه بحث وحدت از بین برود، که این ماجرا همچنان تداوم دارد.[3]

بنيانگذار انقلاب اسلامي حضرت امام خميني(ره) از شروع مبارزاتش بيش از 2 هزار باراز وحدت کلمه صحبت به ميان آوردند. اينجانب به قدر همت خود در کلام نوراني اش تفحص کرده و گزيده‌اي از آن تفحص را محضر خوانندگان گرامی دانش پژوه عرضه مي‌دارم:

1- هدف از وحدت

در اين وحدت بايد مباني اسلام مورد توجه باشد. زيرا در اسلام همه چيز وجود دارد و ايشان فرموده است: «هدف،اسلام است. استقلال مملکت است، طرد عمال اسرائيل است،اتحاد با کشورهاي اسلامي است...»[4]

در واقع با وحدت مي‌توان به سه نتيجه رسيد. يکي تعالي اسلام. دوم: استقلال مملکت. چون با تلاش و خرد جمعي و شکوفايي آن مي‌توان ريشه‌هاي وابستگي را قطع کرد... سوم: طرد و جلوگيري از تجاوز دشمنان. چهارم: ارتباط مؤثر با ديگر کشورهاي اسلامي و ارائه يک الگوي مناسب از حکومت ديني.

امام بزرگواردرجهت تأکيد بر مسئله وحدت فرمود:«حفظ وحدت کلمه و مقابله با مشکلات ناشي از دخالت اجانب يک تکليف شرعي است». [5]

2- راه‌هاي وحدت

درکلام امام بزرگوار علاوه بر توصيه به وحدت راهکارهايي نيز ارائه شده است که مي‌بايست با دقت به آن توجه کرد و شيوه‌هاي اجرايي آن را مورد بررسي قرار داد. از جمله:

1-2 ) وحدت بين علما و مراجع

اگر چه فرض وجود اختلاف عمده بين علما و مراجع کم اتفاق مي‌افتد ولي همان مقدار کمش نيز براي ما زياد است. امام(ره) در سال1342 که شايد بعضي از علما خيلي ملتفت جريان انقلاب نبودند، آنها را به حفظ وحدت با مراجع توصيه مي‌کند.و مي‌فرمايد:«اميد است با وحدت کلمه علماي اسلام و مراجع... از حريم اسلام و قرآن دفاع کرده، نگذاريم دست خيانت به احکام مسلمه اسلام دراز شود».[6]

بي شک وحدت بين علماء طراز اول و مراجع در همه ازمنه مي‌تواند چنين دستاوردي داشته باشد. و نبايد غفلت کرد که دشمن به دليل سيلي‌هاي مکرري که از دست پر قدرت علما خورده است در صدد انتقام و تلافي است. اما اين بار انتقام به شکل حذف فيزيکي و ترور نيست. بلکه آلوده کردن آنها و يا وابستگان درجه اول، تهمت، افترا، ترور شخصيت و... است. و بايد هوشيار بود و نقشه پليدشان را قبل از وا خواني آتش زد.

2-2 )کار فرهنگي

«آقايان سعي کنيد؛اولا دردانشگاه پرچم اسلام را بالا ببريد،ثانياتبليغات مذهبي بکنيد،ثالثامسجد بسازيدورابعا اجتماعا نمازبخوانيد.تظاهربه نمازخواندن بکنيد». [7]

اگردانشگاه کاملا اسلامي شد، تبليغات مذهبي ومساجد ازجهت سخت افزاري ونرم افزاري آباد ونماز که سمبل دين است درجامعه اقامه شد.... وقت خواهيد ديد که دين چه اثري در زندگي مادي و معنوي مردم خواهد داشت.

