در باره عملیات ضد تهاجمی اوکراین علیه نیروهای روسیه

اسدالله افشار

نیروهای مسلح اوکراین تقریبا یک هفته پس از آغاز عملیات ضد تهاجمی، سه روستای خط مقدم در غرب دونتسک[1] را آزاد کردند. سربازان از خود که در حال برافراشتن پرچم اوکراین بر فراز روستای بلاهوداتنه، در جنوب شهر ولیکا نووسیلکا، یکی از محورهای اصلی ضد حمله بوده فیلم گرفته و در معرض نمایش قرار داده اند. نیروهای یک تیپ دیگر از خود با بنر واحدشان در نسکوچنه فیلم گرفته و آن را نیز در شبکه های اجتماعی به نمایش گزارده اند. یکشنبه شب 11 ژوئن 2023( 21 خرداد1402)، هانا مالیار، معاون وزیر دفاع گفته است که روستای سوم به نام ماکاریوکا تصرف شده و سقوط کرده است.

والری شرشن سخنگوی ارتش اوکراین گفته است که بلاگوداتنه در مرز مناطق دونتسک و زاپوریژیا قرار دارد یعنی جایی که در یک هفته گذشته مسکو از حملات شدید اوکراینی‌ها خبر داده بود. وی مدعی شد که در حمله به این منطقه چند نظامی روس و طرفدار روسیه نیز اسیر شده‌اند.

اوکراین درباره اینکه آیا ضدحمله این کشور علیه نیروهای روس آغاز شده است یا خیر، سکوت کرده است اما ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه جمعه گفت که این ضدحمله آغاز شده و شکست خورده است.

اندیشکده «موسسه مطالعات صلح» در واشنگتن شنبه 20 خرداد 1402( 10 ژوئن 2023) اعلام کرد که ضدحمله نیروهای اوکراین دستکم در چهار منطقه شروع شده است.

ولودیمیر رلنسکی رئیس جمهور اوکراین با اشاره به اظهارات رئیس جمهور روسیه با تاکید بر اینکه نظر تمام ژنرال‌های ارتش این کشور درباره اقدامات دفاعی و ضدحمله علیه نیروهای روسیه مثبت است، افزود: اقدامات متقابل و دفاعی علیه نیروهای روسیه در اوکراین در حال انجام است اما من در مورد اینکه این اقدامات در چه مرحله‌ای هستند، صحبت نمی‌کنم.[2]

هانا مالیار در برنامه پیام رسان تلگرام گفت: «در مناطقی که نیروهای ما در حالت دفاعی هستند، هیچ موقعیتی از بین نرفته است.

این شهرک‌ها اولین شهرک‌هایی هستند که نیروهای مسلح از زمان شروع ضدحمله یک هفته قبل، آزادسازی آن‌ها را رسماً تأیید کردند.

به گفته وبلاگ نویسان نظامی روسی، سکونت گاه دیگری در جنوب همین جاده، "اوروژاین"، به شدت مورد حمله قرار گرفته است.

یک افسر اوکراینی از جبهه جنوب پیامک داده است: «در ضمن، ما هنوز نیروهای اصلی خود را جابجا نکردیم. بنابراین دلایلی برای باور به بهترین ها وجود دارد.

یک گزارشگر نظامی دیگراوکراینی که تحت عنوان گزارشگری از اوکراین وبلاگ می نویسد، نوشت: در مجموع، در یک هفته عملیات تهاجمی در اطراف ولیکا نووسیلکا، اوکراینی ها موفق شدند حدود 95 کیلومتر مربع از زمین ها را آزاد کنند.

پیشروی به سمت جنوب از ولیکا نووسیلکا نشان‌دهنده مهم‌ترین دستاوردهای ضدحمله تا به امروز است، اما نیروهای اوکراینی هنوز تا رسیدن به خط دفاعی مستحکم اصلی روسیه راه زیادی در پیش دارند.

بر اساس گزارش‌ها، روز یکشنبه، خطوط راه‌آهن منطقه Zaporizhzhia و کریمه تحت اشغال روسیه در دو حمله خرابکارانه منفجر شدند، یکی بر روی پل راه‌آهن در Yakimivka در Zaporizhzhia و دیگری در Kirovskoye در کریمه، جایی که گفته می‌شود یک لوکوموتیو باری آسیب دیده است.

