سفرموفقیت آمیزرییسی به قاره سیا؛ سرزمین فرصت ها

اسدالله افشار

رئیسی روز چهارشنبه 21 تیر ماه سال جاری تهران را به مقصد آفریقا ترک کرد تا با کشورهای دوست کنیا، اوگاندا و زیمبابوه دیدار کند تا روابط ایران با آفریقا را تقویت کند و درها را برای مشارکت سیاسی و اقتصادی بیشتر باز کند.

رئیسی در سفر خود به سه کشور از مسجد ملی اوگاندا بازدید کرد و با بازرگانان دیدار کرد و همچنین از قهرمانان استقلال زیمبابوه ادای احترام کرد.

پنجشنبه 22تیرماه رییسی در زیمبابوه

رئیسی در آخرین مرحله از تور سه کشور خود، روز پنجشنبه 22تیرماه در هراره فرود آمد و در آنجا مورد استقبال همتای زیمبابوه ای خود امرسون منانگاگوا قرار گرفت. در همان روز، رئیسی و منانگاگوا جلسه ای غیرعلنی برای بررسی موضوعات و موضوعات مختلف برگزار کردند. نمایندگان ایران و زیمبابوه در مورد توسعه روابط دوجانبه گفتگو کردند.

گفتنی است مردم زیمبابوه در بدو ورود رئیسی در حالی که عکس هایی از رهبر انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای و سردار قاسم سلیمانی قهرمان برجسته ایران در مبارزه با تروریسم را در دست داشتند، در فرودگاه حراره تجمع کردند.

رؤسای جمهور دو کشور برای تقویت روابط دوجانبه، 12 توافقنامه را در زمینه های مختلف، از مخابرات گرفته تا انرژی، امضا کردند که می تواند زیمبابوه را قادر سازد از نوآوری و فناوری ایران استفاده کند و برای کمک به نوسازی کشاورزی، کارخانه تراکتورسازی بسازد. علاوه بر این، دو کشور توافق کردند که در زمینه های تحقیقاتی، علمی و فناوری و همچنین انرژی، کشاورزی، دارو و مخابرات با یکدیگر همکاری کنند.

رئیسی درباره تحریم‌های آمریکا علیه ایران و زیمبابوه گفت: جمهوری اسلامی برای تقویت روابط اقتصادی سخت‌تر تلاش خواهد کرد.

روز چهارشنبه 21تیرماه دیدار رییسی با دو همتای کنیایی و اوگاندایی خود

دیدار اول با رییس جمهور کنیا

رئیسی با هدف افزایش ۱۰ برابری همکاری‌های اقتصادی و تجاری کنیا را برای نخستین مقصد سفر برگزید و تصریح کرد: همچنان که در مدتی کوتاه توانستیم حجم روابط تجاری خود را به ۸ برابر برسانیم، این امکان وجود دارد که با اراده دو طرف این میزان به ۲۰ و ۳۰ برابر برسد.

کنیا کشوری با بزرگ‌ترین و پیشرفته‌ترین اقتصاد در شرق آفریقا؛ اولین مقصد سفر رئیس جمهور رییسی در سفری سه روزه به کشورهای آفریقایی بود. در جریان این سفر رئیس جمهوربا آقای «ویلیام سامویی روتو» رئیس جمهوراین کشوردیداروگفتگو کرد و هیئت‌های عالی‌رتبه دوکشور ۵ سند مهم همکاری را به امضا رساندند. بازدید از خانه نوآوری و فناوری ایران در نایروبی و نشست با تجار و فعالان اقتصادی ایران و کنیا از جمله برنامه‌های سفر رئیسی به کنیا بود.[1]

«ویلیام روتو» رئیس‌جمهور کنیا نیز در این نشست، سفر رئیس جمهور اسلامی ایران به نایروبی را سرآغاز فصل جدیدی در روابط دو کشور دانست و بر علاقمندی کشورش برای توسعه تعاملات تجاری و سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگردی، شیلات و کشاورزی و تجهیزات پزشکی و دارویی با تهران تأکید کرد.