3- توجه به مغرضين

هميشه براي انجام هر کار ماندگار و سالم يک سلسله عوامل بازدارنده وجود دارد. حتي براي انبياء الهي. امام بزرگوار مغرضين مقابل پيامبر (ص) را دو دسته مي‌داند و مي‌فرمايد: «پيغمبر اسلام مي‌خواست در تمام دنيا وحدت کلمه ايجاد کند...منتهي اغراض سلاطين آن وقت از يک طرف، اغراض علماي نصاري ويهود وامثال ذلک از طرف ديگر سد شد».[8]

ترس سلاطين براي ازدست دادن قدرت و حکومتشان بود وترس علماي يهود براي ازدست دادن مرجعيت ديني مردم.که يک دسته ازآنها با تصديق پيامبر(ص) چون طفل صغيري خوشه چين محضرش شدند اما عده زيادي انکار کرده و گمراه شدند.

4- حفظ ا سلام

«ما اگرچنانچه اين وحدت کلمه واين خاصيت که عبارت ازاسلاميت است که درآن همه چيز هست، اگر اين را حفظش بکنيم تا آخربا پيروزي هستيم».[9]

5- بايد وحدت ايدئولوژي با شد

گاهي بعض افراد از«وحدت ايدئولوژي» عبور مي‌کنند و براي رسيدن به مطامع فردي و حزبي خود به دنبال «وحدت تاکتيکي» هستند. امام(ره) خط بطلان بر وحدت تاکتيکي مي‌زند و مي‌فرمايد:«رمز پيروزي ما اين است که جنبه فقط سياسي نبود، فقط براي نفت وامثال اينها نبود.جنبه،جنبه معنوي بود، اسلامي بود.»[10]

6- وحدت؛فداکاري مي‌خواهد

رسيدن به وحدت رنج وزحمت دارد. ايثارو فداکاري مي‌خواهد. وبه خاطر همين امراست که امام فرمود:«اسلام احتياج به مردان وبانوان فداکار دارد».[11]

دراين جمله کوتاه دو نکته مهم وجود دارد.يکي فداکاري وديگري: توجه به جنس زن ومرد واستفاده از قابليت‌هاي هردو جنس.

7- بالا و پايين مثل هم

آنچه براي مسئولان مهم است اينکه به دنبال زراندوزي نباشند ( البته بنده اعتقاد دارم که مسئولان بايد از امکانات ورفاهيات خوب بهره ببرند اما به شرط آنکه بر اساس جدول ارشديت انتخاب شده باشند که در هر اداره بهترين کارمندان آنجا مسئول باشد تا بتواند با شناخت کامل به رتق و فتق اموربپردازد و گره ازکارمردم باز کند. نه با بي تدبيري برمشکلات بيفزايد. که دراين صورت هر چقدراين مسئول آدم خوب و متواضعي باشد ناکارآمد وزائد خواهد بود) که نمونه مبارزه با زراندوزي در سيره عملي اهل البيت(ع) و خصوصا امام علي (ع) قابل درک واحصاء است. اما نکته مهم ديگر آنکه: رابطه دولت ومردم يک رابطه صميمي وبه دورازترس باشد. يعني شهروندان براي نزديک شدن به دولتمردان وارائه نظراتشان دچار ترس و دلهره نباشند. و به راحتي بتوانند حرفشان را بزنند.دولتمردان هم گوش بزرگي براي شنيدن و زبان کوچکي براي گفتن داشته باشند. اگر حرف آن شخص درست بود به کار گيرند و اگر غلط، بدون آنکه حرمتش را بشکنند، توجهي نکنند.

امام در اين باره سخن زيبايي دارد: «وحدت کلمه و اسلامي بودن يک مملکت اين است که از آن رئيس جمهورش... تا آن کسي که آن پائين هاست اينها يک جور باشند. نه اين از او بترسد و نه او توقع داشته باشد که اين از او بترسد».[12]

8- رياکاري در وحدت

ممکن است گاهي بعضي ازافراد شعار وحدت سردهند. اما وقتي درعمل به آنها دقت مي‌کني مي‌بيني که تا جايي با وحدت همراهند که به منافع خودشان آسيب وارد نشود.اما اگر قرارشد براي حفظ وحدت هزينه‌اي پرداخت کنند آن وقت از کوره در مي‌روند وحرف ديگري مي‌زنند.