درکنار نشانه‌هایی مبنی بر اینکه حمله متقابل، حداقل در یک منطقه، در حال شتاب گرفتن است، شواهد بیشتری در روز یکشنبه از شکاف‌ها در رهبری نظامی روسیه وجود داشت. یوگنی پریگوژین، رئیس سازمان گروه واگنر[3]، اقدام وزیر دفاع، سرگئی شویگو، را رد کرد تا جنگنده‌های واگنر را تحت کنترل وزارتخانه قرار دهد و به همه «جنبش‌های داوطلب» دستور داد تا تا پایان ماه قراردادهایی با این وزارتخانه امضا کنند.

پریگوژین گفت: "واگنر هیچ قراردادی با شویگو امضا نخواهد کرد."

در سراسر جبهه، پیشرفت آهسته و طاقت‌فرسا برای اوکراینی‌ها در هفته اول ضدحمله بود، زیرا سربازان روسی معمولاً در مواضع بسیار مستحکم و مین‌گذاری‌شده موضع خود را حفظ می‌کردند. اما تحلیلگران نظامی گفتند که کیف تا کنون بخشی از 12 تیپ خود را در اختیار داشته است.

مؤسسه مطالعات جنگ (ISW) [4]در گزارش روزانه خود در روز یکشنبه گفت: «نیروهای اوکراین در حال حاضر در حال تلاش برای یک عملیات تاکتیکی فوق‌العاده دشوار هستند - حمله از جلو علیه مواضع دفاعی آماده‌شده، که به دلیل عدم برتری هوایی پیچیده‌تر شده است - و این موارد اولیه حملات نباید برای پیش بینی همه عملیات اوکراین تعمیم داده شود.

ارتش روسیه همچنان خطرناک است و نیروهای اوکراینی قطعاً با نبرد سختی روبرو هستند، اما اوکراین هنوز اکثریت قریب به اتفاق نیروهای ضد تهاجمی خود را بسیج نکرده است و دفاع روسیه هم در تمام بخش‌های خط مقدم به طور یکسان قوی به نظر نمی رسد.

مؤسسه مطالعات جنگ ISW گزارش داد که منطقه اطراف ولیکا نووسیلکا( Velyka Novosilka )یکی از حداقل چهار جهت اصلی حمله اوکراین در آخر هفته بود، بقیه در اطراف Bilohorivka در لوهانسک، در حدود 6 مایلی غرب شهر Luhansk. باخموت در شمال دونتسک؛ و غرب Zaporizhzhia، به ویژه در جنوب شهر Orikhiv.

در همین حال، رسانه‌ها در مسکو گزارش دادند؛ در دریای سیاه، یک کشتی شناسایی جمع‌آوری اطلاعات نیروی دریایی روسیه به نام «پریازوویه» در حالی که در حال گشت‌زنی برای حفاظت از خطوط لوله گاز زیردریایی «ترک استریم» و «جریان آبی» ترکیه و اروپا بود، مورد حمله شش قایق پهپاد اوکراینی قرار گرفت. گزارش ها حاکی از آن است که «پریازوویه» توانسته حمله را دفع کند و فیلم های ویدئویی منتشر شده در شبکه های اجتماعی نیز نشان می دهد که از عرشه کشتی به سمت قایق های کوچک بدون سرنشین شلیک می شود که یکی از آنها منفجر شده است.

نیروهای اوکراینی باید همزمان با استفاده از برخی منابع خود برای کمک به امدادرسانی در مناطق خرسون و میکولایف که در اثر سیل پس از تخریب سد نوا کاخوفکا در روز سه شنبه16 خرداد1402( 6 ژوئن 2023) ویران شده اند، ضد حمله را دنبال کنند.

مرگ شش نفر در ساحل رودخانه «دنیپرو» که در کنترل اوکراین است تأیید شده است؛ و ایهور کلیمنکو، وزیر کشور، روز یکشنبه اعلام کرده که هنوز 35 نفر از جمله هفت کودک مفقود هستند. کلیمنکو گفت 77 شهر و روستا در خرسون و میکولایف دچار سیل شده و 3700 نفر تخلیه شده اند.

اعتقاد براین است که مرگ و میر بسیار بیشتری در کرانه چپ رود "دنیپرو" که در کنترل روسیه است وجود دارد، جایی که بسیاری از مردم در شهرها و روستاهای زیر آب به حال خود رها شدند. کیف خواستار مداخله آژانس های بین المللی بشردوستانه در این زمینه شده است.