لازم به ذکر است که امروز اتحادیه آفریقا 29 عضو دارد و هر توافقی با هر یک از این کشورها می تواند تا حدزیادی دست کشورمان را برای حضوردراین بازاربزرگ هزار میلیارددلاری بازکند.کنیاازجمله کشورهای مهم و اصلی دراتحادیه آفریقاست که نزدیکی ما به این کشورچنین فرصتی برای ما ایجاد می کند و می تواند ایران را از انزوایی که طرف های غربی برای ایران برنامه ریزی کرده اند، خارج کند.

دیدار دوم با رییس جمهور اوگاندا

رئیس جمهور ایران در دیدار دوم روز چهارشنبه با همراهی هیئتی بلندپایه در کاخ ریاست جمهوری در کامپالا از سوی یووری کاگوتا موسوینی همتای اوگاندایی خود به طور رسمی مورد استقبال قرار گرفت و پس از آن هیأت های دو طرف دیدار و گفتگو کردند.

مقامات عالی رتبه ایران و اوگاندا با حضور روسای جمهور دو کشور چهار تفاهم نامه همکاری در زمینه لغو روادید، همکاری های کشاورزی و تشکیل کمیسیون دائمی مشترک بین دولتی امضا کردند.

طرفین همچنین بیانیه سیاسی مشترکی صادر کردند.

رئیسی در یک کنفرانس خبری مشترک، غرب را به دلیل استفاده از حقوق بشر به عنوان ابزار سیاسی مورد انتقاد قرار داد و تأکید کرد که ایران در خط مقدم حمایت از حقوق بشر جهانی قرار دارد.

وی تصریح کرد: استعمار غرب با بهره برداری از موضوع حقوق بشر و استفاده از آن به عنوان ابزار سیاسی و اعمال استانداردهای دوگانه به دنبال اعمال فشار بر ملت های مستقل است.

وی با بیان اینکه ارتقای حقوق بشر یک وظیفه مشترک است، گفت: در جمهوری اسلامی قویاً فکر می‌کنیم که پیشتاز حفظ حقوق بشر هستیم.

رئیس جمهور ایران خاطرنشان کرد: در حالی که غرب وانمود می کند که از حقوق بشر حمایت می کند، در واقع از کسانی که به آنها ظلم شده دفاع می کند، در حالی که ما حامیان واقعی آن هستیم.

رئیس جمهور ایران در ادامه تأکید کرد: باید از صادرات مواد خام به غرب طبق خواسته کشورهای امپریالیستی خودداری شود.

«غرب و استکبار جهان می‌خواهند ملت‌ها منابع اساسی و نفت را به جای تبدیل به کالاهای با ارزش، صادر کنند. در نتیجه تمام تلاش ما در ایران معطوف به توقف خام فروشی است.

رئیس جمهور ایران همچنین از تعمیق روابط با اوگاندا و دیگر کشورهای آفریقایی حمایت کرد.

بازگشت موفقیت آمیز رییس جمهور به ایران

رئیسی بامداد روز جمعه23 تیرماه پس از بازگشت از آفریقا در فرودگاه مهرآباد تهران بر لزوم تقویت ارتباطات با کشورهای آفریقایی تأکید کرد و در عین حال این قاره را سرزمین فرصت‌هایی خواند که نباید ظرفیت‌های آن را دست کم گرفت.

وی افزود: ما برای روابط خود با قاره آفریقا ارزش قائل هستیم، همانطور که با کشورهای آسیایی و سایر مناطق ارزش قائل هستیم و نباید از این قاره که پر از فرصت است غافل شویم.

وی هدف اولیه سفر خود را افزایش «عمق استراتژیک» ایران عنوان کرد.

رئیس جمهور تأکید کرد: بسیاری از کشورهای آفریقایی از زمان انقلاب اسلامی 1979 با ایران ارتباط دیپلماتیک برقرار کرده اند و این کشورها مشتاق هستند روابط خود را با تهران از طرق مختلف تقویت کنند.