امام امت دراين باره نيز بيان داشته است:«شعار وحدت اگر با عمل همراه نباشد رياکاري است».[13]

عمل مناسب هم با توجه به شرائط زماني ومکاني قابل فهم است. توجه به همه ظرفيتها و منابع موجود، اِعمال همه قوانين بدون تبعيض و مصلحت انديشي شخصي، و عدم قشري نگري به دين وظرفيت نيروي انساني وسايرمنابع ؛ علاوه براينکه ايجاد وحدت نمي‌کند بلکه خود، عامل تفرقه وچند گانگي خواهد شد.

و باز امام (ره) فرموده است: اما اگر براي خودم هي مي‌خواهم بکشم، اگر هم مي‌گويم وحدت پيدا کنيد که خودم هم به نوايي برسم، اين مال شيطان است. هيچ اثري ندارد. يعني اثر سوء دارد براي انسان».[14]

9- نيازوحدت به اخلاص

اگردر شعاروحدت اخلاص نباشد، هرگز وحدت به وجود نمي‌آيد. زيرا در وحدت انسان بايد دعوت به سوي خدا کند. اما اگر اخلاص نباشد دعوت به سوي خود و خودخواهي‌ها مي‌کند.

امام عزيزدراين مورد نيز فرموده:«هم وحدت را حفظ کنيد، وهم اخلاص را».[15]

10- رمز پيروزي انقلاب

بدون شک رمزپيروزي انقلاب عامل تداوم وتوسعه آن نيزخواهد بود. معمار بزرگ انقلاب دراين زمينه فرموده است:«ما اگرتوانستيم نظامي بر پايه‌هاي نه شرقي و نه غربي واقعي واسلام پاک ومنزه از ريا و خدعه و فريب را معرفي کنيم، انقلاب پيروزشده است».[16]

دراين جمله مطالب مهمي نهفته که حائزاهميت است:

الف:ما بايد نظام اسلامي را بدون نياز و وابستگي به قدرتهاي برتر دنيا سازماندهي کنيم که براي اين کار بايد از همه توان، دانش، تجربه، ظرفيت‌هاي فکري و اجرايي کشور استفاده کرد و به بهانه‌هاي مختلف، گروه گروه از فرزندان اين ملت را کنار نزد.

ب: الگو بايد اسلام ناب (پاک)باشد. اسلامي که با اجماع نظر متخصصان عالي آن فهميده مي‌شود.

ج: دوري از ريا، خدعه و فريب بايد در دستور کار و سرلوحه زندگي قرار گيرد. امام (ره) در وصيتنامه خود، راز بقاء انقلاب را اينگونه بيان فرموده است:

«رمز بقاء...همان رمز پيروزي است و رمز پيروزي را ملت مي‌داند...دو رکن اصلي آن: انگيزه الهي و مقصد عالي حکومت اسلامي...» [17]

خيلي جالب است که امام (ره) دانستن رمزپيروزي را به ملت نسبت مي‌دهد نه دولتمردان. شايد به خاطر اين باشد که با عوض شدن دولت‌ها سعي و تلاشي در جهت تعويض سياست‌ها و فرهنگ‌ها شکل مي‌گيرد اما همواره ذُکر و حافظه ملت، ياد و خاطره جان فشاني‌ها و توسل به قرآن و اهل البيت(ع) را فراموش نمي‌کند. همان عواملي که باعث پيروزي شان شد. به همين دليل ملت به انقلاب و اسلام نزديکتر است. و دولتمردان اگر مي‌خواهند از مردم عقب نباشند بايد چنين حرکتي را مشي خود قرار دهند. و تمام تلاششان را مصروف تقويت انگيزه الهي مردم کرده و اهداف عالي اسلام را بر مبناي آموزه‌هاي صحيح دين ترويج کنند. نه تند شوند و نه کند.نه دنبال تصوف باشند ونه تحجر. نه دنبال مقدس مآبي باشند و نه ولنگاري و...