مارتین گریفیتس، هماهنگ کننده امداد اضطراری سازمان ملل متحد، روز جمعه 19 خرداد1402گفت که دفتر او با مقامات روسیه در تماس بوده و به دنبال مجوز برای دسترسی ایمن به خطوط هوایی بوده است.آری کانکو، سخنگوی دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد، روز یکشنبه21 خرداد1402 در پاسخ به این سئوال که آیا پیشرفتی در مذاکرات صورت گرفته است، تنها گفت: «تلاش ها با هر دو طرف ادامه دارد تا اطمینان حاصل شود که می توان کمک های حیاتی را به مناطق سیل زده آسیب دیده رساند.

کیف از زمان فروریختن سد در حال هماهنگی با سازمان ملل بر سر تدارکات امدادی بوده است و اوکراینی‌ها تلاش کرده‌اند تا افرادی را که درکرانه چپ گیر افتاده‌اند، علیرغم اینکه از سوی مواضع روسیه مورد تیراندازی قرار گرفته‌اند، تخلیه کنند. در حمله به یک قایق، سه نفر کشته و 10 نفر زخمی شدند.

روسلان استریلتز، وزیر حفاظت از محیط زیست اوکراین، گفت که تخریب سد، یک اقدام خرابکارانه توسط نیروهای روسی که کنترل ایستگاه برق آبی در محل را در دست داشتند بوده که یک میلیون اوکراینی را از آب آشامیدنی محروم کرده است.[5]

مقاومت «سرسختانه» روسیه در برابر «ضد حملات اوکراین»

همزمان با خبرها مبنی برآغاز «ضد حملات اوکراین» علیه مواضع روسیه درمناطق الحاقی ازجمله در زاپوروژیا، روزنامه پولیتیکو عنوان کرد که این حملات با مقاومت «سرسختانه» روسیه مواجه است.

تارنمای روزنامه آمریکایی پولیتیکو می گوید؛ تیپ‌های مسلح و مکانیزه [مجهز به خودروهای زرهی و جنگی] اوکراین حملات خود در اطراف «باخموت» و منطقه «زاپوریژیا» (Zaporizhzhia) را دو چندان کرده‌اند اما به نظر می‌رسد این حمله‌ها با مقاومت توانمند روسیه روبه‌رو شده است و هر دو طرف در پنج روز گذشته خسارات سنگینی را متحمل شدند.

با شدت گرفتن عملیات ضد حمله اوکراینی‌ها، نیروهای اوکراین یک حمله «قابل توجه» را در شب‌های هفتم و هشتم ژوئن (چهارشنبه و پنجشنبه/ ۱۷ و ۱۸ خرداد) در منطقه زاپوریژیا ترتیب دادند اما داده‌های اندیشکده آمریکایی «مطالعات جنگ» نشان می‌دهد که نیروهای روسیه این حمله را دفع و در نهایت مواضع خود را حفظ کردند.

این موسسه می‌گوید تصاویر و فیلم‌های جغرافیایی نشان می‌دهد در ابتدا اوکراینی‌ها توانستند از نخستین خط دفاعی روسیه بین وربوو (Verbove) و روباتین (Robotyne) در زاپوریژیا عبور کنند اما روس‌ها در نهایت آن‌ها را به عقب راندند.

همچنین درگیری شدیدی در اطراف «ولیکا نووسیلکا» (Velyka Novosilka) نزدیک مرز زاپوریژیا و دونتسک گزارش شده است.

در این میان، در باخموت نیز که به تازگی و پس از ماه‌ها درگیری به کنترل روس‌ها در آمده است،‌ اوکراینی‌ها مدعی پیشرفت یک‌ هزار و ششصد متری شدند. اولکساندر سیرسکی فرمانده نیروی زمینی اوکراین پنجشنبه شب مدعی شده بود نیروهای اوکراینی در منطقه باخموت در شرق اوکراین پیش روی داشته‌اند.[6]

روزنامه پولیتیکو عنوان کرده است؛ ولودیمیر زلنسکی رییس‌جمهوری اوکراین در سخنرانی شبانه تلویزیونی خود در روز پنجشنبه بدون اشاره مستقیم و رسمی به آغاز عملیات ضد حمله که از ماه‌ها پیش وعده‌ آن‌ را داده بود، با تقدیر از پیش‌روی‌ها در باخموت، گفته بود که وی در ارتباط مستمر با ارتش است.

درگیری‌های شدید به دنبال هفته‌ها تلاش اوکراینی‌ها برای یافتن نقاط ضعف خطوط دفاعی روسیه صورت می‌گیرد.