رئیسی همچنین با اشاره به ضرورت بهبود روابط با کشورهای آفریقایی خاطرنشان کرد: این کشورها دارای منابع طبیعی و معدنی فراوان و همچنین فرصت‌ها و زمینه‌های آینده برای همکاری نزدیک‌تر هستند.

وی هدف از سفر سه کشور آفریقایی خود را علاوه بر گسترش روابط اقتصادی و تجاری با این کشورها، معرفی محصولات دانش بنیان متخصصان ایرانی به بازارهای جدید عنوان کرد.

رئیس جمهور یکی از اهداف سفر خود به آفریقا را تامین منابع خام و کشت فراسرزمینی از موضوعاتی عنوان کرد که به آن نیز پرداخته شد.

رئیسی همچنین گفت: توافقاتی با کشورهای آفریقایی برای مبادلات پایاپای انجام شده است که در آن ایران در ازای تحویل محصولات پتروشیمی، مایحتاج اولیه را دریافت می کند.

بر این اساس دفاتری در هر سه کشور ایجاد شد تا گامی مؤثر در تسهیل و تقویت «ارتباطات و همکاری‌های ما در حوزه‌های مختلف» برداشته شود.

وی گفت: تبادلات علمی و فنی از دیگر موضوعات مورد بررسی در این سفر بود.

در باره این سفر

1- با سفر سید ابراهیم رئیسی به آفریقا طلسم یازده ساله شکسته شد. امید است این سفر به قاره سیاه با توجه به سیاست خارجی متعادل و سازنده دولت سیزدهم و با عنایت برادامه دیپلماسی در جغرافیای دوردست، بتواند با تعاملات بسیار گسترده بین المللی در عرصه های سیاسی و اقتصادی[2] و فرهنگی، آثار وضعی و مثبت بر روند مناسبات ایران باکشورهای آفریقایی داشته باشد واز این رهگذر دستاوردهای شایانی نصیب هر4 کشور گردد.

2-توسعه مناسبات با کشورهای آفریقایی با توجه به ظرفیت‌های دیپلماتیک آن هم در چارچوب رویکردهای مبتنی بر پیگیری اهداف و منافع ملی؛ بیانگر آن است که ایران منزوی نیست و می تواند سیاست های بین المللی خود را بدون ارتباط باغرب و سه کشور شرور اروپایی تحت سیطره غرب به پیش ببرد بدون آن که به آن ها امتیازی دهد و سلطه ایشان را بپذیرد.

3- رییسی هم اکنون به دنبال تحقق وعده داده شده خود در زمان انتخابات ریاست جمهوری است تا توسعه سیاست خارجی همه‌جانبه‌اش را فراتر از موضعگیری‌های اعلامی به عمل تبدیل نماید؛ و ارتباط با 54 کشور آفریقایی که هم عضو سازمان کنفرانس اسلامی هستند و هم قریب به اتفاق آنها از اعضای جنبش عدم تعهد محسوب می‌شوند، می تواند این مهم را محقق سازد.

4-این تحرک دیپلماتیک ایران که در سطح بین المللی پررنگ شده است آمریکاییان را به وحشت انداخته تا جایی که اندیشکده امریکایی «شورای آتلانتیک» اخیراً در گزارشی، دولتمردان آمریکایی را متوجه پررنگ شدن تدریجی نقش ایران در کشورهای آفریقایی کرده است.