11- تذکر به علما

امام (ره) در ديدار با ائمه جمعه استان کرمان خطاب به آنان سه نکته را يادآور مي‌شوند:

«سعي کنيد وحدت را حفظ کنيد. وحدت بين خودتان، وحدت بين خودتان و مسئولين، و وحدت بين خودتان و مردم». [18]

دراين جمله کوتاه سه مطلب پرمغز وجود دارد که به آن ها اشاراتی خواهیم داشت:

يک- وحدت بين علما:اين وحدت ازاهميت بسيار برخوردار است. که متأسفانه گاهي اختلافات بين آنها به واسطه نفوذ بعض افراد نزديک به آنها صورت مي‌پذيرد. که دراکثراين اختلافات معلوم شده است که آنها ذاتا با هم مشکلي ندارند اما اين وظيفه تفرقه ظاهرا بر عهده بعضي ازحواريون! اين عزيزان است که بايد به اين مطلب بيشتر دقت بفرمايند...

دوم:وحدت بين علما ومسئولان اجرايي:با اين توضيح که نه بخطر مخالفت خطوط سياسي،آنها را سکه پول کرد ونه بخاطر همگرايي سياسي اشتباهات آنان را ناديده گرفت.همواره ديدبانان اميني براي مقام معظم رهبري وولي فقيه باشند.

سوم- وحدت بين علما ومردم:قطعا ازمردمي ترين نهادها،نهاد روحانيت است.و به دليل ارتباط تنگاتنگي که با همه اقشار مردم دارد، فاصله‌اي بين آنها و مردم نيست.امين مردم است وبايد مدافع حقوق مادي ومعنوي مردم باشند.خداي ناکرده اگرروزي حضورشان بين مردم کمرنگ شدوياحمايت آنها از دولتمردان ازدايره حمايت ازخادمان ملت فراتررفت وبه دايره حمايتهاي جناحي تبديل شد، اهداف انقلاب و طي طريق کشتي بزرگ انقلاب با طوفانهاي سهمگيني مواجه خواهد شد.علما وحوزه‌هاي علميه پاسدارراستين اسلام ناب محمدي(ص) هستند.ازخادمان ملت تشکرمي‌کنند اما درمورد آنها غلونمي‌کنند. زيرادرطول تاريخ علماي شيعه صف شکن مبارزه با«غاليان» بوده‌اند.

صاحب نظران و تحلیل گران با توجه به بررسی های عمیق در بینش امام خمینی(ره) در خصوص مفهوم وحدت از نگاه ایشان برداشت هایی ارائه نموده اند که نگارنده با دخل و تصرف، بخشی از آن ها را در ذیل یادآور می شود :

1- حضرت امام(ره) در مواضع خویش در باب وحدت به همان اندازه که به ضرورت و اهمیت آن سفارش کرده است بر توجه به لوازم آن نیز تأکید داشت و معتقد بود که اتحاد بدون تحقق زمینه ها و راهبری جامعه بدان سمت شکل نمی گیرد و یا آنکه پایدار نمی ماند.

2- امام خمینی(س) به اقتضائات عقلی، شرعی و زمانی بر ضرورت وحدت مسلمین در سطوح مختلف ملی و بین المللی تأکید داشته اند و تفرقه مسلمین و سلطۀ مستکبران را ناشی از عدم توجه به مبانی دینی و آیات کریمه قرآن می دانند. از عبارات مختلفی که امام خمینی(س) بیان کرده اند چنین استنباط می شود که وحدت و همبستگی در اندیشه ایشان مبتنی بر نوعی پذیرش ایمانی و تعهد درونیِ تعمیم یافته است که در همدلی دینی متجلی می گردد.

3- نگارنده چون صاحب نظران پژوهشگر اندیشه ورز اعتقاد دارد شناخت مواضع و دیدگاههای مردی که خود منادی وحدت امت اسلام در عصر خویش بود و بر همین مبنا نیز موفق به پایه گذاری نظام الهی در بخشی از قلمرو سرزمینهای اسلامی شد، راهگشای مطمئنی برای رهروان این مسیر خواهد بود.

4- افسوس که سلطه غرب بر سرنوشت بسیاری از ممالک جهان اسلام امکان توسعه رشته های مختلف علوم انسانی را بر اساس دیدگاههای وحیانی باز ستاند و گرنه دیدگاه امام خمینی(ره) می توانست افقهای جدیدی در مباحث اجتماعی و سیاسی بگشاید و راه حلهای واقع بینانه ای برای چاره جویی مشکلات سیاسی و اجتماعی جوامع اسلامی ارائه نماید.