نیروهای روسیه چندین خط دفاعی را در اطراف منطقه زاپوریژیا از جمله زمین‌های مین گذاری شده، تله‌های تانک موسوم به «دندان اژدها» و گودال‌ها مهیا کرده‌اند. یک اندیشکده نظامی انگلیسی موسوم به «مؤسسه خدمات واحد سلطنتی بریتانیا» معتقد است دفاع روسیه یک مشکل اساسی برای عملیات ضد حمله اوکراین است.

بنابر گزارش این موسسه، ثابت شده که «مهندسی» یکی از نقاط قوت ارتش روسیه است. این اندیشکده ادامه می‌دهد: خط دفاعی کنونی روسیه متشکل از موانع پیچیده و استحکامات میدانی، چالش تاکتیکی بزرگی را برای عملیات تهاجمی اوکراین ایجاد خواهد کرد.

بسیاری از کارشناسان پیشتر زاپوریژیا را به عنوان محتمل‌ترین هدف اوکراینی‌ها برای ضد حمله معرفی کرده بودند، زیرا یک ضدحمله موفق در این منطقه می‌تواند بزرگترین دستاورد بالقوه را برای کی‌یف به ارمغان آورد. این امر به نیروهای اوکراین اجازه می‌دهد تا با پیش‌روی به سمت بردیانسک، ملیتوپل و توکماک به هدف خود برای قطع پل ارتباطی روسیه و مناطق جنوبی تحت کنترل آن در اوکراین نزدیک شوند.

پلیتیکو اضافه می‌کند که زلنسکی هفته گذشته از اوکراینی‌ها خواسته بود تا برای یک نبرد طولانی مدت و دشوار با هزینه سنگین آماده شوند.

به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، مردم منطقه زاپوریژیا سال گذشته در یک همه‌پرسی به الحاق این منطقه به روسیه رأی داده بودند. در حال حاضر، حدود ۷۰ درصد از منطقه زاپوریژیا تحت کنترل روسیه قرار دارد و نیروهای اوکراین نیز کنترل شهر زاپوریژیا مرکز این منطقه را در دست دارند.[7]

در هر حال چند نکته پایانی در خصوص«آغاز حملات اوکراین» علیه مواضع روسیه قابل طرح است که در ذیل بیان می شود:

1- رئیس جمهور روسیه؛ «آغاز عملیات ضد تهاجمی اوکراین» را تأیید کرده است.

2- اوکراین ۶ ماه را صرف آماده سازی برای این عملیات کرده است.

3- نیرو‌های کی‌یف به توپخانه، تانک و آموزش غربی مسلح هستند.

4- ارتش روسیه نیز زمان کافی برای تقویت مواضع خود و استقرار نیرو‌های اضافی در اختیار داشته است.

5-رئیس جمهور روسیه همچنین گفته است که تاکنون نیرو‌های اوکراینی نتوانسته‌اند به اهداف خود دست یابند و طرح‌های آن‌ها توسط نیرو‌های روسیه خنثی شده است.

6-تحلیل گران بر این عقید هستند که؛ شکست کی‌یف در دستیابی به دستاورد‌های قابل توجه، شبح یک درگیری منجمد و یا حتی پیروزی روسیه را افزایش می‌دهد.

7- به نظر می‌رسد اوکراین در حال تلاش برای شکستن خطوط روسیه در بخش جنوب شرقی است، که نشان می‌دهد یکی از اهداف اصلی ممکن است قطع پل زمینی روسیه به کریمه باشد؛ در نتیجه این اقدام خطوط اصلی تامین روسیه را قطع خواهد شد.

8- «سرگئی شویگو»، وزیر دفاع روسیه اخیرا گفت که نیرو‌های روسیه عملیات بزرگی را در منطقه «زاپروژیا» دفع کرده و تلفات سنگینی را به اوکراین متحمل کرده‌اند.

9- در همین حال، معاون وزیر دفاع اوکراین مدعی شد که اوکراین، نیرو‌های روسیه را «در حالت دفاعی» در نزدیکی شهر «اوریخیف» در زاپروژیا نگه داشته و کی‌یف همچنین برای کنترل شهر «ولیکا نووسیلکا» در جمهوری دونتسک در حال نبرد است.