گزارش این اندیشکده با بیان اینکه «وقتی از رقابت بین قدرت‌های بزرگ در آفریقا صحبت می‌شود «جو بایدن» نباید از ایران به عنوان یک رقیب چشم‌پوشی کند»، آورده است: «ایران در پی مقابله با نفوذ غرب و بویژه ایالات متحده امریکا در آفریقاست و با عناصری همکاری می‌کند که مخالف استعمار و پیگیر یک مسیر مستقل‌تر خارج از نفوذ استعمارگرهای غربی هستند. دولت «بایدن» برای محافظت از متحدان خود در آفریقا و حفظ منافع ایالات متحده در آن، نمی‌تواند تنها بر حضور رو به رشد چین و روسیه در آن متمرکز باشد و باید نفوذ عمیق‌تر تهران در آفریقا را هم جدی بگیرد، زیرا چالشی فزاینده را برای سیاست آمریکا در آفریقا ایجاد می‌کند.»[3]

5- صاحب نظران ضمن تأکید بر فرصت های اقتصادی با اهمیت این سفردر قاره سیاه، براین باورند که به ابعاد سیاسی آن نیز باید با دقت هرچه بیشتر توجه شود و از عمق استراتژیکی آن غفلت نگردد. بنابراین جناب رییس جمهوررییسی باآگاهی و انتخاب این مسیردرست نشان دادکه درسیاست خارجی نگاه متوازن و متعادل را دنبال می کند و منافع ملی را معطل ارتباط با غرب وچندکشور اروپایی مزورتحت سلطه غرب نخواهدکرد و لذا رییسی با اراده عملی خود درسفرهای منطقه ای وبین المللی ثابت کردکه ایران با اقتدارخواهان تعامل باهمه کشورهای دنیابه جزبا اسرائیل می باشد و توجهش تنها معطوف به غرب نمی باشد، بنابراین باید ابعاد سیاسی این سفر به درستی تحلیل شود و روابط کشور ما با کشورهای آفریقایی که تأثیرگذار در معادلات جهانی و بین المللی هستند اصلاح و تقویت گردد و از خطا ها و اشتباهات راهبردی و حالت انفعالی خارج گردد.[4]

جمعه: 23 / 04 / 1402- 25 ذی الحجه 1444- 14 جولای 2023

[1] - موقعیت کنیا این فرصت را برای ایران فراهم می‌کند که از طریق این کشور به بازارهای کشورهای دیگر در این منطقه دسترسی داشته باشد. کنیا یکی از کشورهای مهم شرق آفریقا است و گسترش روابط با این کشور در حوزه‌های مختلف می‌تواند باعث افزایش حضور در منطقه شرق آفریقا به‌عنوان نزدیک‌ترین دروازه ورودی به آفریقا شود.

[2] - در اشاره به رویکرد دیپلماسی اقتصادی دولت سیزدهم می‌توان به آمار قابل ملاحظه‌ای اشاره داشت که در دو سال گذشته در روند افزایش صادرات غیرنفتی حاصل شده است. ظرفیت خرید بازار کشورهای آفریقایی به بیش از ۱۰ میلیارد دلار کالای ایرانی می‌رسد و این در حالی است که به گفته سیدرضا فاطمی‌امین، وزیر سابق صنعت، معدن و تجارت، صادرات ایران به آفریقا در سال گذشته ۱۰۰ درصد افزایش یافته است.

[3] - ایران: دوشنبه 19 تیر ماه 1402- شماره 8228.

[4] - تقویت این حضور سیاسی با تقویت نمایندگی های ایران در آفریقاست. این که ما از 54 کشور آفریقایی تنها در 21 کشور سفارت داریم و هیچ پرواز مستقیمی نیز به این قاره از ایران وجود ندارد ،اشتباهی راهبردی است که باید به سرعت جبران و رفع شود . اگرچه توقع ایجاد سفارتخانه در همه این کشورها توقع بالایی به شمار می‌رود ،اما حداقل 40 کشور آفریقایی این ظرفیت را دارند و می توانند میزبان سفیر جمهوری اسلامی باشند و در بقیه کشورها نیز از سفرای آکرودیته استفاده کنند تا ارتباطات میان تهران و پایتخت های آفریقایی مستقیم و سریع صورت گیرد. (محمدی؛ هادی. فرصت‌های سیاسی در آفریقا. خراسان: پنجشنبه 22 تیر ماه 1402- شماره 21259 )