5- به تعبیر درست و صریح مرحوم سید احمد خمینی، یادگار امام خمینی (ره)؛ کشمکش ها و منازعات گذشته و کنونی جهان اسلام علیرغم تلاش های گسترده رهبران مصلح جوامع و دولت های صالح آزاده همچنان رو به تزاید نهاده و هر روز بر میزان قربانیان اختلافات و منازعات داخلی، منطقه ای و بین المللی افزوده می گردد، و به موازات آن حجم بیشتری از سرمایه های مادی و معنوی ملت ها قربانی مطامع جنگ افروزان تروریستی آدم کش و نسل کش و تفرقه انگیزان می شود. استمرار این واقعیت های تلخ که امروز نمونه عینی آن را در غزه، کرانه باختری و لبنان می بینیم ثابت کرده است که هیچ یک از عوامل و ابزارهایی که تاکنون در مکتب های مادی به عنوان عوامل و ایجاد اتحاد و رفع تنش ها تعریف شده و به کار گرفته شده اند کارآیی لازم را برای حل اختلافات خانمان سوز نداشته و بلکه خود نیز در نقش عوامل تشدید کننده بحران ها و افزایش دهنده تنش ها و کشمکش ها ظاهر شده اند.

6- ما با توجه به جنگ افروزی و نسل کشی رژیم صهیونی در غزه و لبنان که با چراغ سبزآمریکا و متحدان اروپایی اش و حمایت ها و پشتیبانی مالی و لجستیکی آنان انجام می شود؛ امروز شاهد آن هستیم که مجامع و سازمان های بین المللی که شعار و فلسفه وجودشان اتحاد ملت ها و دولت ها و کاهش تنش ها و تشنجات بوده است در اغلب موارد توفیقی به دست نیاورده اند و حتی خود به عنوان ابزاری در خدمت تشنج آفرینی صاحبان قدرت های بزرگ بکار گرفته شده اند. صدها اتحادیه و قراردادهای همکاری و پیمان های بین المللی وحدت بین دولت ها که در دهه های گذشته با تبلیغات فراوان آرزوها و امیدهای بسیاری در گوشه و کنار جهان بوجود آورده اند پیش از آنکه اثری قابل توجه بر جای بگذارند متلاشی شدند و کمکی در حل منازعات و تنش ها نکردند و گره ای از مشکلات مردم مظلوم دنیا باز نکرده اند و خود معضلی در این خصوص گشته و مانع از حق خواهی و اجرای عدالت و صلح بین المللی و مجازات خاطی خطاکار جانی جنایتکار شده اند و غصه ای بر غصه های جامعه بشری افزوده اند.

7- در اندیشه امام خمینی(س) وحدت اسلامی شامل نوعی وفاق شناختی و ارزشی است که منشأ الهی و معنوی دارد و در کتاب و سنت نمونه های هنجاری و رفتاری آن در بعد نظری و عملی تدوین گردیده است. چنین وحدتی ناشی از انرژی عاطفی، همت و اعتماد متقابل افراد و گروه هاست که مقصد شریعت، موجب قدرت، عامل اصلاح و پیشرفت و مانع فساد جامعه است.