10- مؤسسه «مطالعات جنگ» در آخرین ارزیابی خود می‎گوید: عملیات ضد حمله اولیه ممکن است سخت‌ترین و کندترین باشد، زیرا شامل نفوذ به مواضع دفاعی آماده است؛ شکست‌های اولیه قابل انتظار است و این مرحله همچنین ممکن است بیشترین تلفات برای اوکراین را داشته باشد.

11- پنتاگون اعلام کرد که ۲.۱ میلیارد دلار دیگر به عنوان کمک تسلیحاتی درازمدت به اوکراین ارائه خواهد کرد.

بسته کمکی جدید شامل بودجه بیشتر برای مهمات باتری موشک پاتریوت، سامانه‌ها و موشک‌های دفاع هوایی «هاوک» و پهپاد‌های کوچک «پوما» است که می‌توانند با دست پرتاب شوند.

12- همان گونه که در این یادداشت عنوان شد شدیدترین درگیری‌ها در شرق سد «کاخوفکا» در جریان است که روز سه‌شنبه گذشته تخریب شد و شهر‌های اطراف منطقه «خرسون» را با درگیر سیلاب کرد.چندین نفر بر اثر سیل ناشی از تخریب سد جان باختند هزاران نفر آواره شده‌ و ده‌ها هزار نفر آب آشامیدنی ندارند.

«ولادیمیر سالدو»، سرپرست فرمانداری منطقه «خرسون»، گفت که ارتش اوکراین یک اردوگاه کودکان در منطقه «خرسون: را با موشک‌های «طوفان سایه» هدف گرفت.

به گفته وی، یک موشک توسط پدافند هوایی سرنگون شده و ۲ موشک دیگر به این مرکز غیرنظامی اصابت کرد.[8]

دوشنبه 22 / 03 / 1402- 23 ذی القعده 1444- 12 ژوئن 2023

[1] - ستان دونتسک از استان‌های شرقی کشور اوکراین است. این استان با حدود ۴٫۵ میلیون نفر جمعیت پرجمعیت‌ترین استان اوکراین است و با مساحتی بالغ بر ۲۶۹۰۰ کیلومتر مربع تقریباً ۴٫۴ درصد از مساحت کل اوکراین را تشکیل می‌دهد. مرکز این استان شهر دونتسک می‌باشد. این استان که در جنوب شرق اوکراین واقع شده تا نوامبر سال ۱۹۶۱ به افتخار ژوزف استالین به نام استان استالینو شناخته می شده‌است. حدود ۵۷ درصد از مردم استان دونتسک از نژاد اوکراینی و ۳۸ درصد روس تبار و حدود ۵ درصد از سایر نژادها هستند. ولی به لحاظ زبان تکلم، حدود ۷۵ درصد مردم استان دونتسک به زبان روسی تکلم می‌کنند و تنها ۲۴ درصد به زبان اوکراینی صحبت می‌کنند. در شمال شرق آن، استان لوهانسک و در شمال غرب آن استان خارکیف قرار دارد. این استان از غرب با استانهای دنیپروپتروفسک و زاپروژیا هم‌مرز می‌باشد. این استان در جنوبش با دریای آزوف ساحل دارد و از شرق با کشور روسیه مرز مشترک دارد. از شمال تا جنوب این استان حدود ۲۷۰ کیلومتر و از شرق تا غرب آن در عریض‌ترین جای ممکن حدود ۱۹۰ کیلومتر پهنا دارد.

[2] - خبرگزاری جمهوری اسلامی به نقل از خبرگزاری فرانسه. یکشنبه 21 خرداد ماه 1402- 31: 22- کد خبر: 85137421.

[3] - گروه واگنر یا ارتش خصوصی واگنر یک گروه شبه نظامی یا شرکت نظامی خصوصی با وابستگی غیر مستقیم به ارتش روسیه است که با استخدام داوطلب در جنگ‌های نیابتی مشارکت می‌کند. مشارکت در جنگ داخلی سوریه ، جنگ در دونباس و حمله روسیه به اوکراین از جمله فعالیت‌های این گروه است.[۱۳]

یوگنی پریگوژین مدیر و یکی از سهامداران اصلی شرکت امنیتی واگنر و از نزدیکان ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه است. او همچنین متهم است که با ارتش کوکلس کلان نیز همکاری کرده است. این گروه از ژوئن ۲۰۱۷ در لیست تحریم ایالات متحده آمریکا قرار دارد. اتحادیه اروپا نیز با انتشار بیانیه ای در روز دوشنبه ۲۲ آذر۱۴۰۰، گروه واگنر همراه با پنج فرد و سه نهاد مرتبط با آن را تحریم کرد.