8-بلاشک و به طور قطع یکی از تأثیرگذارترین رهبران وحدت‌طلب و پیشوایان اصلاح‌گرای معاصر، امام خمینی(ره) است. او نیز همچون سید جمال‌الدین اسدآبادی، بنیانگذار حرکت اصلاحی و وحدت‌طلبی، از برجسته‌ترین منادیان همبستگی و انسجام اسلامی به شمار می‌رود. در نگاه امام خمینی(ره) تعالیم اسلامی بر محوریت امت اسلامی و برادری و برابری اسلامی استوار است. وی تعدد و اختلاف و دشمنی را در جامعه اسلامی از دسیسه‌های استعمار و قدرت‌های جهان‌خوار می‌داند. امام خمینی(ره) سخت معتقد به وحدت مسلمانان- با قطع نظر از گرایش‌های مذهبی آنان- در مقابل استعمارگران و دشمنان اسلام بود و وحدت اسلامی را رمز پیروزی و موفقیت مسلمانان می‌دانست. و هر حرکتی را که به تفرقه و تشتت صفوف مسلمانان و بهره‌برداری و استیلای استعمارگران می‌انجامید، محکوم می‌کرد و با صدور فتاوای تقریب‌گرایانه و پیام‌های پیاپی راه‌های عملی وحدت شیعه و سنی را بیان می‌نمود. انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره)، اندیشه تقریب بین مذاهب اسلامی و وحدت سیاسی جوامع را زنده کرد و آن را عاملی مؤثر در برابر تهدیدات دشمنان جهان اسلام دانست. حضرت امام(ره)، حتی برنامه این انقلاب را وحدت بین مسلمانان جهان مطرح کردند.

جمعه: 25 / 08 / 1403- 13 جمادی الثانی 1446- 15 نوامبر 2024

منابع

1. قرآن کریم.

2. ایرانی، مصیب، «استراتژی وحدت ملی و انسجام اسلامی با توجه به دیدگاه امام خمینی(ره)»، فصلنامه اندیشه تقریب، سال پنجم، شماره هجدهم، 1388ش.

3. بزرگی، مهدی، «نقش انقلاب اسلامی در بیداری و وحدت مسلمانان»، فصلنامه اندیشه تقریب، سال دوم، شماره پنجم، 1384ش.

4. خامنه­ای، سید علی، «بیانات در دیدار با مسئولان کشوری و لشکری شرکت کننده در کنفرانس وحدت اسلامی»، 16/07/1369، پایگاه اطلاع ‌‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، قابل دسترسی در سایت: www.leader.ir.

5. همو، «بیانات در پیام به حجاج بیت‌الله الحرام در موسم حج»، 18/11/1381، پایگاه اطلاع‌ رسانی دفتر مقام معظم رهبری، قابل دسترسی در سایت: www.leader.ir.

6. همو، «بیانات در چهلمین روز ارتحال امام خمینی»، 23/4/1368، پایگاه اطلاع‌ رسانی دفتر مقام معظم رهبری، قابل دسترسی در سایت: www.leader.ir.

7. همو، «بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران»، 15/8/1383، پایگاه اطلاع‌ رسانی دفتر مقام معظم رهبری، قابل دسترسی در سایت: www.leader.ir.

8. همو، «بیانات در دیدار با مردم کازرون»، 16/2/1387، پایگاه اطلاع‌ رسانی دفتر مقام معظم رهبری، قابل دسترسی در سایت: www.leader.ir.

9. همو، «بیانات در دیدار دست‌اندرکاران مراسم حج»، 30/9/1383، پایگاه اطلاع‌ رسانی دفتر مقام معظم رهبری، قابل دسترسی در سایت: www.leader.ir.

10. همو، «بیانات در دیدار کارگزاران نظام به مناسبت عید سعید فطر»، 21/11/1375، پایگاه اطلاع‌ رسانی دفتر مقام معظم رهبری، قابل دسترسی در سایت: www.leader.ir.

11. جمشیدی، محمدحسین، «ماهیت وحدت در اندیشه امام خمینی»، نشریه کیهان فرهنگی، شماره 156، 1378ش.

12. جمشیدی، محمدحسین؛ محمدی، احسان‌الله، «مبانی تحقق وحدت حوزه و دانشگاه از دیدگاه امام خمینی(ره)»، فصلنامه معرفت در دانشگاه اسلامی، سال چهاردهم، شماره 1، 1389ش.

13. خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1387ش.

14. همو، صحیفه نور، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1368ش.

15. طارمی، محمدحسین، «انسجام اسلامی در سیره اهل­بیت(ع)»، مجله پگاه حوزه، شماره 213، 1386ش.

16. طیبی‌خواه، حسین، مجموعه مقالات همایش اتحاد ملی و انسجام اسلامی، گچساران، نشر آذین، 1386ش.

17. فقیه ایمانی، محمدرضا، «آسیب‌شناسی وحدت در نظام اسلامی و راهکارهای حفظ آن از نگاه متون دینی»، فصلنامه بلاغ مبین، شماره 32 و 33، پاییز و زمستان 1391ش.

18. فولادی، محمد، «استراتژی وحدت جهان اسلام در اندیشه امام خمینی»، نشریه معرفت، سال هفدهم، شماره 126، 1387ش.

19. موثقی، احمد، استراتژی وحدت در اندیشه سیاسی اسلام، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم، جلد دوم، چاپ اول، 1371ش.

20. موحدی، محسن، تجلی مؤلفه‌های انسجام اسلامی در حاکمیت اسلامی از دیدگاه رهبری(مجموعه مقالات برگزیده همایش اعتصام به قرآن و عترت رمز انسجام و وحدت)، مشهد، انتشارات سخن‌گستر، چاپ اول، 1387ش.

21. مهدی‌پور، محمود، «عوامل صف‌بندی و راهکارهای وحدت اسلامی»، فصلنامه فرهنگ کوثر، شماره 17، مرداد 1377ش.

22. نجفی، رضا، «وحدت از منظر امام خامنه‌ای»، مجله فرهنگی اجتماعی سرزمین لادستان (سایت: www.ladestan.com)، کد مطلب 112، 15/2/1390.

23. نوایی، علی‌اکبر، «انسجام اسلامی از منظر امام خمینی و مقام معظم رهبری»، فصلنامه اندیشه، سال سیزدهم، شماره پنجم و ششم، 1386ش.

24. وزیری، علیرضا، «وحدت‌گرایی در سیره معصومان»، ماهنامه مبلغان، شماره 162، زمستان 1391ش.

25. مجموعۀ بیانات حضرت امام خمینی(س)، دربارۀ «اسلام ناب محمدی» از طرف مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) منتشر شده است.

26. افشار، اسدالله(1393)، تفسیری بر قرائت دینی از وحدت( براساس آراء واندیشه های اما م خمینی"ره" ). تهران: سفيرارد هال.

[1] - موثقی، احمد، استراتژی وحدت در اندیشه سیاسی اسلام، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم، جلد دوم، چاپ اول، 1371ش.

[2] - بزرگی، مهدی، «نقش انقلاب اسلامی در بیداری و وحدت مسلمانان»، فصلنامه اندیشه تقریب، سال دوم، شماره پنجم، 1384ش.

[3] - وحدت اسلامی از منظر امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری. سایت دانشگاه بوعلی سیناوبگاه متعلق به دانشکده صنایع غذایی بهار.

[4] - خمینی(ره)؛ روح الله.صحيفه نور،ج1 ص46،تاريخ سخنراني21فروردين 1343.

[5] - همان.

[6] - خمینی(ره)؛ روح الله. صحيفه نور، ج5 ص102، تاريخ سخنراني 30بهمن 1357.

[7] - خمینی(ره)؛ روح الله. صحيفه نور، ج1 ص43، تاريخ سخنراني 23فروردين1341

[8] - صحيفه نور، ج1 ص64، تاريخ سخنراني 21 فروردين 1343.

[9] - صحيفه نور، ج1 ص120، تاريخ سخنراني 21 دي 1343.

[10] - صحيفه نور، ج5 ص260، تاريخ سخنراني 17 فروردين 1358.

[11] - صحيفه نور، ج6 ص17، تاريخ سخنراني 26 فروردين 1358.

[12] - صحيفه نور، ج6 ص85، تاريخ سخنراني 5ارديبهشت1358.

[13] - صحيفه نور، ج8 ص18، تاريخ سخنراني 13تير1358.

[14] - صحيفه نور، ج8 ص202، تاريخ سخنراني 31تير1358.

[15] - صحيفه نور، ج19 ص132، تاريخ سخنراني 1 فروردين 1364.

[16] - صحيفه نور، ج20 ص106، تاريخ سخنراني 5مرداد1366.

[17] - صحيفه نور، ج21 ص21، تاريخ سخنراني 28شهريو1367.

[18] - صحيفه نور، ج21 ص176، تاريخ سخنراني وصيتنامه.