[4] - مؤسسه مطالعات جنگ (ISW) یک اندیشکده مستقر در ایالات متحده است که در سال ۲۰۰۷ توسط کیمبرلی کاگان تأسیس شد و در زمینه مسائل دفاعی و امور خارجی تحقیق و تحلیل می‌کند. این مؤسسه در مورد جنگ سوریه، جنگ در افغانستان و جنگ عراق، «با تمرکز بر عملیات نظامی، تهدیدات دشمن، و روندهای سیاسی در مناطق مختلف درگیری»، گزارش تهیه کرده‌است.این مؤسسه در حال حاضر در مورد حمله ۲۰۲۲ روسیه به اوکراین گزارش‌های روزانه منتشر می‌کند. تحقیقات ISW به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود: پروژه عراق، پروژه افغانستان، و پروژه امنیت خاورمیانه.

پروژه افغانستان: پروژه افغانستان ISW کارایی عملیات افغانستان و ائتلاف را برای برهم زدن شبکه‌های دشمن و تأمین امنیت مردم نظارت و تجزیه و تحلیل می‌کند و در عین حال نتایج انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در سال ۲۰۱۰ را نیز ارزیابی کرد.

پروژه عراق؛کیمبرلی کاگان در عراق، ۲۰۰۸: در پروژه عراق ISW گزارش‌های کاملاً مستندی را تهیه می‌کند در واقع این مؤسسه، پویایی‌های امنیتی و سیاسی در حال تغییر در عراق را رصد و تحلیل می‌کند. از زمان پایان عملیات نظامی در عراق و پس از خروج نیروهای آمریکایی از عراق، ISW اکنون تحقیقات خود را بر روی پویایی امنیتی و سیاسی در آنجا متمرکز کرده‌است.

پروژه امنیت خاورمیانه: در پروژه امنیت خاورمیانه این مؤسسه گزارش‌هایی در مورد وضعیت ارتش ایران و همچنین نفوذ ایران بر همسایگان خود در منطقه منتشر کرده‌است. این گزارش‌ها شامل «دو نیروی دریایی ایران» و «نفوذ ایران در سوریه، مصر، عراق و افغانستان» است که با همکاری مؤسسه امریکن اینترپرایز نوشته شده‌است. در ۲۶ اکتبر ۲۰۲۲ گزارشی توسط پروژه تهدیدهای حیاتی (CTP) در مؤسسه امریکن اینترپرایز با پشتیبانی مؤسسه مطالعات جنگ (ISW) تهیه شد که در این گزارش آمده‌است: اعتراضات ضد حکومت ایران در ۲۶ اکتبر به‌طور قابل توجهی گسترش یافت و در حداقل ۳۳ شهر در ۲۳ استان رخ داد. این اعتراضات از زمانی که CTP شروع به انتشار به روز رسانی روزانه اعتراضات در ۲۸ سپتامبر کرد، گسترده‌ترین اعتراضات در یک روز است. هزاران ایرانی برای گرامیداشت چهلمین روز کشته شدن مهسا امینی به خیابان‌ها آمدند. معترضان در ملایر استان همدان یک افسر اطلاعات سپاه را به ضرب گلوله کشتند و از زمان آغاز این موج اعتراضی در ۲۵ شهریور، تعداد کشته‌شدگان نیروهای امنیتی به حداقل ۳۳ نفر افزایش یافت.

5- Julian Borger. Ukraine claims to have liberated three frontline villages in Donetsk. Guardian News & Media Limited or its affiliated companies. Sun 11 Jun 2023 18.56 .

[6] - خبرگزاری جمهوری اسلامی( ایرنا) به نقل از تارنمای روزنامه آمریکایی پولیتیکو. شنبه 20خرداد ۱۴۰۲، ۱۰:۵۹ - کد خبر: 85135442.

[7] - خبرگزاری جمهوری اسلامی( ایرنا) به نقل از تارنمای روزنامه آمریکایی پولیتیکو. شنبه 20خرداد ۱۴۰۲، ۱۰:۵۹ - کد خبر: 85135442.

[8] - ضدحمله کی‌یف در بخش جنوب شرقی اوکراین/ کرملین واکنش نشان داد. پایگاه خبری صاحب خبران. شنبه ۲۰ خرداد ۱۴۰۲ - ۱۲:۵۲-

شناسه خبر: 60642513 .